Osmanlıca yazılışı heft  هفت

 

Hırz -ı Emani ( Farisilerin meşhur muskası)

 

hırz ~ حرز

Hırz sözcüğü Arapça kökenlidir. Sözlüklerdeki anlamları;  sığınak, nazar değmemesi için kullanılan muska; nazar boncuğu, tılsım anlamlarına gelir.

Hırz kelimesi muska manasında kullanıldığında “  cin ve şeytan gibi varlıkların şerrinden korunmak, hastalık ve musibet gibi rahatsızlıklardan kurtulmak “  anlamına geldiğini ve  “Bu maksatla okunan ayetlere de "Hırz Ayetleri" denidiğini ifade etmiştik. [1] Hırz muskasının içine  ise Fatiha, İhlâs, Felak ve Nas sureleri ile Bakara, Al-i İmran, En’âm, Araf, Tövbe, Yunus, Hud, İbrahim,  İsra  vb surelerinin ilgili bazı surelerin eklendiğini  ve bu sayede nazardan, saradan, şeytandan, sihir ve büyüden esirgenmiş olunacağına inanıldığından da söz etmiştik.

Hırz  -ı Emani ise “ Bir meşhur ve uzun duadır ki Farsça Arapça şerhleri vardır. Gayetle mübarek duadır” [2]  Hırz-ı Emani’de  hastalar şifa veren, hastalıklardan koruyan, insanları başlarına gelebilecek musibetlerden esirgeyen,  gazalardan ve belalardan koruduğuna da inanılan bir muska türüdür.  Hırz-ı emani de diğer muskalar gibi insanları cin, şeytan dev gibi doğaüstü varlıklara karşı etkili bir koruma yöntemi olarak kullanılmıştır.

Divan şiirinde Hırz ve hırz-ı eman muska,  hamail, hırz maddelerinde bahsini ettiğimiz koruyuculuk yönlerini ifade edecek şekiller de kullanıldığı gibi farklı hayaller, benzetmeler ve buluş değerindeki tespitler için de kullanılmıştır. Fakat genellikle nazardan kötülüklerden yaşlılıktan, cinlerin ve şeytanların şirretinden korunmak amaçlı kullanıldığına daha çok telmih vardır.

Zülfün nikâbı  rûyuna  hırz-ı emân olur
Çeşm-i rakîp  ey büt-i tannâz nazar değmesin  Naili

,Zülfünün örtüsü muska gibi yüzünü muhafaza eder. Aman sevgilim rakibin kem gözleri sana değmesin, rakip seni göremesin ve nazarı değmesin

Diyâr- ı Konya’nın hızr-ı emânıydı o server kim
Edince nakl-i ukba, koptu ol dem tâmet’ül kübra   Şeyh Galip[3]

O ulu zat Konya’nın hızr-ı emanıydı , o ahrete göçünce  büyük kıyamet koptu.


Ol nev-bahâr-ı hüsne hazân irmesün diyü
Sûsen du’â-yı seyf ile hırzü’l-emân okur                  Helâkî (Çavuşoğlu 1982: 70)[4]

Helaki bu beytinde hazanın gençlik ve güzelliğine   zarar vermesini engellemek için süsenin  du’â-yı seyf ile hırzü’l-emân okuduğunu söylüyor.

Taķınur göz degmesün diyü hamâ’il boynına
Sakınur yavuz nazardan neylesün anacuğı            Bâkî (Küçük 1994: 431)

Bâkî  sevgilinin annesinin sevgilisini nazardan korumak için  sevgilinin boynuna muska ve  hamâil taktığını söylüyor

Dîv-i rakîbe mâni’ olur hırz-ı cân imiş
N’ola takılsa yanına yârün hamâ‘ili            Cinânî (Okuyucu 1994: 594)[5]

Rakîbi bir şeytana benzeten sevgilisinin şeytan dev veya cinlerden korunması için muska yazmasını diliyor.

Cevşen de hamail muska ve hırz gibi bela, musibet, şeytan vb den kurtulmak için kullanılan muska niyetine kullanılan araçlardan birisidir.  Fakat bazı divan şairlerimiz bunları takmanın bazı durumlarda işe yaramadığını da ifade etmişlerdir.

Câna cismim ol hadeng-i gamzeden olmaz penâh
Hîç cevşen kimseni tîr-i kazâdan saklamaz                      Fuzûlî (Akyüz vd. 2000: 183)[6]

Fuzûlî, sevgilinin bakış oklarını alınyazısına benzeterek cevşen takmak ile  bundan kaçılamayacağını ifade etmektedir.

Türk-i çeşmi üzre hırz içün du’â-yı seyfî-veş
Gamzesi tîğinden ol yârun hamâ’il var idi            Ca’fer Çelebi (Erünsal 1983: 453)

Cafer Çelebi’nin bu beytinden de anlaşılacağı gibi hırzın kılıçtan ve silahların öldürücü darbelerinden kurtaran bir güç olarak da kabul edildiğini göstermektedir.  Günümüzde dahi bu tip muskaları takan kişilere kurşun işlemediği inancı devam edebilmektedir.

İLGİLİ LİNKLER

• Hamail ve Muska
• Hırz Nedir ( Şiirimizde Nefsi Koruma Muskası )
• Hırz- ı Emani ( Farisilerin meşhur muskası)
• Badem Göz - Badem Muskası - Bağlama Nedir.
• Muska Nedir.Muskaların Amaçları Kullanımı Türleri Özellikleri

 

KAYNAKÇA

• [1] Hırz Nedir ( Şiirimizde Nefsi Koruma Muskası ),
• [2]  ( Sûdi’nin Hâfız Şerh’inden iktibas ile ) Talat Onay, “ Eski Türk Edebiyatında  Mazmunlar “, shf 268
• [3]  A.Talat Onay, “ Eski Türk Edebiyatında  Mazmunlar “, shf 268
• [4] Hakan YEKBAŞ , KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BAZI HALK İNANIŞLARI, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, Sayfa: 155-184 , ELAZIĞ-2010
• [5] Hakan YEKBAŞ , KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BAZI HALK İNANIŞLARI, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, Sayfa: 155-184 , ELAZIĞ-2010
• [6] Hakan YEKBAŞ , KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BAZI HALK İNANIŞLARI, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, Sayfa: 155-184 , ELAZIĞ-2010