Kand-i Mükerer Şeker ve Dilber Dudağı

Kand başlığında kand kelimesinin eski devirlerde şeker kamışsından yapılmış olan şeker manasına geldiğini açıklamıştık.  ( BKZ  Kand Nedir ( Şeker Şükker ) ve Sevgilinin Dudağı )   Kand: şeker, şeker kamışının donmuş usaresidir. [1]

Kand, şeker kamışının üç kere kaynatılmasından sonra elde edilen beyaz renkli şekere ise kand-i mükerrer denmiştir.  Beyaz renge ulaşmış şeker ise makbul kabul edilmiştir.  Bu nedenele kand-ı nükerer kelimesi birkaç kere kaynatılmış bembeyaz şeker manasına gelir. [2]

“Àblÿc Kand-i sefîd ismidir ki hâlen nebat şekeri muharrefi lübet şekeri dedikleri şekerdir. Şîre-i şeker tabh-ı sâliste mübalağa olunmakla olur. Buna kand-i mükerrer dahi derler.” Burhân-ı Kâtı', 6 (Ankara: TDK, 200,.   A. Talat Onay Nuhbe-i Vehbi adlı kitapta a “  Şeker kamışı suyundan olan şıranın birkaç defa kaynatılmasından sonra elde edilen şekere kand-i mükerrer”[3] dendiğini belirtir.

Divan şairleri kand-i mükerr kelimesini bir çok mecazi ve benzetme anlamlarında da kullanmışlardır

Mükerrer kand-ı güftarı şeker –zinde peydâ kim
Henüz almış gıdasın tut-i cânın dehanından

Beyitte görüldüğü gibi  kand-i mükerrer sevgilinin dudaklarından dökülen sözlere benzetilir.

Hatt- ı müşk- famınla ey gönce-i ter
Şekerdir o lebler mümessek mükerrer Baki

Baki’nin bu beytinde ise yeni açmış goncanın  yaprak rengine  ve misk gibi güzel kokusuna benzetilen sevgilinin dudaklarına benzetilmiştir.

Göñlümüñ arzusı lebüñdeki kandadur
Bî-çârenüñ hayâlini görgil ki kandadur Ahmedi Şiirleri

Ahmedi’nin bu beytinde olduğu gibi  şeker anlamına gelen kand kelimesi ile hangi, nerede anlamına gelen kande kelimesi arasında cinas benzeri ve tevriyeli  anlam oyunları da yapılmıştır.

Her kaçan tûtî-i câna eyleseñ la‘lüñi kand
Eyleye evc-i tekellümde o pervâz-ı bülend       BEYÂNÎ - Enfî Ahmed Efendi Şiirleri

Ne içün kande ey şeh la‘lüñ agzı dadlı virmez
Ezildiyse leb-i şîrînüñe ol kelle baş ezmez      Gelibolulu Sun'î Şiirleri

Vasfa lebünle şirüm olur ser-be-ser lezîz
 Kim âbı kand-i nâb-i mükerrer ider lezîz"  Hoca Dehhani

 KAYNAKÇA

• [1] https://www.osmanice.com/osmanlica-14837-nedir-ne-demek.html
• [2] TALAT ONAY, Eski  Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB 1996, S. 302
• [3] TALAT ONAY, Eski  Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB 1996, S. 302