Yazıda Münevver Ayaşlı’nın hayatı ,  doğumu, ölümü, eğitim yılları,   ailesi, çalıştığı işler, mahkûmiyeti,  yazarlığı, eserleri,  romanları,  edebi kişiliği,  etkilendiği yazarlar, siyasi kişiler ve düşünceler, etkilediği yazarlar, işlediği konular, Türk edebiyatındaki yeri, eserlerinden alıntılar, anekdotlar,  anlatım tekniği, bakış açısı, romanların  tekniği, romanlarının  türü, eserleri, eserlerinin basım yılı ,basım hikâyesi, eserleri ile biyografisi arasındaki alakalar, aldığı ödüller  vb incelenmiştir.

 

Münevver Ayaşlı  

Son “ Osmanlı aristokratlarından  gazeteci  hatırat ve roman yazarıdır. 

Tam adı  Hatice Münevver Ayaşlı’dır. 1906 yılında Selanik’te doğdu.  Babası Ali Rıza Paşa’nın oğlu Miralay  Mustafa Tayyar Bey’dir. [1]Annesi ise  Hüsrev Paşa'nın yetiştirdiği ve eğittiği 40 kölesinden biri olan Çerkez Abdi Paşa'nın kızı Hayriye Şerife Hanım’dır.[2]

Asker olan babasının  görevi nedeni ile ailesinin gitmiş olduğu  Selanik’te doğdu. Kendisini “Selanik’te doğmuş  bir  Konya Türkmenlerinden  bir Türk” olarak tanıttı. O yıllarda Mustafa Kemal ile de tanıştı. Selanik’in düşmesi ile  henüz dört yaşında iken  ailesi İstanbul’ a taşınmak zorunda kaldı. Babasının askerlik görevi nedeni ile  henüz sekiz yaşında iken  Halep ‘e taşındılar.  ilköğretimine iki yıl Halep’te sonraki yıllarda 13 yaşına kadar Beyrut’ta devam etti.  Halep’te iki yıl görev yapan babası Beyrut’a tayin edilince ilköğretimini Beyrut’ta devam ettirmek zorunda kaldı. Beyrut’ta Fransızcayı öğrendi. 1919  yılında annesi ile Almanya’ya gitti. Bir yıl sonra yeniden yurda döndü. Alman Okulu ve Fransa'da College de France ile Şark Dilleri Okullarında okudu. Arapça ve Farsça öğrendi. [3]Babasının   Tütün İdaresinde  Reji Müdürü olması nedeni ile Diyarbakır’a göçtüler.[4]

Ünlü şarkiyatçı Massignon'dan tasavvuf dersleri aldı.  Hacı Bayram Veli ve   tarikatına gönülden bağlı oldu   “Zira bütün Piran′a çok bağlı olduğum gibi Hacı Bayram-ı Veli′ye (k.s.) ve onun ikinci halifesi olan Ayaşi Bünyamin-i Veli′ye (k.s.) çok bağlıyımdır”[5]

Babası Diyarbakır’da Reji İdaresi Müdürü iken  Ankara’da görevli olan  abisinin  yanına kalarak kendine iş aradı. Bir Alman şirketinde çalışmaya başladı.  Bu Alman şirketinin Ankara’da verdiği baloda Viyana Büyükelçisi SADULLAH PAŞ’nın oğlu, Nusret  Sadullah Bey ile tanıştı.  Nusret Bey’in sayesinde Hariciye  Vekâletinde işe başladı.

1930 yılında Viyana Büyükelçisi Tanzimat Dönemi’nin hazırlayıcılarından olan   devlet adamı ve şair  Sadullah Paşa'nın oğlu Nusret Bey ile Hariciye Vekâlet’inde memur olarak çalışırken evlendi. Soyadı kanunu çıktıktan sonra  1934 yılında Ayaşlı soyadını aldı.   Kocasının Çengelköy'deki muhteşem Sadullah Paşa yalısında ikamet etmeye başladı.  “Yalıda elektrik ve su  olmadığı gibi bazı ailevi problemleri de vardı.. Nusret bey, yalıya iyice yerleşmek istiyor, fakat Münevver hanım yalının beddualı olduğuna inanmaktaydı.” [6]  SADULLAH PAŞA , sefir olarak bulunduğu Avrupa'da geçirdiği bir buhran “ Alman hizmetçisi olan bir kadınla yaşadığı aşkın duyulacağı yüzenden girdiği bir bunalım “ sonucu Viyana'da canına kıymış,[7] yurda geldiği yıllarda nadiren  kalabildiği bu meşhur  yalı oğullarına kalmıştı.  Sadullah Paşa‘nın büyük oğlu Asaf Bey de intihar etmiş, küçük oğlu ise Almanya'da bir akıl hastanesine yatmak mecburiyetinde kalmıştı.  Yalıda kalan Necibe Hanım ve  kızı Nazlı Hanım'ın dört çocuğu da bir türlü hastalıktan kurtulamamaktaydı. Bu nedenlerle Münevver Hanım, bu yalıda yaşamak istemiyordu.  Bu yüzden Teşvikiye'de geniş bir apartman dairesi tutup  oraya yerleşmişlerdi.  Fakat Nusret Bey, 1936 yılında Beylerbeyi İskele Caddesinde eski bir yalı satın almış ve o yalıyı yeniden inşa ettirmiştir. Münevver Hanım ile  Nusret Bey bu yalıya taşınmışlardı. Yıllarda eşi Nusret Bey ile kendi çevresinde ABDÜLHAK HAMİT TARHAN, YAHYA KEMAL BEYATLI , NECİP FAZIL KISAKÜREK, Asaf Halet Çelebi, İsmail Hami Danişment, Mithat Cemal ile ressam NAMIK İSMAİL  gibi pek çok şair ve sanatçı vardı.

Bu muhteşem yalıda her şey çok güzel gidiyorken 1942 yılında annesi Hayriye Hanım'ı,  1944 yılında ise eşi, Nusret Bey’i kaybetti. Eşini kaybettikten sonra  1947  yılında yazarlığa ve gazeteciliğe başladı. Yeni İstanbul gazetesinde gazeteciliğe başlayan   Münevver Ayaşlı   “Merak” başlığıyla günlük  hayatını ve  hatıralarını yazmaya başlamıştı.[8] Ünlü doğu bilimci Massignon ile tanışarak ondan Farsça ve tasavvuf dersleri aldı.

Hac’a  gidip geldikten sonra  yakın çevresinde Hacıanne olarak anılmaya başlayan Münevver Ayaşlı’nın  çocuğu olmadığı için Hasan adında bir çocuğu  evlatlık almış, ona soyadını  da vermişti. Kurmuş olduğu  Ayaşlı Vakfı'na ait olan bu yalısında   56 yıl  boyunca yüzlerce kişiye tezhip, ebrû, tasavvuf musikisi ve Mesnevî dersleri  verdirmiş olan Münevver Ayaşlı  buna benzer çok sayıda kültürel faaliyetle imza attı. İstanbul Vefa semtinde İlim Yayma Vakfı'nın kurucularından birisi olmuştu.  

Osmanlının yıkılış ve Türkiye Cumhuriyeti' nin kuruluş günlerine dair ilginç anılarını ve saptamalarını zarif bir üslup ile dile getirdi. 1984’te Türkiye Yazarlar Birliği Üstün Hizmet Ödülü'nü aldı. Yeni İstanbul, Sabah ve Yeni Asya gazetelerinde günlük yazıları çıkan Ayaşlı’nın romanları bu yayın organlarına tefrika edildi.  Kocası ve  kayın pederinden kalan Beylerbeyi Vapur İskelesinin  yanında bulunan zarif  yalısında yaşadı. Münevver Ayaşlı, 20 Ağustos 1999 Cuma günü  vefat etti.

Ölümü sonrasında adını yaşatmak için “Üsküdar Gençlik ve Eğitim Merkezleri çatısı altında kurulan Bilgi Evleri Çocuk Akademisi'ne Münevver Ayaşlı adı verildi”.

 

EDEBİ YÖNLERİ

Hem annesi hem kayınpederi Sadullah Paşa, hem de eşi Nusret Sadullah Bey sayesinde Osmanlı sarayına, saray adetlerine ve saray kültürüne hâkim olmuştu. Bu kültür ve ortam içinde yetişmiş olmasından dolayı sarayda pek çok kişiyi de tanımış oldu. Tüm bu birikimlerini eselerinde ve anılarında kullandı.  

Özellikle "İşittiklerim, Gördüklerim ve  Bildiklerim “ adlı anı kitabında Osmanlının yıkılış günlerinde şahit olduğu portreler ve olayları hakkında ilginç anılarını kaleme aldı.  

Yeni İstanbul, Sabah ve Yeni Asya gibi gazetelerde yazarlık  yaptı. İstanbul Vefa Semtinde bulunan” İlim Yayma Vakfının " kurucuları arasında yer aldı.  Kitaplarında  ve anılarında devrin mühim simaları ve eserleri hakkında ilginç  ve kitaplarda bulunmayan   bilgiler verdi. Necip Fazıl ve Abdülhak Hamid’le dostluk kuran Münevver Ayaşlı, İsmail Hami Danişmend’in evinde gerçekleştirilen şiir ve edebiyat toplantılarının da müdavimi olmuştu. [9]Ölümünden sonra  Üsküdar Gençlik ve Eğitim Merkezleri çatısı altında  kurulan  Bilgi Evleri, Çocuk Akademisine  Münevver Ayaşlı adı verildi.[10]

Pertev Bey ve Ailesi adlı roman serisinde Osmanlı’nın yıkılış günlerinden başlayarak TC’nin kuruluş yıllarında yaşanan sosyal değişimleri bir ailenin dramı çerçevesinde dile getirdi. “Pertev Bey’in Üç Kızı”, “Pertev Bey’in İki Kızı”, “Pertev Bey’in Torunları” adındaki romanlarıyla, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e intikal eden bir ailenin panoramasını, olanca dramatik çizgileriyle gözler önüne serdi. [11] Eserlerinde  Osmanlı kültür ve medeniyeti ile Cumhuriyetin kuruluş yıllarındaki sosyal  değişimleri  dile getirdi.  Osmanlı’nın yıkılış,  Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş yılları ile ilgili hatırlarını kaleme aldı.

Eserlerinde yakından tanıdığı Osmanlı saray kültürü ve simaları hakkında detaylı bilgiler aktardı. Osmanlının son dönemlerindeki Rumeli ve Balkanların sosyal, kültürel, siyasi, etnik sorunlarını ortaya koymaya gayret etti. Osmanlının son devrindeki İstanbul’un sosyal ve kültürel detaylarını ortaya koyan, son dönem saray simalarının portreleri hakkında yazılar kalem aldı.  Anıları, gözlemleri ve yaşadıklarından süzülen Osmanlı kültürü ve son dönem Osmanlı sosyal hayatı üzerine yazdıklarını Edep Yâ Hû (1984) adlı eserinde bir araya getirmişti.  Haminnenin Suret Aynası (2009) adlı eserinde ise İstanbul’daki edebiyat, sanat ve siyaset dünyasından çeşitli şahsiyetleri anlattı.

ESERLERİ

Romanları:

1- Pertev Bey'in Üç Kızı (1968), 2- Pertev Beyi'in İki Kızı (1969), 3- Pertev Bey'in Torunları

 

Diğer Eserleri:

1- Dersaadet (1975, hatıralar), 2- Ondokuzuncu Asır (1971, tarih), 3- İşittiklerim Gördüklerim (1973, tanıdıklarının portreleri).

 

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Muazzez Tahsin Berkant Hayatı ve Romancılığı
• Şerif Benekçi Hayatı Romancılığı
• Ethem İzzet Benice Hayatı ve Romanları
• Yusuf Ziya BAHADINLI Hayatı Eserleri
• Münevver Ayaşlı Hayatı ve Edebi Yönü
• Dr. Sevim Asımgil Hayatı Eserleri
• Fikret Arıt Hayatı ve Eserleri
• İnci Aral Hayatı ve Eserleri
• Alev Alatlı Hayatı Ve Eserleri
• Ahmet Cemil Akıncı Hayatı Eserleri
• Dursun Akçam Hayatı ve Edebi Yönü
• Tatar Ramazan'ın Yazarı Kerim Korcan Hayatı Eserleri
• Pınar Kür Hayatı ve Eserleri
• Muzaffer Buyrukçu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri

KAYNAKÇA 

 

[1] https://blog.milliyet.com.tr/tarihten-portreler---munevver-ayasli/Blog/?BlogNo=164314

[2]  Mustafa Aydın, Münevver hanımla bir asır, https://www.aksiyon.com.tr/ 18 Nisan 1998

[3] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları Ank, shf 2005 , shf 83

[4]  https://blog.milliyet.com.tr/tarihten-portreler---munevver-ayasli/Blog/?BlogNo=164314

[5] ] https://www.timas.com.tr/yazarlar/munevver-ayasl%C4%B1.aspx?harf=&list=1

[6] Mustafa Aydın, Münevver hanımla bir asır, https://www.aksiyon.com.tr/ 18 Nisan 1998

[7] Şahamettin Kuzucular, SADULLAH PAŞA HAYATI EDEBİ KİŞİLİĞİ ESERLERİ , https://edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=40829

[8]  Dursun Gürlek, Boğaziçi’nin Haminesi Münevver Ayaşlı, https://www.gazetevahdet.com/son erişim 06.06.2015

[9] Dursun Gürlek, Boğaziçi’nin Haminesi Münevver Ayaşlı, https://www.gazetevahdet.com/son erişim 06.06.2015

[10] https://www.usgem.org/bilgi-evleri-ve-cocuk-akademileri/iletisim/munevver-ayasli-cocuk-akademisi/

[11] Dursun Gürlek, Boğaziçi’nin Haminesi Münevver Ayaşlı, https://www.gazetevahdet.com/son erişim 06.06.2015