Habname Hâbnâme Nedir

Hâbnâme

Osmanlıca yazılışı hâb-nâme  :  خوابنامه

Hâb Farsçada uyku, rüya anlamına gelir. Name ise Farsçada kitap, risale, mektup anlamlarındadır. Şu halde hâb-nâme rü’yâ kitabı anlamına gelen bir tamlamadır.  Bu kelime dilimize Farsçadan geçmiştir.

Hâbnâme : Hâb- uyku rüya kelimesi ile, mektup , yazı,  anlamına gelen name kelimesinden yapılmış bir  tamlamadır.  Hâb-nâme (farsça birleşik isim i)   kelimesinin Türkçedeki tam karşılığı  rü'yâ kitabı şeklindedir.

ESKİ EDEBİYATTA HÂB- NÂMELER

Eski edebiyatta Hâb-nâmeler  anlatılanları bir rüya görmüş gibi anlatan eserlere denilmiştir.  Bu tip eserlerde  Herhangi bir olay,  hikâye, düşünce veya kişiyi sanki rüyada görülmüş gibi anlatılır. Hab-namelerin manzum, nesir veya manzum ve nesir karışık olarak yazılmış çeşitleri de vardır. Örneğin Veysi’nin Hab-namesi manzum, nesir karışık bir eserdir.

Veysi’nin Habname adlı eseri bu türde yazılmış en başarılı eser olarak kabul edilir. 1608 yılında Veysi ( doğum yeri Alaşehir, Manisa 1561- ölüm yeri ve tarihi Üsküp 1628) tarafından yazılmış olan  Habname adlı eser  1836 da Mısır Bulak matbaası , 1869  Siyer-i Veysî İstanbul Vezirhanı Matbaasında matbu olarak da basılmıştır.  [1] ( BKZVeysi Habname )

Veysi’nin Hâbname adlı bu eseri  müellifin söylemek istediklerini rüyasında görmüş gibi anlatıyor olması şeklindeki bir teknikle yazılmıştır.  ( bkz Veysi Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri)  Veysi’nin Hâbnâmesinde  Zülkarneyn, İskender’in ağzından, gelmiş geçmiş 25 büyük peygamber ve hükümdar devrinde cereyan etmiş hadiseler rüyada görülüyormuş gibi anlatılmıştır.  ( bkz  Edebiyatta Büyük İskender ile Zülkarneyn Ķimdir)  Veysi bu eseri ile  devrin padişahlarına   bir takım mesajlar vermeye çalışmış, eserini de Sultan I. Ahmet'e ithaf etmiştir.

Veysi’nin bu eseri üzerinde   yapılan çalışmalar: Deryan, Hayriye (1961), Habnâme-i Veysî, Bitirme Tezi (1960-61), İstanbul Üniversitesi. Salimzyanoviç, F.A. (1976), Veysi-Hab-name (Kniga Snovideniya), Moskva, Nauka. Tunç, A. Şen (2008), The Dream of 17th Century Ottoman Intellectual: Veysi and His Habname, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sabancı Üniversitesi.

Ziya Paşa  ile Namık Kemal 'in de Rüya isimli eserleri  mevcuttur.[2] Bu eserler de Hab-name örnekleri arasında sayılmaktadır.

Hâbnâmlerin diğer bir türü ise rüya tabirleridir.  Bu tip  hâbnâmeler rüya tabirleri yapan eserlerdir. Rüya tabirleri yapan kitaplara da habname denmiştir.

 KAYNAKÇA

[1] Mustafa Altun, VEYSİ’NİN HÂB-NÂME’SİNDEN BİR BÖLÜM, https://www.dilbilimi.net/maltun_veysi_habname.pdf

[2] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda Terimler, Elips Yayınları, Ank. 2006, shf  140