Mevt ve Mevta Nedir

02.12.2019

 

Mevt Osmanlıca yazılışı: Mevt   موت  

Mevt, Arapça kökenli bir kelimedir ve ölüm anlamına gelir.  Ölü, ölmüş, insan cesedi, cenaze,  ölüler anlamlarına gelen Mevta sözcüğü de mevt sözcüğü ile aynı kökten gelmektedir.  Osmanlıca yazılışı mevta   موتا.
Osmanlı Türkçesinde mevt ile ilgi birçok tamlamam vardır. Bunlardan en önemlileri ise Melek-ül mevta, Melek’ül Mevt Edebiyatta Azrail, Mevt-i Ahmer ,Ve’l Ba’sü ba’de’l-mevt  tamlamalarıdır.

Melek-ül mevta   can alan, mevta eden melek anlamı ile  ölüm meleği Azrail’i ifade etmektedir. Melek-ül-mevt: Osmanlıca yazılışı : موت  ملك   (ölüm meleği) : Azrail. ( bkz Melek’ül Mevt Nedir Edebiyatta Azrail ) MEVT-İ AHMER ise kanlı ölüm anlamlarındadır.

“Ve’l Ba’sü ba’de’l-mevt", ise ölümden sonra bir daha ölmemek üzere dirilmek anlamındadır.

Mevt sözcüğü doğal olarak mersiyelerde, ölenlerin ölüm tarihlerini düşüren manzumelerde, ölüm konusunu işleyen şiirlerde kullanılır.

 Niçe girdi destine cellâd-ı mevtüñ Sâmı gör
 Dâmına düşdi ecel sayyâdınuñ Behrâmı gör   MOSTARLI HASAN ZİYÂ

Ol kamer kim gün gibi şekl-i müdevver baglamış 
Lâle gibi ruhlarında la’l-i ahmer bağlamış                  Hamdullah Hamdi

Sebz hât âb-ı hayatı la’linin ihyâsıdır.
Mevt-i ahmer gamze-i hûn – rîzinin îmâsıdır   Mehmet Paşa  ( Salih Paşazade )

Hâl-i ahmer sanma katl eylerken ol kâtil beni
Cübbesine sıçramış bir katre kanumdur benüm   EMRÎ ( D. Edirne?, Ö. Edirne 1575 )

Mevt, mevta , Melek-ül mevta , MEVT-İ AHMER, Melek’ül Mevt , Ve’l Ba’sü ba’de’l-mevt  sözcükleri ve tabirleri sanıldığının aksine halk şiirimizde de çok sık karşımıza çıkmaktadır.

Mevtimden sakınıp eyle merhamet
İnceltip canımı üzme sevdiğim
Canımı tenimde gel eyle rahat
Zülfünü gerdana düzme sevdiğim   Everekli Seyrani

Melekülmevt gelir bir gün
Bir kimse edemez imdat.
Geçirme vaktim gamla
Elinde var mı bir senet.   Deliktaşlı Ruhsati 

Velbağsü bağdel-mevt günler gelince
Hıfzet bizi nar-ı mirandan sakla
Bin ayak bir kalıba mahşer olunca
Korkutma canımı ziyandan sakla    HEKİMHANLI AŞIK ESİRİ Şiirleri

Ol melek-ül mevta canlar alıcı
Kıymazdım sevdiğim kıydın yarabbi
Müzeyyen otağdan ehl-i perdeden
Üryan teneşire soydun yarabbi          Aşık Cesimi  Artvin

Akibet mevtime sebep olursun
Can alıcı kıya kıya bakan yar
Azrail misali canlar alırsın
Pençe vurup tatlı canı alan yar     Kırşehirli Aşık Said

Sağlar ölüye der Hak rahmet etsin 
Kimse kurtulamaz mevtin elinden 
Emir büyük yerden gelenler gitsin 
Hiç kimse kurtulmaz mevtin elinden  Haydar Bektaş Âşık( Çorum-1894-1966)

Selam olsun bizden size ey mevtalar
Söyleyin orda herkes için mut var mıdır
Ecelle yarım kalır burda hep sevdalar
Dünyada yar olmayan orda bize yar mıdır 

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da