Kaside - Ey ‘âlem-i cemâle ziyâ-güster âfitâb

Kaside

Mef'ûlü fâilâtü mefâîlü fâilün

Ey ‘âlem-i cemâle ziyâ-güster âfitâb
‘Âlem cemâlün ister açup göster âfitâb

Ref’ eyle sen nikâb-ı ruhun hayret ile tâ
Kaldurmaya ki ceyb-i ufukdan ser âfitâb

Pîş-i edîb-i hüsnüne sad bîm ü şerm idüp
Her subh-dem çıkınca döker hûn der âfitâb

Tekrârı var iken yine gör ıztırâbını
Düşer hicâba geh tutılur ditrer âfitâb

Hem pîr-i sâl-dîde vü çün tıfl-ı mübtedî
Meşk-ı ta’allümin karalar siler âfitâb

Îcâz ü ihtisâra idüp ragbet-i tamâm
Bir harfe ism ü resmin ider ahsar âfitâb

Hem-çün mülâzımân-ı debistân-ı ma’rifet
Bir levh-i sâde ile gelüp gider âfitâb

Virüp fenâya varlıgını subh-ı sâdıkın
‘Arz-ı cemâl ü vasla ider mazhar âfitâb

Her subh u şâm mushaf-ı âyet-kenârını
Hatm itmege yüzinden açar kapar âfitâb

Tıfl-ı hadîs-i sinn ü kelâm-ı kadîmden
Ve’ ş-Şems ü ve’ d-duhâyı ider ezber âfitâb

Sôfî-i sâf-ı savma’a-i subhgâhdur
İşrâk ile duhâyı kılar çıkar âfitâb

Esrâr-ı seyr ü keşf-i makâmât u hâlden
Gâhî açar cihâna gehî örter âfitâb

Kor iştigâl-i kesretini halvet-i şebe
Kesb-i safâ-yı vahdet içün girer âfitâb

Rûşen-dilân-ı pâk gibi setr-i hâl idüp
Sırr-ı sülûk ü seyrin ider muzmer âfitâb

Gûyâ mürîd-i Halvetîdür vâkı’âtını
Her gün huzûr-ı pîre çıkup söyler âfitâb

Çeşm ü çerâg-ı Halvetiyân kutb-ı evliyâ
Âfâk u enfüse o ziyâ-güster âfitâb

Feyz-i vücûdı enfüs ü âfâka sârî-cân
Nûr-ı cemâli mülk-i dile ezher âfitâb

Sırr-ı hakîkate dili mir’ât-ı pür-safâ
Evc-i kerâmete ruhı rûşenter âfitâb

Şâh-ı felek serîr-i yakîn bahr-ı ma’rifet
Zâtı cihân-ı ‘ilme cihân-perver âfitâb

Zâtı mahabbet-i ezeliyye esîrinün
‘Âlî-mesîr-i pâkine ‘âlîter âfitâb

Râh-ı fenâda vâris-i fakr-ı Muhammedî
Burc-ı vefâda necm-i hüdâ eşher âfitâb

Sultân-ı şark u garb-ı memâliksitân-ı hâl
Sırrı sipihr-i kurba celî-gevher âfitâb

İrşâd kişverine şeh-i mâlikü’ r-rikâb
‘İlm-i ledünnî ‘âlemine enver âfitâb

Tevhîd mâyesine o hum-hâne kalbi kim
Ser-cûş-ı neş’esinde hemân kaynar âfitâb

Bezm-i safânun ol Cemi kim feyz-i cür’ası
Hâk ile sengi gevher iden cevher âfitâb

Mir’ât-ı sırr-ı gayb-ı zamîr-i münîrine
Âyînedân-ı pür-zer ü pür-zîver âfitâb

Mülk-i kanâ’atün o Süleymân-ı vakti kim
Bende felek derinde kemîn kemter âfitâb

Ol pâdişâh-ı memleket-i reh-berî ki kor
Pây-ı semend-i ‘azmine ser-efser âfitâb

Ol kim o nâm-ı pâkini tâ gözleyüp edeb
Ta’zîm-i tâm ile hele gör n’ eyler âfitâb

Yazar cebîne Şeyh-i Cihângîr-i şems-i dîn
Bu vech ile edâ vü beyân eyler âfitâb

Bulan gubâr-ı pâyına rû-mâl devletin
Oldı cihâna ‘izzet ile server âfitâb

Tâc-ı şerefle bulmada ikbâl-i serveri
Sürmekle bâb-ı emrine rûy u ser âfitâb

Hâsân-ı pâke kıble-i cân hâk-i dergehi
Vâlâ-cenâb-ı kudsına hâk-i der âfitâb

Pâkân-ı hâsa Ka’be-i dil bâb-ı hıdmeti
Her subh-dem tavâfa çıkar müşmer âfitâb

Bu denlü ‘izz ü câh ile kesb-i şeref içün
Na’leyni bûsı devletine sarkar âfitâb

Câm-ı cihân-nümâ-yı safâ kalb-i enveri
Bezm-i şarâb-ı feyzine rez-sâgar âfitâb

Ferrâşe-i bisât-ı nazargâhı mâh-ı nev
Meydân-ı cilvegâhına cârûger âfitâb

Ol rûh-ı kudsı halvet-i hâsına perde-dâr
Nüzhetgeh-i neşâtına kor çâder âfitâb

Dervâze şehr-i kurbına sahrâ-yı lâ-mekân
Âvâz-ı kûs-ı satveti ile ker âfitâb

Âvîze devr ider çü kanâdîl-i ahterân
Dehlîz-i kasr-ı haşmetine meh ger âfitâb

Eyler cemâli pertevini iktibâs hem
Anup celâli heybetini korkar âfitâb

Âb-ı hayât-ı vaslına dil-teşne Hızr-ı cân
Âyîne-i cemâline İskender âfitâb

Tâk-ı bülend-i himmetine ‘arş u ferş râh
Ferş-i harîm-i hürmetine mermer âfitâb

Şems-i cemâli nûrına pervâne nüh felek
Fülk-i necât-ı hıdmetine lenger âfitâb

Cânına düşdi pertev-i şem’-i mahabbeti
Fânûs gibi turma hemân döner âfitâb

Hîme-keşende matbah-ı cûdına çarh-ı pîr
Hem ocagında tekne-i hâkister âfitâb

Zevk-ı şarâb-ı medhi garîk eyleyüp beni
Çün neş’e-i mey-i şafak-ı hâver âfitâb

Geldi lisâna bu gazel-i tâze subh-dem
Sundı şu’â’-hâme vü levh-i zer âfitâb

Ey bende şâh-ı hüsnüne meh çâker âfitâb
Âyîne ‘aks-i rûyun iledür ber-âfitâb

Mir’ât-ı hüsnüne çü sadef zîver olmaga
İster şikeste kendüyi ser-tâ-ser âfitâb

Mihr-i ruhundan olmaga pür çün meh-i tamâm
Kendin hilâl gibi ider lâgar âfitâb

Ser-cümle çeşm olup sanemâ hâk-i pâyuna
Yüz sürmege çü halka derün gözler âfitâb

Mest-i mey-i mahabbetün olmasa kor m’ idi
Meydân-ı ‘âşıkâna çıkup ser-zer âfitâb

Döke nisâr-ı pâyun olan revha-cevherin
Arar idüp seyâhat-ı bahr ü ber âfitâb

Gark-âb u teşne-leb çü sadef dürr-i mihrüni
Besler pes oldı kâni’-i huşk u ter âfitâb

Bir nokta-i’tidâle karâr itmeyüp döner
Devr-i ruhunda bîşter ü bester âfitâb

Görmez zevâl saltanat u naks şevketi
Ey bende şâh-ı hüsnüne meh çâker âfitâb

Muhtâc feyz-i cûdına zerrât-ı kâ’inât
Bî-tâb-ı zerre tâb-ı ruhın ister âfitâb

Yek-tâ vü yek-süvâre cihân-gîr ü hükm-rân
Bâ-ferr-i nûr-ı tâli’ u bî-’asker âfitâb

Şâhen-şeh-i güzîn-i serîr-i yegânegî
Şâh-ı şehân-ı ‘izz ü zafer kişver âfitâb

Gîtî-fürûz-ı mihr-i cihân-tâb-ı mülk-i cân
Devrân-ı hüsn ü devr-i dile dâver âfitâb

Günden ‘ıyân fürûg-ı cemâl ü kemâl hem
İsbât-ı zâta nûrı delîl ider âfitâb

Şems-i münîre ehl-i nazar istemez delîl
Kim himmet-i beyândan olur berter âfitâb

Hîre iderse şa’şa’a-i nûrı çeşmüni
Mir’ât-ı sâf tut ki iner tolar âfitâb

Cân gözin aç da eyle cemâlin müşâhede
Çeşm-i basîret ile olur mübsar âfitâb

Te’sîr-i zâtı nûrı gibi âşikâre hem
Feyz-i ziyâsını dime kim saklar âfitâb

Münkir ne denlü göz göre inkâr eylese
Kalur mı tâb u şa’şa’adan bî-fer âfitâb

‘Âlem şehâdet eylese huffâş eylemez
Nûr-ı zuhûr saldugını bâver âfitâb

Bir bî-basar ki pertev-i zâtını görmeye
Görsün mi k’ anda la’li nice besler âfitâb

A’mâ egerçi görmedi insâf idüp yene
Dimez ki zât u pertevini gizler âfitâb

Görmezse de bilür ki yakînen vücûdını
Te’sîr-i tâbiş ile ider hûger âfitâb

Yok pîç ü tâb devr-i kelâmunda Nehciyâ
Döner tolaşmaz öyle ki bî-müdver âfitâb

Itnâb u ihtisâr olur lâzım-ı suhan
 Atvel ider mesîrini geh aksar âfitâb

Kilk ü beyân-ı rûşen ü sâfun ‘ıyân bu kim
Oldı cihân-ı ma’rifete mihver âfitâb

Bir bahr-ı nûrdur bu kasîden ki der-kenâr
Eyler becây-ı dürr ü güher yer yer âfitâb

Her beyti Ka’be gibi siyeh-pûş u nûr-pâş
Mîzâb-ı bâm-ı feyzi hemân döker âfitâb

Ma’mûr u ‘âlî ‘âleme çün sakf-ı çârümîn
Çün çeşm-hâne hâne-i der-manzar âfitâb

Hatm eyle sen yeter sözi ‘âlî-nazar olan
Rûşen ki göre gevherüni anlar âfitâb (Aslan 2012: 38-42)

Üzeyir ASLAN, BESNİLİ NEHCÎ DEDE (1616-1680?) ve DİVANI, T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI KÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3372, ANKARA 2012

BESNİLİ NEHCİ DEDE KİMDİR