Hz. Danyal ve Lokman Hekim
Danyal Lokman Hekim ( Şiirimizde Hz. Danyal ve Lokman Hekim)
(Arapça, Daniel', Farsça: Danial, İbranice, Danielle, diğer dillerde de Daniel olarak geçen Beni İsrail ( İsrail oğulları peygamberlerindendir. İslam inançlarına göre Hz . Davud’un neslinden gelen Hz Danyal, Musevi, Hıristiyanlık ve İslamiyet’te peygamber olarak kabul edilir.Danyal Peygamber’ine Babil Kralı Nebukadnezzar (MÖ 605-562) zamanında yaşadığı küçük bir çocuk iken esir edilerek, İsrail oğulları ile beraber Babil'e gönderildiği, Yahudileri, Babillilerin esaretinden ilmi ve kehanetleriyle kurtardığı anlatılmaktadır. Bu yüzden Danyal Peygamber müneccimlerin, kâhinlerin ve Melhame yazarlarının piri kabul edilmektedir. Edebiyatımızdaki Camasbanamelerin kökeni de Danyal peygambere bağlanır., Camasb Danyal Peygamberin sırlarını taşıyan oğludur.
[1]Rivayetlere göre Babil Kralı Nabukadanezar’ın gördüğü bir rüyayı ona anlatmış ve yorumlamış, Nabukadenzzar’ın müneccimbaşı olmuş, onun ölümünden sonra halefine secde etmediği için aslanlara atılmış sağ kurulup, Sus Şehrine, Tarsus’a veya Semerkant’a giderek halkı kıtlıktan kurtarmış bolluk getirmiş ve bu üç şehirden birinde ölmüştür. Halk arasında Kur'ân falı veya Dânyâl falı olarak da bilinen İlm-i Tefe'ül’ün kökeni de Danyal Peygamber’e dayandırılır. “Danyal Peygamber falı denilen bu fallar murabbalara bölünmüş levhalar şeklinde yazılırdı. Mesela 88. Hanede ikbal yazılı olup bu hane de bir de yılanbaşı bulunurdu. Tek tavla zarı atılarak bu haneye gelindi mi yılanın ağzından girilip zeval yazılı birinci hanede yılanın kuyruğundan yeniden işe başlanırdı” 2]
Bereket Peygamberi olan, rimel ilmini bulan, rüya tabirini icat eden ve müneccimlerin piri kabul edilen Danyal Peygamber’in kabrinin Tarsus’taki Makam Camisi’nin olduğu yerde, Ahvaz’a yakın eski Suş şehrinde, İskenderiye’de veya Semerkant’ta olduğuna dair rivayetler vardır. [3]
Hakkındaki rivayetlerden bir diğeri de Danyal Aleyhi selamın, Hz. Âdem’den Hz. Muhammed ‘e kadar olan peygamberlerin suretlerini ipek kumaşlar üzerine çizmiş olduğu şeklindedir. [4] Danyal Peygamber ile Lokman Hekim aynı kişi gibi düşünülmüş bu nedenle Lokman Hekim’de olan hastalıklara şifa veren hekimlik kudreti Danyal Peygamber de görülmüştür. Kimi efsanelerde Hz Danyal ile Zülkarneyn (İskender ( Makedonyalı) ve İskender-i Zülkarneyn) arasında da çeşitli irtibatlar kurulmuştur.
Danyal Peygamber’in hakkında oluşan rivayetler divan şairlerimizin ele aldığı konular içinde önemli bir yer tutar. Danyal Peygamber ve efsaneleri divan şairlerinin malzeme olarak kullandığı peygamber kıssaları arasındadır. Kimi inanışlarda Lokman Hekim ile Danyal’ın aynı kişi olduğu düşünülmektedir.
Lokman Hekim ölümsüzlüğü bulmuş ve bir kitaba yazmış, ama köprü üstünden geçerken Cebrail gelerek Lokman’ın koluna çarpıp kitabı nehre düşürttürüp kaybettirmiştir. Lokman, Danyal ve Yunanlı hekimler arasında irtibatlarda kurulur. “Süleyman Bin-i Davut Peygamber'in 'Hikmet-ül Lokman' adlı kitapla amel edip, hastalara şifa verdiği rivayet edilmekte ve sonra bu kitabın Danyal Peygamber eliyle Babil'e götürüldüğü ve orada iken İskender'in hocası Aristo tarafından Grekçe'ye tercüme edildiği “ yazılmaktadır [5]. Bu bakımdan Danyal Peygamberden söz eden şiirlerde İlmi hikmet, rüya, ölümsüzlüğün çaresi, rimel ilmi, hatta oğlu Camasp’tan dolayı Şahmeran’dan da söz edilebilir,
Üstünde kaşın oturur ol anberin hal
San köprü üzre fikret-i hikmette Danyal Saruhanlı Aşki [6]
Afitab-ı Ömrüne ahir erer bir gün zeval
İlmi hikmet bilme de dahi olursun Danyal Gedizli Daveri [7]
Ecel derdinden söz açmaz la’lin önünde
Görünce hattını hikmet kitabın danyal örter. Emri
Lokman Hekim ile Danyal Peygamber aynı kişi olarak düşünüldüğüne göre Lokman Hekim’den söz eden şiirler Danyal Peygamber’den söz ediyor demektir.
Mürdeye canlar verir bîmnâre sıhhat leblerin
Hikmet-i Lokman u i'caz-ı Mesîhâ bundadır Bakî
Çeşm-i ibretle kâmu eşyaya kıldınsa nazar
Eyle Aşkî şîve-i hikmetde Lokman ile bahs Aşkî[8]
Lokman Hekimden dolayısı ile Danyal’dan söz eden pek çok halk şairi ve hallk şiiri de vardır.
Bir bab-ı gaflette üçler yediler
Seni bana hekim, cerrah dediler
Yârem göz göz olmuş bir tabib diler
Derdimin Lokman'ı sen safa geldin Bayburtlu Celâli
Aman Allah böyle kalem çalınmaz
Lokman hekim gelse çare bulunmaz
Evlatsız dünyadan murat alınmaz
Böylesi düşten ah uyanır mı Sivaslı Ruhsatî
Aşk derdine derman sordum âlemde
Ne Eflatun bülür, ne Lokman yazar
Erbab-ı aşk olan kalır matemde
Anlarım ahvalim perişan yazar Âşık Dertli
Bir gün değil, beş gün değil yüz gündür
Deste zülüf al yanağa düzgündür
Merhem almaz yaralarım azgındır
Derdimin Lokman'ı gel yavaş yavaş Karacaoğlan
Lokman Hekim Gelse yaram azdırır
Yaramı sarmaya yar kendi gelsin ( Anonim)
KAYNAKÇA
[1] Şahamettin Kuzucular, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/camasbnameler-abdi-nin-camasbanme-ve-sahmaran-eserleri/76620
[2] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB – 1996 Shf,179
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/hz-danyal-ve-hakkinda-hikayeler/77768
[4] https://www.sorularlaislamiyet.com/article/14189/hz-yusa-ve-hz-danyal-aleyhimesselam-hakkinda-genis-bilgi-verir-misiniz.html
[5] Hayrettin İVGİN, ANADOLU HALK KÜLTÜRÜNDE LOKMANHEKİM İNANIŞI, https://kulturevreni.com/13-80.pdf
[6] Kemal Üçok’tan naklen A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB – 1996 Shf,179
[7] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB – 1996 Shf,179
[8] Hayrettin İVGİN, ANADOLU HALK KÜLTÜRÜNDE LOKMANHEKİM İNANIŞI, https://kulturevreni.com/13-80.pdf
