Kalkandelenli Sücudi ve Selimname

 Faydalanılan Resim Alıntı : https://islamansiklopedisi.org.tr/selimname Şükrî-i Bitlisî’nin Selimnâme’sinden (TSMK, Hazine, nr. 1597)

Kalkandelenli Sücûdî  ve Selimnâme'si

Kalkandelenli Sücûdî'nin  Selimnâme'si, Yavuz’un tahta geçişinden Mısır Seferinin sonuna ve Yavuz'un ölümüne kadar olan hadiseleri ihtiva eden, Yavuz Sultan Selim  zamanında yazılmış, Selimnameler arasında olan bir eserdir. Sucudi bu eserinde  Silahdar kâtipliği yaptığı için Osmanlı ordusunda kullanılan silahlar hakkında teferruatlı bazı bilgiler vermiş [1] İshak Çelebi'nin bıraktığı yerden devam ederek Yavuz Sultan Selim​  Devrini tamamlamış, olayları gün gün tarihleri ile birlikte vermiş bu vesile ile de önemli hale gelebilmiş bir eserdir. 

 Kalkandelenli Sucudi, Yavuz Sultan Selim ile  çağdaş bir yazardır. Kalkandelenli Sucudi yazmış olduğu eserinde kendinden hiç  söz etmemiş  çağdaşları da onun hayatı hakkında fazla bir bilgi vermemişlerdir.  Bu yüzden Sucudi hakkında bilinenler oldukça sınırlıdır.

 Aşık Çeleb’ ye göre Sucudi  Kalkandelen'den gelmiştir. Latifi ise  Sucudi’nin Priştine'den geldiğini söylemektedir. [2] Kalkandelenli lakabını aldığına göre Kalkandelen’den geldiği daha kuvvetli ihtimaldir.

Sucudi’nin Hayatı hakkında bilinenler oldukça azdır.  Hayatı hakkında bilinenlerin tümü Ş. Tekindağ tarafından tespit edilen bilgilerden ibarettir.  Hayatı hakkında bilinen şeyler arasında Yavuz’un gözde Sadrazamı  Piri Mehmed Paşa'nın divan kâtibi  olarak göreve başladığı şeklindedir.   Bu görevinden yükselerek Yavuz Selim’in İran seferinde veya sonrasında  daha kesin bir olacak şekilde Yavuz’un Mısır seferleri esansında  Silahdar kâtibi olduğu şeklindedir. Çoğu kaynaklar Yavuz’un, Mısır Seferi esnasında silahdar kâtibi olduğu şeklinde bilgi vermektedir. Fakat Çaldıran Savaşı sırasında orduya dağıtılan silahlar hakkında oldukça teferruatlı bilgiler verebildiğine göre   Çaldıran Savaşı sırasında da Yavuz’un Silahdar katibi olduğu söylenebilir.

 Kaynaklar da görevde bulunduğudur.  Yavuz Sultan Selim’in   yaptığı seferlere katıldığı,   İran ve Mısır seferlerinde görevli olduğu devrinde olan bu savaşlar içinde bizzat bulunduğu  ortaya çıkmaktadır. Kanuni'nin ilk devirlerine  kadar yaşadığı bilinen  Sucudi ,  Kanuni Sultan Süleyman  ’nın ilk yıllarında Haç farizasını ifa etmek için Mekke’ye gittiği ve bu esnada vefat ettiği  kaynakların verdiği kısıtlı bilgiler arasındadır. [3][4]

Sucudi’nin yazmış olduğu Selimname  - Her ne kadar kendisi bahsetmiyor ise de- [5] İshak Çelebi'ninkinin bir devamı (zeyl) gibidir.  Sucudi’nin Selimname’si, Kılıççızâde İshak Çelebi ’nin bıraktığı yerden başlayarak  Yavuz Sultan Selim'in ölümüne kadar  meydana gelen olayları anlatmıştır. Bu yüzden Sucudi’nin Eseri İshak Çelebi’nin bıraktığı yerden yani Şehzade Ahmet’in öldürüldüğü yerden başlayıp, Yavuz’un ölümüne kadarki olayları anlatmaktadır.   Sucudi Selimname’sindeki  olayları anlatırken, yazdığı olayların kaynağını belirtmemiştir.  

 Yavuz Sultan Selim’in  Mısır seferine çıkarken fetihlerini yazmak üzere Sücudî’yi de beraberinde götürdüğü fakat yazdığı  Sucudi’nin yazmış olduğu Selimname’yi ,  Yavuz Sultan Selim ’in beğenmediği ifade edilmektedir. [6]

Buna rağmen  eserinde anlatmış olduğu tarihi hadiselerin hemen şahit olduğu veya  olayların hepsine katılmış olduğu söylenebilir.  Fakat Selimaname’sinde anlattığı olaylar hakkında çok kısa  bilgiler vermiş, birçok olayı atlamış veya eksik bırakmış, bazıları hakkında da yanlış bilgi vermiştir.

Sücudî’nin Selimname’si, yer yer esere serpiştirilmiş birkaçbeyit de bulunan mensur bir eserdir. “Sücudî’nin eseri Selim’in 25 Nisan 1512 Cumartesi günü tahta çıkmasıyla başlar. Eserin daha başlarında  İran seferinin hazırlıkları anlatılır. Hadiseler hakkında çok teferruatlı bilgiler vermese de olayların meydana geldiği tarihlerin günü gününe Kaydedilmiş olması eserin tarihî değerini yükseltmektedir. Meselâ, Kansu Gavrî ile Selim’in orduları 25 Ağustos 1516’da Mercidabık Ovası’nda karşılaşmış, Ridaniye Savaşı 23 Ocak 1517 Perşembe günü olmuştur.

Eser, Selim’in sekiz yıllık hükümdarlık döneminin tamamını anlatmaz. Diğer eserler umumiyetle hükümdarın ölümü ve oğlu Kanûnî Sultan Süleyman ’ın tahta geçmesiyle tamamlanırken bu eser Mısır seferinden sonra Selim’in övülmesi ve dua ile biter.”[7]

“Yalnız o bir mevzuda çok detaya inmiştir, o da Çaldıran savaşından önce Osmanlı askerine Cephehaneden dağıtılan silah çeşitleridir.,Bu da onun silahdar katibi olduğunu destekler bir kanıttır. Esergayet basit ve gösterişsiz bir stille yazılmıştır. Bu yönden  Kılıççızâde İshak Çelebi Selimnâme (İshaknâme) ’si ile    Keşfî Mehmed Çelebi’nin ' yazmış oldukları Selim-nameler ile zıtlık göstermektedir.  “[8]

Sücûdî Çelebî’nin,  eserinde özellikle Çaldıran Muhârebesi’nin öncesinde ve sonrasında kayda geçirdiği bilgiler, kendinden sonraki târih kitaplarına kaynak olmuştur.

 Sucudi’nin Selimanme’sinin  bir nüshası Topkapı Saray', Hevan, 1284/1 de bulunmaktadır. Üç nüshası tespit edilen eser İbrahim Hakkı Çuhadar tarafından yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış, fakat yayımlanmamıştır.[9]

• YAVUZ SULTAN SELİM TÜRKÇE VE FARSÇA DİVANI

• Yavuz Sultan Selim Hayatı Şairliği Şiirleri ve Edebi Kişiliği

• Yavuz Sultan Selim​ Anektodları

• Yavuz Sultan Selim'in Şiirlerinden Örnekler

• Yavuz Sultan Selim Mersiyesi’nde

• Kalkandelenli Sücûdî ve Selimnâme'si

• Keşfî Mehmed Çelebi Selimname

• Kılıççızâde İshak Çelebi Selimnâme (İshaknâme)

• Sa’d b. Abdülmute’al ve Selimnamesi

• Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi Tabakatü’l-Memalik, Selimname ve Diğer Eserleri

• SELİMNAME Koca Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi

KAYNAKÇA 

[1] BAŞLICA OSMANLI TARİHÇİLERİ VE ESERLERİ 16. YÜZYIL, https://edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=32886

[2] TEKİNDAĞ, M. C. Şehabeddin (1970), “Selim-nâmeler”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Entitüsü Dergisi, Sayı:1 (Ekim 1970), İstanbul, ss. 197-230.

[3]  Dr. Ahmet UGUR, SELİM – NAMELER, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/733/9358.pdf

[4] Yazarın hayatı ve yazdığı diğer kitapları için bak. M.T..GökbiIgin, lA. III, 61-63;

. Uzunçarşılı, T.T.K. Belleten, No: 87 (1958),ss. 391 v.d., 401 v.d. Ş. Tekindağ, SN., ss. 211 vd.

[5]  Dr. Ahmet UGUR, SELİM – NAMELER, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/733/9358.pdf

[6] KARTAL, Ahmet (2002), “Yavuz Sultan Selim Dönemi Edebiyatı”, Arayışlar – İnsan Bilimleri Araştırmaları, Yıl: 4, Sayı: 7-8, ss. 105-152.

[7] Mustafa ARGUNŞAH, TÜRK EDEBİYATINDA SELİMNAMELER,https://www.turkishstudies.net/Makaleler/621920_ S.4

[8] Dr. Ahmet UGUR, SELİM – NAMELER, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/733/9358.pdf

[9] Mustafa ARGUNŞAH, TÜRK EDEBİYATINDA SELİMNAMELER,https://www.turkishstudies.net/Makaleler/621920_ S.4