PASTİŞ:

 Fransızca. Pastiche: bulamaç, farklı stilleri karıştırarak yapılan sanat eseri.

İtalyanca pasticcio "bulamaç" aynı anlama gelen pasta ,turta , sözcüğünden türetilmiştir.[1

Pastiş sözcüğü dilimize Fransızcadan girmiştir. Pastiş terimi görsel sanatlar, edebiyat, tiyatro, ya da müzikte de kullanılan bir terimdir. Bir sanatçının diğer sanatçıların çalışma stilini, üslubunu gülünç bir etki yaratacak şekilde taklit etmesi pastiş olarak adlandırılır.  Bu yönü ile ironi, taklit ve parodi ile yakın hatta eş anlamlı hale gelir. Bu nedenle Parodi de bir çeşit pastiş olmaktadır. Taklit, bir şeyi belli bir şeye benzeme çabasıdır. Parodi,  tanınmış bir eserin biçim ve özü üzerinden ortaya gülünç etkiler koymayı hedefleyen bir oyun türü olarak karşımıza çıkar.  “İronide söylenmek istenen sözün tersi söylenerek, kişi veya olaylarla alay edilir.”[2]

Parodi İşlevsel olarak ciddi ve halk tarafından tanınmış sanatsal bir yapıtın ( kitap, eser, oyun ) gülünç bir şekilde aktarılmasına dayanır.[3]  Parodi sözcüğü birçok Avrupa diline “dalga geçmek, komikleştirmek” anlamıyla geçmiştir. ( bkz Parodi Nedir Tiyatro Edebiyat ve Müzikte  ) Pastiş ile parodinin farkı pastişin amacının hareket noktası olarak ele aldığı eseri her zaman ve illaki gülünç duruma getirme gayesinin olmamasıdır. Pastişte hareket noktası olarak ele alınan eser güldürme maksadı ile ele alınmayabilir.” Pastişler de komik olabilir ama taklit edilen orijinal eser komedi olmadıkça güldürmeyi hedeflemezler.”

 TDK’nın tanımına göre pastiş : “ Başka sanatçıların eserlerini taklit yoluyla meydana getirilen sanat eseri. Bir ekolün özelliklerine göre meydana getirilmiş eser. Hâlihazırda üretilmiş eserler üzerinden yeniden yorumlamalar yapmaktır.” [4]  pastişler her zaman asıl metni gülünç hale getirmeye çalışmazlar.

Pastiş sözcüğü edebiyat, resim, sinema, mimari, müzik, tiyatro ve güzel sanatlarda karşımıza çıkmaktadır. Ancak en iyi uyarlama alanlarını resimde, edebiyatta ve filmlerde bulmuştur.

Sözlük anlamı ile bakıldığında pastiş başka sanatçıların eserlerini taklit etme yoluyla meydana getirilen sanat eserini tanımlamakta “ öykünme “ olarak da tarif edilen pastiş,  edebiyatta “bir yazarın dil ve anlatım özelliklerine, alay etmek amacıyla onu anımsatan, çağrıştıran bir biçimde öykünme “ [5]olarak ifade edilmektedir.  

Pastiş; bir yazarın dil ve anlatım özelliklerine, düşüncelerine öykünme, o yolda yazma yoluyla esas eseri anımsatacak şekilde ama hareket noktası olarak ele alınan eseri genellikle gülünç hale getirecek şekilde yapılır.  Pastiş yapan sanatçı genellikle tanınmış ve seçkin bir sanat eserini kendisine çıkış noktası olarak ele alır. [6] Bunu yaparken de amacı o ciddi eseri alaya almak, veya eserin benzerini eklektik - karışık tekniklerle - yeniden yazmaktır. 

Pastişi yapılan eser kasıtlı, esprili, şakacı ama saygılı bir şekilde güldürmek maksatlı olarak veya karakteristik olarak taklit edilerek yeniden yazılır. Örneğin, orijinal olarak Arthur Conan Doyle tarafından kaleme alınan Sherlock Holmes 'u içeren birçok hikâye, yazarın zamanında dahi pastiş olarak yazılmıştır.[7]

Divan edebiyatındaki nazire esas alınan şiirin en azından benzeri kadar güzelini yazmayı amaçladığı için pastiş sayılamaz. Tehziller de ise amaç güldürü olmakla birlikte tehzil daha çok yergi amaçlı olduğundan pastiş amacı taşımaz.

KAYNAKÇA

[1]https://www.etimolojiturkce.com/kelime/pasti%C5%9F

[2] Aygün DİNÇER KIRCA, “Pastiş ve Seramik Yapıtlara Yansıması”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/203790

[3]https://edebiyatvesanatakademisi.com/oyku/anne-gel-gokyuzune-bakalim/73643

[4] TDK

[5] Aygün DİNÇER KIRCA, “Pastiş ve Seramik Yapıtlara Yansıması”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/203790

[6]https://en.wikipedia.org/wiki/Pastiche

[7] https://en.wikipedia.org/wiki/Pastiche