Absürd Tiyatro

20.06.2015

Absürd Tiyatro Ve Özellikleri

Edebiyat, sanat ve felsefede kullanılan s saçma, anlamsız, akla ve gerçeğe aykırı, gereksiz, lüzumsuz, yersiz, boş  ve uyumsuz anlamlarına gelen bir sözcük ve terimdir. [1]

Absürd  düşünce İkinci Dünya Savaşı’nı yaşayan insanların  yaşadıkları  korku güvensizlik ve kaoslar içinde oluşan bir felsefe ve sanat anlayışı olarak şekillenmiş, 19. ve 20. yüzyıllarda meydana gelen sanayileşme, köyde kente göç, 1. Dünya Savaşı   ve  II. Dünya  savaşından sonra  “insan doğasını tehdit edici tarihsel olaylarla birlikte absurd  tiyatronun da filizlenmesine olanak sağlamıştır. “[2]

Absürdizm, varoluşçuluk ile bağlantılı ama ondan  biraz farklı bir görüştür.. Absürdizm 19. yüzyıl Danimarkalı filozof  Saren Kierkegaard`a dayanır. Nitzhe ile Nihlist düşüncelerden de beslenen Abzürdizim vangard bir sanat, felsefe ve tiyatro hareketi olarak belirmeye başlamış,  Albert Camus`nün “ Sisifos Söyleni” `yi yayınlanmasıyla sınırları belirlenmiş ve ortaya çıkmıştır. [3]

Abzürd tiyatro, abzürd düşünceler altında yazılmış  tiyatro oyunlarıdır. “Absurd tiyatroda dramatik olan dünya ile insanın karşıtlığıdır. insanın istekleri i e dünyanın buna yanıt vermeyişi ve dünyanın bu istekler karşısındaki mantıksız duruşu Absurd tiyatronun asal izleğidir”[4]

Abzürd tiyatro aslında kuralları ve izmleri ortaya konulmuş, bilinçli ve tanımlanmış kuralları olan  her yönü ile kendine özgü  ve bir ekol özelliği gösteren bir tiyatro akımı değildir. Abzürd tiyatronun  romantizm veya realizm gibi bir manifestosu ile biçim ve içerik özellikleri olan bir tiyatro değildir.  Abzürd  tiyatro   her özelliği tam olarak ortaya konulmuş  her yazarının bu kurallara uyduğu bir akım özelliği taşımaz.

Abzürd Tiyatro 1940 ile 1960 yılları arasında yazılmış olan bazı tiyatro eserlerinde  varoluşçuluk ve abzürdizim etkileri altında yazılmış olan oyunları kapsayan    Samuel Beckett ,     Eugen Ionescu ,  Adamov , Soren Kierkegaard Genet gibi yazarların yazmış olduğu  ilk dönem, Franz Kafka ve Albert Camus  

gibi yazarların yazmış olduğu ikinci dönem  tiytro oyunlarını karşılayan bir terim olarak kullanılmıştır.

Abzürd tiyatronun ikinci döneminde yazan Ghelderode, Audiberti, Neveux, Pichtte gibi oyun yazarlarında, iç aksiyonun önem kazandığı  şiirli konuşmalar ve atmosferinde bulunduğu oyunlar da Abzürd Tiyatro’nun devamı olan tiyatrolar olarak görülmüşlerdir.

Absurd tiyatro insanın  ve yaşamın anlamsızlığını, mantıksal yaklaşımın yersizliğini  bilen, insanın korkularını, kaygılarını, umarsızlığını, yabancılaşmışlık duygusunu, yalnızlığını, bu dünyada bir sürgün oluşunu   dile getiren bir tiyatro olarak şekillenmiştir. Bu tiyatroya göre  “ Gerçekler aldatmacadır. Absurd tiyatronun amacı da bu aldatmacaya son verip, insanları bilinçlendirerek kendi trajedilerini seyrettirmek ve avunmanın yerine uyumsuz olanın bilincine vardırmaktır. Bir başka ifadeyle abzürd tiyatro yalancı gerçeğe karşı bir protestodur.”[5]

Abzürd tiyatro teknik olarak geleneksel ve akılcı tiyatro düzenlerine ve işlevlerine de karşıdır. Abzürd tiyatro geleneklere karşı çıktığı gibi yerleşik düşüncelerin tümüne ve rasyonelciliğe akılcılığa da karşıdır. Bu tiyatronun amacı da “ Uyumsuzluğu sahnede uyumsuzluk yaratarak yansıtmaktır” . Abzürd düşüncenin temelinde “ Tanrı yoktur” . Hatta “ Tanrı’yı insan icat etmek zorunda kalmış “ ve varoluşçularla birlikte “ Tanrı Ölmüştür.” [6] “Dünya anlaşılamayan ve açıklanamayan büyük bir karmaşa yumağından başka bir şey olmayıp, insan burada korku ve kaygıları ile yaşamaya zorunlu bırakılmış acınası bir varlık durumundadır. Kısacası insan ile dünya uyuşmamaktadır.”[7]

 Abzürd tiyatrolardaki vaka zincirleri de anlamsız ve abestir. Genellikle insandan böceğe dönüşmek ( Dönüşüm Franz Kafka), İnsandan Gergedana dönüşmek (Gergedan  Eugen Ionescu) , gibi sıradışı olaylar yer almaktadır.   Vaka  düzenindeki saçmalıkları işlemek  abzürd tiyatrocularının “ mantık dışı olanı mantıksal sistemlerin dışına çıkarak dile getirmek ." amacı ile ilgilidir. Abzürd tiyatro;  geleneksel düşüncelerin, hayatın, anlamsızlığını, insanın kendine, doğaya ve çevresine yabancılaşmasını ve başkalaşmasını konu edinmiştir.

Abzürdizim ve abzürd tiyatro   hayatı, değerleri, aklı ve  yerleşik her düşünceyi saçma bulurken, doğru şudur diye önerdiği bir tezi de yoktur. Mevcudu saçma ve anlamsız bulan abzürdizim  “saçma, uyumsuz ve mantıksız “  olarak gördüğü  şeylerin yerine şu konulmalıdır dediği bir  önerisi de yoktur. “Absurd tiyatro, başkaldıran, düzenin onarılması için çıkış yolları öneren, insanın iyi yaşam koşullarına sahip olması için alternatifler üreten bir hareket değildir. Aksine eylemi öngörmeyen ve insanın kötü koşullarla yaşamaya zorunlu bırakıldığına dikkat çeken bir harekettir”[8]

ABZÜRD TİYATRONUN ŞEKİLSEL ÖZELLİKLERİ

Absürd tiyatro   geleneksel tiyatro kullarını da  saçma bulur. Kişiler, mekân, yer ve olay mantıksal bağlamlardan uzak ve belirsizdir.  Mekân ve zaman belirsizdir. Neresi ve ne zaman sorularının cevabı yoktur. Oyundaki kişiler hiçbir yere, milliyete, ülkeye  ve ortama ait değildir. Kim, ne  nereli soruları cevapsız kalır. Konuşmalar uyumsuz, sorular ve cevaplar uyumsuzdur.  Vaka düzeni mantıksızlıklar üzerine kuruludur. Bir sabah birisi uyanır böcek olmaya başladığını fark eder. ( Kafka, Dönüşüm)  Veya insanlar  gergedanlaşmaya başlar ama nedeni belli değildir.  ( İenesco, Gergedan) Vaka düzenindeki olaylar  neden-sonuç ilişkisiyle ilerlemez ve olaylar ile yapılan eylemlerin nedenleri belli değildir. ( Becket, Godot’yu Beklerken)  Ana hatları  olan belli bir vaka düzeni yoktur. Oyunda önerilen bir tez, ana fikir veya belirli bir dramatik gelişme bulunmaz.

ABZÜRD TİYATROCULAR

Arthur Adamov, Fernando Arrabal, Samuel Beckett, Jean Genet, Eugene İonesco, Jean Tardieu, Ghelderode, Audiberti, Neveux, Pichtte DİR. Varoluşçu  Kafka ve Camus ‘u da abzürd tiyatrocular arasında göstermek mümkündür.

·         Korku ve Titreme, Soren Kierkegaard

·         Ölümcül Hastalık Umutsuzluk, Soren Kierkegaard

·         Godot'yu Beklerken Samuel Beckett  , Absürt tiyatro

·         Yabancı , Veba , Düşüş , İlk Adam, Mutlu Ölüm ve Sisifos Söyleni , Albert Camus 

·         Dava  , Dönüşüm , Franz Kafka

·         Eugen Ionescu Gergedan

·         Bulantı  , Jean Paul Sartre

 

kaynakça


[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/absurd-absurdizm-nedir/84993

[2] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf

[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Abs%C3%BCrdizm

[4] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf

[5]  $evda Şener, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Dost Kitabevi, Ankara, 1998, 5.301

[6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/absurdizm-nedir-absurd-eserler/134727

[7] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf

[8] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf

 

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da