Absürd Tiyatro
Absürd Tiyatro Ve Özellikleri
Edebiyat, sanat ve felsefede kullanılan s saçma, anlamsız, akla ve gerçeğe aykırı, gereksiz, lüzumsuz, yersiz, boş ve uyumsuz anlamlarına gelen bir sözcük ve terimdir. [1]
Absürd düşünce İkinci Dünya Savaşı’nı yaşayan insanların yaşadıkları korku güvensizlik ve kaoslar içinde oluşan bir felsefe ve sanat anlayışı olarak şekillenmiş, 19. ve 20. yüzyıllarda meydana gelen sanayileşme, köyde kente göç, 1. Dünya Savaşı ve II. Dünya savaşından sonra “insan doğasını tehdit edici tarihsel olaylarla birlikte absurd tiyatronun da filizlenmesine olanak sağlamıştır. “[2]
Absürdizm, varoluşçuluk ile bağlantılı ama ondan biraz farklı bir görüştür.. Absürdizm 19. yüzyıl Danimarkalı filozof Saren Kierkegaard`a dayanır. Nitzhe ile Nihlist düşüncelerden de beslenen Abzürdizim vangard bir sanat, felsefe ve tiyatro hareketi olarak belirmeye başlamış, Albert Camus`nün “ Sisifos Söyleni” `yi yayınlanmasıyla sınırları belirlenmiş ve ortaya çıkmıştır. [3]
Abzürd tiyatro, abzürd düşünceler altında yazılmış tiyatro oyunlarıdır. “Absurd tiyatroda dramatik olan dünya ile insanın karşıtlığıdır. insanın istekleri i e dünyanın buna yanıt vermeyişi ve dünyanın bu istekler karşısındaki mantıksız duruşu Absurd tiyatronun asal izleğidir”[4]
Abzürd tiyatro aslında kuralları ve izmleri ortaya konulmuş, bilinçli ve tanımlanmış kuralları olan her yönü ile kendine özgü ve bir ekol özelliği gösteren bir tiyatro akımı değildir. Abzürd tiyatronun romantizm veya realizm gibi bir manifestosu ile biçim ve içerik özellikleri olan bir tiyatro değildir. Abzürd tiyatro her özelliği tam olarak ortaya konulmuş her yazarının bu kurallara uyduğu bir akım özelliği taşımaz.
Abzürd Tiyatro 1940 ile 1960 yılları arasında yazılmış olan bazı tiyatro eserlerinde varoluşçuluk ve abzürdizim etkileri altında yazılmış olan oyunları kapsayan Samuel Beckett , Eugen Ionescu , Adamov , Soren Kierkegaard Genet gibi yazarların yazmış olduğu ilk dönem, Franz Kafka ve . Albert Camus
gibi yazarların yazmış olduğu ikinci dönem tiytro oyunlarını karşılayan bir terim olarak kullanılmıştır.
Abzürd tiyatronun ikinci döneminde yazan Ghelderode, Audiberti, Neveux, Pichtte gibi oyun yazarlarında, iç aksiyonun önem kazandığı şiirli konuşmalar ve atmosferinde bulunduğu oyunlar da Abzürd Tiyatro’nun devamı olan tiyatrolar olarak görülmüşlerdir.
Absurd tiyatro insanın ve yaşamın anlamsızlığını, mantıksal yaklaşımın yersizliğini bilen, insanın korkularını, kaygılarını, umarsızlığını, yabancılaşmışlık duygusunu, yalnızlığını, bu dünyada bir sürgün oluşunu dile getiren bir tiyatro olarak şekillenmiştir. Bu tiyatroya göre “ Gerçekler aldatmacadır. Absurd tiyatronun amacı da bu aldatmacaya son verip, insanları bilinçlendirerek kendi trajedilerini seyrettirmek ve avunmanın yerine uyumsuz olanın bilincine vardırmaktır. Bir başka ifadeyle abzürd tiyatro yalancı gerçeğe karşı bir protestodur.”[5]
Abzürd tiyatro teknik olarak geleneksel ve akılcı tiyatro düzenlerine ve işlevlerine de karşıdır. Abzürd tiyatro geleneklere karşı çıktığı gibi yerleşik düşüncelerin tümüne ve rasyonelciliğe akılcılığa da karşıdır. Bu tiyatronun amacı da “ Uyumsuzluğu sahnede uyumsuzluk yaratarak yansıtmaktır” . Abzürd düşüncenin temelinde “ Tanrı yoktur” . Hatta “ Tanrı’yı insan icat etmek zorunda kalmış “ ve varoluşçularla birlikte “ Tanrı Ölmüştür.” [6] “Dünya anlaşılamayan ve açıklanamayan büyük bir karmaşa yumağından başka bir şey olmayıp, insan burada korku ve kaygıları ile yaşamaya zorunlu bırakılmış acınası bir varlık durumundadır. Kısacası insan ile dünya uyuşmamaktadır.”[7]
Abzürd tiyatrolardaki vaka zincirleri de anlamsız ve abestir. Genellikle insandan böceğe dönüşmek ( Dönüşüm Franz Kafka), İnsandan Gergedana dönüşmek (Gergedan Eugen Ionescu) , gibi sıradışı olaylar yer almaktadır. Vaka düzenindeki saçmalıkları işlemek abzürd tiyatrocularının “ mantık dışı olanı mantıksal sistemlerin dışına çıkarak dile getirmek ." amacı ile ilgilidir. Abzürd tiyatro; geleneksel düşüncelerin, hayatın, anlamsızlığını, insanın kendine, doğaya ve çevresine yabancılaşmasını ve başkalaşmasını konu edinmiştir.
Abzürdizim ve abzürd tiyatro hayatı, değerleri, aklı ve yerleşik her düşünceyi saçma bulurken, doğru şudur diye önerdiği bir tezi de yoktur. Mevcudu saçma ve anlamsız bulan abzürdizim “saçma, uyumsuz ve mantıksız “ olarak gördüğü şeylerin yerine şu konulmalıdır dediği bir önerisi de yoktur. “Absurd tiyatro, başkaldıran, düzenin onarılması için çıkış yolları öneren, insanın iyi yaşam koşullarına sahip olması için alternatifler üreten bir hareket değildir. Aksine eylemi öngörmeyen ve insanın kötü koşullarla yaşamaya zorunlu bırakıldığına dikkat çeken bir harekettir”[8]
ABZÜRD TİYATRONUN ŞEKİLSEL ÖZELLİKLERİ
Absürd tiyatro geleneksel tiyatro kullarını da saçma bulur. Kişiler, mekân, yer ve olay mantıksal bağlamlardan uzak ve belirsizdir. Mekân ve zaman belirsizdir. Neresi ve ne zaman sorularının cevabı yoktur. Oyundaki kişiler hiçbir yere, milliyete, ülkeye ve ortama ait değildir. Kim, ne nereli soruları cevapsız kalır. Konuşmalar uyumsuz, sorular ve cevaplar uyumsuzdur. Vaka düzeni mantıksızlıklar üzerine kuruludur. Bir sabah birisi uyanır böcek olmaya başladığını fark eder. ( Kafka, Dönüşüm) Veya insanlar gergedanlaşmaya başlar ama nedeni belli değildir. ( İenesco, Gergedan) Vaka düzenindeki olaylar neden-sonuç ilişkisiyle ilerlemez ve olaylar ile yapılan eylemlerin nedenleri belli değildir. ( Becket, Godot’yu Beklerken) Ana hatları olan belli bir vaka düzeni yoktur. Oyunda önerilen bir tez, ana fikir veya belirli bir dramatik gelişme bulunmaz.
ABZÜRD TİYATROCULAR
Arthur Adamov, Fernando Arrabal, Samuel Beckett, Jean Genet, Eugene İonesco, Jean Tardieu, Ghelderode, Audiberti, Neveux, Pichtte DİR. Varoluşçu Kafka ve Camus ‘u da abzürd tiyatrocular arasında göstermek mümkündür.
· Korku ve Titreme, Soren Kierkegaard
· Ölümcül Hastalık Umutsuzluk, Soren Kierkegaard
· Godot'yu Beklerken Samuel Beckett , Absürt tiyatro
· Yabancı , Veba , Düşüş , İlk Adam, Mutlu Ölüm ve Sisifos Söyleni , Albert Camus
· Dava , Dönüşüm , Franz Kafka
kaynakça
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/absurd-absurdizm-nedir/84993
[2] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Abs%C3%BCrdizm
[4] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf
[5] $evda Şener, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Dost Kitabevi, Ankara, 1998, 5.301
[6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/absurdizm-nedir-absurd-eserler/134727
[7] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf
[8] Bünyamin AYDEMiR, ABSURD (UYUMSUZ) TiYATRO ve YAPıSAL ÖZELLiKLERi, file:///C:/Users/user/Downloads/3116-12251-1-PB.pdf
