Mânânın sözlük anlamları ise: anlam, iç yüzü, Akla yakın sebep, rüya, düş, öz anlamlarındadır.

 Bî-ma'nâ : mânâsız, münasebetsiz.
İsm-i ma'nâ : gr. mücerret, soyut isim.

Mânâ, kelimesi edebiyatta gerçek anlamı ile anlam, iç yüzü, anlamlarında kullanılmıştır. Tasavvufta ise suret kelimesinin karşılığı olarak kullanılır. Mânâ, tasavvufta maddi olan görünen âlemin zıddı olan surette görülen âlemden daha değerli olan âlemdir.  ( bkz  Manâ Nedir ve Mana Âlemi )

Zahiri ve Bâtıni Mana Nedir

Görülen madde âlemi sûret âlemidir. Tasavvufta mana batıni ve zahiri olmak üzere iki türlüdür. Bâtınî manâ;  iç gerçekle ilgili,  dışında kalbe doğan gizli anlam demektir. Zâhiri mana ise: ilk bakışta anlaşılan, satıhta ve yüzeyde görünen anlamdır.

Tasavvufa göre zâhiri olanlar yapmacıktır. Zahiri olan şey göründüğü gibi olmayan, olduğu gibi de görünmeyen şeydir. Bu nedenle zahiri olan âlem ve mana ne olduğu gibi görünür ne de göründüğü gibi olur. O nedenle de zahiri mana, görünene, görüntüye, satıhta gözüken anlama ilişkin manadır ve değersizdir. Zahiri ve yalancı olan âlem görünen maddi âlemdir. Gerçek âlem ise mekândan ari olan, mekâna ihtiyacı olmayan Allah ile Allah’ın bilgisi olarak da ifade edilebilecek olan mana âlemidir.  [1]


ŞİİRLERDE VE BEYİTLERDE  MÂNA


Mana eri bu yolda melul olası değil
Mana duyan gönüller, gergiz ölesi değil  Yûnus Emre Şiirleri

Mana denizine daldık, vücut seyrini kılduk
İki cihan serteser, cümle vücutta bulduk       Yûnus Emre Şiirleri

Rûhul-Kudüsün târem-i manâ seferimdir
Dest-i red-i fikr-i dü-cihân bâl ü perimdir      Şeyh Galip Şiirleri

Kimseler fehmetmedi mânâsını dâvâmızın
Biz dahî hayrânıyız dâuâ-yı bî-mânâmızın     Lâedrî

Âlem-i manada elhamdülillah
Bir ma-i carinin gözünden içtim
Aşk badesin içen geda olur şah
Ben mey-i vahdetin gözünden içtim       Seyrani ( Everekli ) Şiirleri

Bu gece uykuda gördüm bir mana
Ne ben yorabildim ne de yoran var
Erenler bir nişan dikmiş meydana
Ne ben vurabildim ne de vuran var     Seyrani ( Everekli ) Şiirleri

Aşığız lafz ile mana ile aşık değiliz
Sadığız aşk ile sevda ile sadık değiliz     Seyrani ( Everekli ) Şiirleri

KAYNAKÇA

[1]