Op art Sanat Akımı
OP ART terimi Türkçe karşılığı Optik Sanat anlamına gelen sözcük grubunun İngilizce Optical Art’ın (optik sanat) kısaltılmış şeklidir. Op art soyut sanatlar ilişkilenene soyut sanat anlayışla oluşan Akımlarından biri olarak karşımıza çıkar. ( bkz Soyut Sanat ) Bu sanat stili lekecilik Noktacılık veya Puantilizm - ve hareket resmine karşı 1960’tan itibaren optik sanat anlamına gelen Op-art adını alarak gelişen bir sanat anlayışı olarak şekillenmeye başladı. ( bkz : Soyut Sanat Akımları Abstre Nonfiğüratif )
Rastlantıya dayanan içgüdüsel otomatik yazı resmi ( içgüdüsel- Soyut Sanat Abstre Nonfiğüratif ), anlayışın tam karşıtı olarak otomatik olarak oluşmayan ve içgüdüsel olarak şekillenmeyen resim anlayışı olarak belirmeye başladı. Sanat yapıtlarını kurallar içinde ve bilimsel olarak düzenleme opart sanatının en belirdin ilkesi haline geliverdi. Op-art, resimde üçüncü boyut etkisini verme eğilimi Soyut Sana olma amacına yönelmişti. Bunu sağlamak için geometrik biçimler ritmik biçimde düzenlenerek ve bu biçimler üzerinde renklerle modeller yaparak üçüncü boyutu oluşturmak amacı önemli hale geldi.
Op-artçıların anlayışı yeni konsturktivist, geometrik biçimleme yöntemleriyle akraba bir yaklaşım anlayışıdır ve onların olanaklarından geniş olarak yararlanmıştır. Josef Albers ile Vasarely’nin temsil ettiği Op-art, optik aldatmalara dayanan çalışmalara sahiptir. Ve resim sanatına, aldatıcı bilimsel perspektif resmine itibar etmeyen yeni bir konsturktiviizm ve doğasal olmayan yeni bir optik görüntü getirmiştir.(1) ( bkz Çağdaş resim akımları )
Op art, optik resim olarak da bilinen 1960'ların bir resim akımıdır. Renk, çizgi gibi öğeler göz yanılsamaları yaratmak için kullanılır. Eserler genelde soyut olup, pek çok durumda siyah-beyazdır. (2)
" Optik sanat; basit görüntülerin tekrarı tekrarı ve belirli renklerin kullanımıyla vibrasyonlar yaratmayı; hareli desenler elde edilmesini abartılı bir derinlik duygusunu ön ve arka plan yanılsamasına neden olacak görünümlerin sağlanması ve diğer göz illüzyonu etkisi yaratacak öğelerin bulunmasını esas alır. Tüm resimler görsel algıyı etkileyen perspektif kurallarının uygulanmasıyla üçüncü boyut hissi yaratmasını sağlayan renklerle ışık gölge oyunları yaratan görsel algıyı şaşırtan eserlerdir. Optik sanatla birlikte göz; izlenimin öznesine dönüşürken izlediği eser aslında nesne haline dönüşmüş olur." (3)
1960 yılından itibaren belirmeye başlayan bu anlayışın öncü sanatçıları Josf AlbersVictor Vasarely ve M.C. Escher’dir. Escher’in çalışmaları farklı formların kullanımı ve yarattığı küçük hileli görüntüler ve paradokslarıyla optik art başlığı altında incelenebilir. “Opart” terimi soyut sanat içinde gelişen bu akımı isimlendirmek için 1960’lardan itibaren kullanılmaya başlamış, sanat camiasında bu terim kullanılır hale gelmeye başlamıştır. 1965’te New York, MOMAda çağdaş soyut hareketinin bir örneğini tanıtmak üzere “The Responsive Eye” adını taşıyan bir Optik Sanat sergisinin düzenlenmesi ve Time dergisinde yayımlanan bir makalede bu adın kullanılışı akımın tanımlanmasını sağlamıştır.
Vasarely, Bridget Riley, Richard Anuszkiewicz, Jesús-Rafael Sot,o Kenneth Noland, François Morellet ve Lawrence Poons gibi ressamların bu anlaıyşa uygun eserler vermeye başlamsı ile yaygınlaşan bir Resim ve Sanat anlayışı olarak dikkat çekmeye başlar.(3)
Bu sanat anlayışı kısa bir zaman içinde bir Sanat Akımı haline dönüşerek Fransa’da Görsel Sanat araştırma Topluluğu, Almanya’da Düsseldorf Zero Topluluğu, İtalya’da Milano MID ve T, Padova N 65 toplulukları tarafından temsil edilmeye başlamıştır. Op Art’ın fizik ve geometriye özgü yalın öğelerden oluşturulmuş kompozisyonları optik yanılma üstüne kurulu görsel araştırmalar halinde olduğu düşünülebilecek eserler üretilmiştir. (4)
"Optik sanatın neredeyse isim babası olan Vasarely bu sanat anlayışının sloganı olarak “hepimiz için sanat” söylemini kullanmıştır. 1960 ve 70'lerden itibaren resimleri popüler kültürün bir parçası haline dönüşen sanatçı bu çalışmalarında moda bilgisayar çağı mimari gibi farklı unsurları konu etmiştir. Yaşadığı zamanda büyük bir ün de elde eden Vasarely; yine de sanatının herkes için olduğu görüşünden kopmamış ve sanatının herkes tarafından ulaşılabilir olmasını sağlamıştır. Düz yüzeyleri sonsuz ihtimalleriyle doldurarak canlandırdığı resimlerine bugün pek çok kitap ya da albüm kapağında rastlamak mümkündür. Vasarely’nin sanatı aynı zamanda bir konu bir hikaye ya da bir sembolik ifade içermediğinden de herkesin sanatı olarak düşünülür." (3)
"Vasarely'in “Vega-Nor " adlı eseri Opart’ı her yönüyle anlatabilen bir çalışmadır. Bu çalışmasıyla sanatçı bilimin ışığında; çizgiler ve renklerle göz retinasının bu bilgiyi nasıl algıladığını ve beyne nasıl aktardığını inceler. Bu çalışma; renk ve çizgilerin algıyı nasıl yanıltabildiğinin önemli bir göstergesidir. Resim düz bir zemin üzerine yerleştirilen bir küre kompozisyonuyla kurulmuştur. Sarı ve turuncu gibi sıcak renklerle merkezdeki kareleri öne doğru iterek resimde bir dışa taşma illüzyonu yaratmayı başarmıştır." (3)
Optik Sanat öncelikle gözde-oluşanla ilgilenmekte ve görsel mekanizmayı harekete geçirmeyi, uyarmayı amaçlamaktadır. Bu akım, kavramanın bütün olaylarıyla ilgilenir ve amacına varmak için bazı renk ve çizgilerin yanyana konulmasıyla elde edilebilecek optik etkileri elde edebilmek için bilimsel yöntemlere başvurur. Bu ciddi ve mantıksal çalışma, “action painting”in tam tersine önceden belirlenmiş bir tasarıma göre geliştirilir. Op sanatçıların büyük bir bölümü doğrudan ya da dolaylı biçimde Soyut geometrik sanattan, Bauhaus’un bazı araştırma yöntemlerinden, konstrüktuvizm’den ve De Stijl’den yararlanmışlardır. (5)
Resimdeki en büyük ve en az eğimli şekiller kürenin merkezinde yeralır ve köşelere doğru gittikçe biçimler eğilmeye ve küçülmeye başlar ve bu durum biçimlerin uzayda geri çekildiği hissini yaratır. Çizgiler de aynı zamanda bu formu ve yanılgıyı güçlendirecek şekilde merkezde düz görünürken geriye doğru eğilirler ve iki yanda iki açı oluştururlar. Köşelerde kalan kareler aynı boyutlardadır ve düz çizgileriyle bir arka son hissi yaratmaları sağlanmıştır. Resimleri herkesin bildiği bir yıldız olan “vega” ismiyle nitelendirilen sanatçının isimle ilgili yaptığı açıklamasında bu resimleri evrenselleştirmek ve herkese mal etmek istediği de görülür. Nor takısı ise sanatçının resimleri numaralandırmak yerine kullandığı bir harf dizgisiyle oluşturulmuştur.(3)
Optik sanatın bir diğer ünlü temsilcisi bir fotoğrafçı olan Josef Albers’tir. 1928’de Bauhaus akımı içinde fotoğrafçılığa başlayan sanatçı; ölümüne kadar fotoğraf üzerinde çalışmaya devam etmiş ve fotoğraflarında yakaladığı Soyut etki ve illüzyonu çağrıştıran görüntüleriyle optik sanat başlığı altında eserler vermiştir.
Josef Albers klasik görüşlerin aksine fotoğraf sanatının yaratıcılıktan en uzak dal olduğunu reddeder. Buradaki açıklaması kişiyi yanıltan illüzyonik görüntüleri kamera lensinin ya da fotoğraf makinesinin değil kişinin kendi yaratıcılığının ve yakaladığı anın ürünü olduğudur. Op art ressamları resim anlayışarını bilime bağımlı duruma getirerek gözün ağtabakasındaki titreşime dayalı bir resim sanatı geliştirmeye çalıştılar; böylece çalışmalarını, temelde, gözün, sert bir karşıtlık oluşturacak biçimde boyanmıştı. İki yüzeye aynı anda uyum yapmasının olanaksızlığı üstüne dayandırdılar. Böyle bir girişimde geometrik figürlerin, katışıksız renklerin, matematiksel olarak düzenlenmiş çizgiler ve noktaların kullanımını gerektiriyordu; bütün bu grafik ve renksel öğeler de harekete özgü yoğun bir görsel etki yaratmayı sağlıyordu. (4)
Alman sanatçı M.C. Escher (1898-1972) taslaklar çizen kitap illustrasyonları yapan tasarımcılık ve bunun yanında mühürler de yapan çok yönlü bir sanatçıdır. Escher’in erkan dönem yapıtları 1922-25 yılları arasında yaşadığı Roma ve İtalya kıyı kesimleridir. Buralardaki mimari özellikleri resimlerine aktaran sanatçı bu çizimlerine kör noktaların çatışmalarıyla oluşan gizli uzaysal bilmeceler eklemiştir. Bu çalışmalarına ışığın etkisinden yararlanmak için çoğunlukla siyah-beyaz karşıtlığını kullanmış ve resme aynı anda yukarıdan ve aşağıdan bakılmasını sağlamıştır. (3)
1935’te İtalya’dan ayrıldığında bu geniş mekan çizimlerinde “düşünsel çizimler” diye isimlendirdiği; teorik dayanaklı bir teknik geliştirmiştir. Mimari çizimler içinde birbirine kilitlenen formları kullandığı bu teknikle mekân içindeki farklı katları birbirlerine bağlı gibi gösterir. 1920'lerde gelişen bir şekil ya da objenin tamamen bir başka objeye dönüşmesini anlatan metamorfoz düşüncesi Sanatçının en sevdiği çalışma alanı olur. 1935'li yıllarda ise Sanatçı aynı zamanda mekân çizimlerinde kullandığı perspektifle yarattığı illüzyonlarıyla imkânsız uzay alanları yaratmaya başlar. (3)
Optik Sanat yapıtlarında seyircinin katılımı büyük önem taşımaktadır. Bu katılım isteyerek ya da istek dışı olsun seyirci üstünde fiziksel bir bilinçlenme yaratır, göz görüntüyü kavrar, seyircinin yer değiştirmesiyle yapıt hareketlenir, gözün algıladığı bir renk, bir biçim ya da titreşen bir ritm gerçekte yoktur, bunlar ancak gözün retina tabakasında bir araya gelerek varlık kazanırlar. Böylesi bir düzen içine alınmış olan seyirci hiçbir ön bilgiye gereksinimi olmaksızın, katıldığı bu olayı yalnızca fiziksel bir gerçek olarak kavramaktadır. Optik sanat yapıtları seyirci üzerinde fizyolojik etkinin yanı sıra psikolojik etkiler de yaratmaktadır. (5)
Op-art, yeni konstrüktivist, geometrik biçimleme yöntemleriyle akrabadır ve onların olanaklarından geniş olarak yararlanmıştır. Op-art, optik aldatmalara dayanan çalışmalara sahiptir. Resim Sanatına, aldatıcı bilimsel perspektif resmine itibar etmeyen yeni bir konstrüktivizm ve doğal olmayan yeni bir optik görüntü getirmiştir.
Karmaşık ve büyük boyutlu “çevreseller” (karanlık oda, tünel, labirent) yaratmak ve bunların içine değişik biçimlerde canlandırılan ve izleyici sayesinde rastlantısal olarak değişebilen görüntüler yansıtmak söz konusu olduğunda, çoğunlukla ortaklaşa bir çalışma gerekir.
Op sanatçıları
Jesús-Rafael Soto
Carlos Cruz Diez
Youri Messen-Jaschin
Julio Le Parc
C. Escher
Julian Stanczak
Richard Anuszkiewicz
Agam
Daniel Burren
Nicolas Schöffer
Peter Sedgely
Bridget Riley
Zanis Waldeims
Victor Vasarely
KAYNAKÇA
2. https://tr.wikipedia.org/wiki/Op_sanat%C4%B1
3. https://www.sanalda1numara.net/resim-sanati/205829-op-art-optik-sanat-nedir.html
4. https://www.frmartuklu.net/el-sanatlari/26283-op-art-optik-sa
5. https://www.fturka.com/secenekte-olmayan-diger-resimler/263891-op-art-sanati-optik-sanat.htm
l
