Kapı Halkasına Yapışmak

Çok eskiden beri Kâbe’nin kapısı üzerinde halka olduğu, Kâbe’nin kapıları altın işlemeler ile süslenmiş olduğu bilinmektedir.Hz İbrahim Ka’be’yi kapısı ve üstü açık inşa etmişti. Fakat sonraki devrilerde Cürhümlüler Kâbe’nin kapısını iki kanat halinde yapıp, kapıya bir de kilit takmışlardı.[1] ( BKZ Hz. İbrahim ve Kıssaları Edebiyatımızdaki İzleri  )

Kâbe’nin kapısı üzerine halka takılması ve kapısının üzerine altın işlemelerin yapılması Hz. Muhammed'in dedesi AbdülmuttaIib'e dayandırılmaktadır. Rivayete göre Hz. Muhammed'in dedesi AbdülmuttaIib , Cürhümüler devrinde kapatılan  Zemzem Kuyusunu kazarken iki altın ceylan heykeli ile  kılıç ve zırhlar bulmuş, kılıç ve zırhları eritip  Kâbe'ye kapı yaptırmış  altın ceylanları eriterek de kapıyı süsletmişti. [2]

Kâbenin kapısına altın halkaların takıldığı veya halkalar olduğuna dair ilk bilgilerden birisi Harun Reşit zamanına aittir. Kapısı üzerinde ki altın levhaları da incelip yırtılmış olan  “Kâbe, Harun Reşid tarafından yenilenmiş, Harun Reşid, kapı üzerine altın halkalar yaptırmış ve kapıyı altın içine yerleştirilmiş firuze taşlarıyla süslemişti.”[3]  Sonraki devirlerde de Kâbe’nin altın işlemeli kapısı, kilidi, anahtarları ve halkasına dair çok sayıda tafsilatlı bilgiler bulunmaktadır.

Sözü edilen bu işlemelere yüz sürmek ve Kâbe kapısının altın halkasına yapışarak dua etmek çok eskiden beri devam eden bir gelenektir. “ Kâbe'nin altınoluğuna uzanarak kapı halkasına tutunarak veya örtüsüne sarılarak yapılan dualar bu değeri daha da arttırmaktadır. Böylesi dualar her hacıya nasip olmayan mazhariyetlerdir”

Kûyunda gönül dâmen-i dildâre sarıldı
Hâcı gibi kim Kâbe’de estâre sarıldı

Hacıların Kâbe örtüsüne sarılarak dua ettikleri gibi benim gönlümde niyaz için yârin eteğine sarıldı.

Beyitten de anlaşılacağı gibi bu kapı son devrilerde çrtü ile kapatılmış hacılar halkaların yerine örtülere sarılarak dua etmeye başlamışlardı. İnançlara göre Kâbe’nin kapısındaki halkaya yapışarak edilen dua derhal kabul görürdü.

Sana devrinde eylediğim nâleler eylemez eser
Her ne dua eylesen Ka’be de müstecâb olur.   Vecdi.

Varayın Kâbe’ye  derviş olayın yüz süreyin
Kâbe kapının halkasıdır  urve-i vuska                  Necati [4]

urve-i vuska  İslamiyetin tutunacağı halka  veya yer anlamına gelmektedir.

Rivayetlere göre Mecnun’da bu halkaya yapışıp, aşkının soğuması yerine artması için dua etmişti.

Tuttuğunda halkasın Kâbe’nin Mecnun etmiş
Gönlümün Leyla’dan özge olmasın endişesi       Hayali

Eski devirlerde kapı tokmakları çift halkadan oluşurdu. . Aslan başı motifli ve büyük olanı kalın, çiçek motifli ve küçük olanı da ince ses çıkartırdı. Eğer eve bir erkek gelmiş ise aslan başlı olan kadın gelmiş ise çiçek motifli olanı tıklatır. Evdekiler de gelen misafirin kadın mı erkek mi olduğunu anlamış olurlardı.

Eski devirlerde ulu muteber ve zengin kimselerin konak kapılarının kapı tokmaklarına tutunarak, yüz sürerek yardım ve inayet istemek alışılmış bir adetti.

KAYNAKÇA

[1] Yrd.Doç.Dr.Yılmaz CAN, KABE, https://dergipark.gov.tr/download/article-file/188711, son erişim, 14-12-2017

[2] Yrd.Doç.Dr.Yılmaz CAN, KABE, https://dergipark.gov.tr/download/article-file/188711, son erişim, 14-12-2017

[3] Yrd.Doç.Dr.Yılmaz CAN, KABE, https://dergipark.gov.tr/download/article-file/188711, son erişim, 14-12-2017

[4] A. Talat  Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB, 1996, s. 291