Knut Hamsun Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri

Tam adı Knut Pederson ,(d. 4 Ağustos 1859, Gudbrandsdal – ö. 19 Şubat 1952, Grimstad), 1920’de  Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Norveçli roman, oyun yazarı ve şairidir. Hamsun soyadını daha sonradan almıştır.

Knut Pederson’un ( Hamsun) Norveç’in Norveç'in Oppland eyaletinin bir ilçesi olan Gudbrandsdal sınırları içinde Vågå kasabasında doğmuştur. [1] Terzi olan babası kalabalık ailesi ile daha kuzeydeki Hamaröy kasabasına taşımış, orada bir rahibin yanına verilmiş okumayı yazmayı orada öğrenmişti.

Fakir bir ailenin çocuğu olarak çocukluk yılları Lofoten Adalarında geçmiş, okula da gitmemiş, hemen hemen hiçbir eğitim görmemişti. 15 yaşında iken dindar bir adam olan ve ona göz açtırmayan amcasının yanından kaçtı [2] Norveç’i baştan sona dolaşmış, bir tüccarın yanına girmiş, tüccarın kızına âşık olmuş ve ayakkabıcının yanında 19 yaşında bir çırak iken “Esrarengiz Adam” adlı ilk romanını yazmıştı.

Sonraki 10 yıl boyunca kibrit, mum gib ucuz şeyler satarak rast gele işlerde çalışarak yaşamış, Bodo’da iken ikinci romanı olan “Bir Karşılaşma”  adlı eserini bir yayıncı basmıştı. Bu yıllarda iyi bir hatip olduğunu fark etmişti.  Zengin bir kütüphanesi olan bir bucak müdürünün yanında çalışıyor, önüne gelen kitapları okuyordu.

Bir yandan bol bol okuyan diğer yandan da meşhur bir yazar olmak sevdasıyla yanıp tutuşan yazar, eserlerini bastırmak için her çareye başvurmuştu. Ancak bunu başarmak için para bulması lazımdı.  Zengin bir tüccarı büyük bir yazar olup çok para kazanacağına ikna etmişti. Bu adam ona iki kez sermaye vermiş ancak gittiği her yayıncıdan hep red cevabı almıştı.

O yıllarda Amerika yazar olmak için bile çok büyük umut kapısıydı. 1880-90 yılları arasında Norveç’ten Amerika’ya yapılan göç dalgasına kapılıp büyük yazar olmak için 1882'de Amerika’ya gitmişti. Chicago’da tramvaylarda biletçilik, ırgatlık,  Kuzey Dakota’da çiftçilik işleri ile uğraşmış, konferanslar vermeye yeltenmişti. Ancak çok geçmeden verem olduğunu öğrenmiş ölmek için Norveç’e geri dönmüştü. Ancak ülkesine döndüğünde veremden de kurtulmuş ve ikinci kez Amerikan macerası başlamıştı. İkinci ABD macerası da ilki gibi sonuçlandı.  Açlık, yoksulluk vbn içinde geçen yıllardan sonra önce Kopenhang’a geldi.[3]

Sonunda bugünkü adı Oslo olan  “Kristiania kentine gelmiş, tavan aralarında yatmış, aç kalmış,  yazar olabilmek için yayıncılarla görüşmüş, para kazanmaya çalışmıştı. Parası olduğunda pansiyonda kalıyor, olmadığı zamanlar banklarda sabahlıyor, yazılarını da parklardaki bankların üzerinde hazırlıyordu.”[4] Son geldiği kapı ise Politiken gazetesi yazı işleri müdürü Edvard Brandes'ti. Brandes bu olayı şu şekilde anlatmıştı " Düşkünlüğü elbisesinin yırtık pırtık olduğundan değildi. Ya o yüzü!. Çok uzundu müsveddeler. Kendisine geri veriyordum ki, birdenbire kelebek gözlüğü gerisinde gözlerindeki ifadeyi gördüm." [5] Brandes, önce tereddüt etmiş daha sonra Knuth Hamsun’un o düşkün halinden etkilenerek Açlık  adlı kitabını basmaya karar vermişti.[6]

Oslo’da yaşadığı açlık günlerini adı konulmamış bir kahramanın ağzından anlatan Sult, Açlık  (1890) adlı romanında karnını doyurmak için hırsızlık dahi yapan bir adamı anlatmıştı. [7] Bu roman zaten yaşanmış konusu, anlattıklarındaki içtenlik, gerçeklik, bakış açısı ve coşkulu şiirsel üslubuyla görülmemiş bir etki yarattı. Knut Hamsun’a Nobel ödülü yollarını açan bu kitabı onu sefaletten kurtardığı gibi Dünya çapında meşhur bir yazar olmasını da sağladı. ABD ‘de yazar olma sevdasıyla yanıp tutuştuğu yıllarda açlıkla perçinlediği çok ciddi bir birikimle ülkesine geri döndü.

Hamsun bu başarısının ardından bir dizi konferans veren hayatını da yazarlık ile kazanan zengin bir adam olmuş, muhtemelen büyük bir yazar olacağına inanarak ve kitaplarını bastırabilmesi için iki kez kendisine borç veren tüccarı da, Amerika’ya gitmesini sağlayan aileyi de fazlasıyla memnun etmişti. Bu hale gelmek için önce açlık çekmeli sonra da romanını yazması gerekmişti.

Açlık adlı romanın açtığı yolun üstünden peş peşe romanlar yazdı.  Romanlarında çoğunlukla bireysel konulara değiniyor, Avrupa kültürünün yozlaşması mevzusu üstünde çok duruyordu. Mysterier (1892; Düğüm, 1971), Pan (1894; Keçi Ayaklı İlâh “Pan”, 1940) Victoria (1898) adlı eserleri yayımlandı. Kendi hayatının parçaları olduğu anlaşılan  Göçebe üst başlığı ile toparlanan roman üçlemesinin ilki olan “Sonbahar Yıldızları Altında 1906'da”, “Hüzünlü Havalar “ 1909'da, “Son Mutluluk “ ise 1912'de yayınlanmıştı. [8]

Olgunluk dönemi eserlerinde Nietzsche ve Strindberg’ten etkilenerek Marken grode’de (1917; Dünya Nimeti , 1. cilt 1949, 2. cilt 1950) doğaya dönüş felsefesi konularına girmişti. Knut Hamsun,  özgün adı ile Markens Gröde olan  Dünya Nimeti romanı ile 1920’de Nobel Edebiyat Ödülünü de kazanmış[9] bu eseri 1921 yılında Growth of the Soil adı ile filme de uyarlanmıştı. Doğu ülkelerini gezmiş, bir ara Türkiye’ye de gelmiş “Mücadeleli Hayat” “İki İskandinav Seyyah “ adlı eserinde İstanbul’a yaptığı geziyi de anlatmıştı. “Segelfoss Kenti”, “Aylak Gezginler”, “Halka Tamamlandı” adlı eserlerini de yazmıştı.

Norveç İşgalinden önce başladığı Nazi taraftarlığı nedeni ile II. Dünya Savaşında Norveç’i işgal eden Almanları desteklemiş, 1943 yılında Hitler ile de görüşmüştü.

Savaşın sonrasında vatan haini ilan edilmiş, kitapları evinin önüne atılmış hatta da yakılmıştı.” Norveçliler Hamsun kitaplarını yığarlar yazarın kapısının önüne…Kırgın Norveçliler kitapları sessizce bırakıp dağılırlar. Adeta kendi kitaplarından bir dağ oluşur Hamsun'un bahçesinde. Bu zarif tepki, doksan küsur yaşındaki yazara ömrünün en acı dersini verir”[10]

1947 yılında yargılanmış akıl sağlığının yerinde olmadığına karar verilmiş, bir süre akıl hastanesinde tutulmuş, yüklü bir para cezasına çarptırılmış, sonra da ilerlemiş yaşı göz önünde tutularak davadan vazgeçilmişti. [11]

Son eseri olan “ğı “Otların Bürüdüğü Patikalar” da kendisine akıl hastası tanısı koyan kurumlar ve yargıya eleştiri getirmişti.

19 Şubat 1952’de 92 yaşında iken banyoda ölü bulunmuş, cenazesi yakılmıştır.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Felsefe ile ilgili konulara girse bile eserlerinde maceralar ile dopdolu yaşayan insanları, daha ziyade kendini, maceraya tutkun insan ruhunu anlattı.  Açlık, yoksulluk ve insan doğasına yönelik detaylar yönelmiş muhtemelen Dostoyevski’den aldığı ilhamla insan ruhu ve psikolojisi üzerinde çok durmuştu. Bu nedenle eserlerinde toplumdan ziyade bireye önem vermişti.  Ruhsal çöküntüler, açlık dürtüleri, açlık ve yoksulluğa dair fizyolojik durumları ve bu durumları yaşayan insan psikolojisini en iyi anlatan romancılardan birisi oldu.

Romanlarında aklına,  gönlüne hatta coğrafyaya dahi sınır, koymayan; her türlü imkânsızlığa rağmen gidebileceği her ülkeyi dolaşan, birikimlerini de özgür ruhu ve maceraya atılmaktan korkmayan ruhundan alan bir yazar olmuştu. İskandinav masalları, söylencelerinden ibaret edebi birikimini özgür ruhu, gezgin ve maceraperest mizacı sayesinde kazandığı görgülerle teçhiz etmişti. Hamsun’un yazdıkları kendi yaşadıklarıydı.

Biyografisinden anlaşıldığı kadarı ile İkna kabiliyeti çok yüksek, hırslı, müthiş azimli ve dayanıklı bir insan olduğu anlaşılan yazar özgür ruhlu bireylerin amaçlarına ulaşmak yolunda gösterdikleri dirayetleri aktarmaktaki başarısı ile Nobel ödülünü alacak kadar başarılı oldu. Üstelik tüm bunları düzgün bir resmi eğitim almadan, okumayı yazmayı bile oradan buradan öğrenen,  teorik edebiyat bilgilerine de sahip olmadan, yazarlık bilgisini, sezgileri ile ve sadece okuduğu eserlerden anlayıp tahlil ederek başarmıştı.

Türkçeye Çevrilen Kitapları

Açlık  Sult, (1890)

Under hostsjernen (1907

Der Wanderer (1904; Göçebe, 1967),

Hüzünlü Havalar 1909'

Rosa (1908),

Benoni (1908),

 Dünya Nimeti  Markens Gröde, 1917

Son Mutluluk :  1912

Landstrykere (1927; Serserilik Günleri, 1965),

Den siste Kapitel (1923; Son Bölüm, 1980)

Uçarı (1990)

KAYNAKÇA

[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Knut_Hamsun

[2] Meydan Lrousse, Hamsun Knuth, Milliyet Yayınları, C. 10., s. 5002

[3] Meydan Lrousse, Hamsun Knuth, Milliyet Yayınları, C. 10., s. 5002

[4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/aclik-romani-hakkinda-ozeti-knut-hamsun/84229

[5] Göçebe, Knut Hamsun, Önsöz, Behçet Necatigil, sf:10

[6] https://tr.wikipedia.org/wiki/Knut_Hamsun

[7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/aclik-romani-hakkinda-ozeti-knut-hamsun/84229

[8] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/knut-hamsun-gocebe-ve-huzunlu-havalar-romani/130131

[9] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/knut-hamsun-dunya-nimeti-romani-hakkinda-konusu/114356

[10] Ali Lidar/ https://www.artfulliving.com.tr/edebiyat/fasizmin-golgesinde-bir-buyuk-deha-knut-hamsun-i-5016

[11] https://www.yapikrediyayinlari.com.tr/yazarlar/knut-hamsun