SAKA NEDİR SAKKA CERRAR SEBİLCİ VE SUCU

SAKA NEDİR SAKKA CERRAR SEBİLCİ VE SUCU

Osmanlıca yazılışı: saka : سقا

Saka Sözlük Anlamları

Saka sözcüğü dilimize Arapçadan girmiştir ve sözlüklerde “ evlere, çeşmeden, ırmaktan vb. genellikle hayvan sırtında su taşımayı meslek edinmiş kimse” kısaca, su taşıyan sucu şeklinde tarif edilir. Türkler sakka veya sakalara sebilci de demişlerdir. Sebil su gibi akan, sebilci ise su dağıtan veya su, şerbet gibi içecek şeyler satan kimselere denmektedir.

Saka Sözcüğünün Kökeni

Saka sözcüğü dilimize Arapçadan girmiştir.  Saka kelimesi Arapça saḳḳā (=su dağıtıcısı) kelimesinden gelir. Ancak bu sözcüğün Akadca šāḳûm ve Sumerce saĝ-ĝu (=sucu, saki) sözlerine dayanmış olması çok mümkündür. Akadca šaḳûm kelimesi aynı zamanda ‘sulamak’  anlamını da taşır. [1]

Saka sözcüğü tıpkı saki sözcüğü gibi Arapçada  “ sky” kökünden gelmektedir.  Saki ve saka ve su verme, sulama anlamlarına gelen  “saḳy سقي  “ kökünün mastarıdır. [2] Saki sözcüğünün anlamı su veren, su dağıtan, mecliste su veya içki kadehi sunan şekillerindedir. ( bkz SAKİ NEDİR SAKİLERİN ÖZELLİKLERİ GÖREVLERİ KIYAFETLERİ VE İŞRET ADAPLARI )

Eski devrilerde sakalar kırba denilen deriden yapılmış torbalar içinde su dağıtan, su satan kimselerdir. Ahmet Talat Onay, eski devrilerde sakaların İstanbul’da Kırk Çeşme denilen yerden su getirip evlere dağıtan kimseler olduklarını bildirir. [3] Eski devrilerde Muharrem aylarında halka su dağıtan sucuları sakalardan ayırt etmek için “cerrar” dendiği, Anadolu’da ise su satan veya taşıyan kimselere ise sebilci dendiği bilinmektedir. ( bkz CER VE CERRAR NEDİR BEYİTLERDE CERRAR )

Sakaların Giysileri

Ahmet Talat Onay, sakaların kıyafetlerini bizlere şu şekilde aktarır. “  Saka ve su taşıyan sakiler, deriden ceket ve potur giyer, başlarına keçe külah takar, külahlarının üzerini abani, bellerine 20 cm genişliğinde kalın sahtiyan ( deri işi ) kemer bağlar, kemelerine bağlı halkalara ise sarı renkli ve üzerleri yazılır taslar”  takarlarmış. “ Sol omuzlarına ucu musluklu kırba denilen bir teneke su alan meşin asarlardı. Bunlardan biri çarşının bir başını diğeri de diğer başını tutar karşılıklı mersiye okurlardı. Her fasılada taslara birer ikişer yudum su koyarlar halka  ‘ Kerbela şehitleri Hasan ve Hüseyin ‘ aşkına diyerek sunarlardı.  Suyu içenler yere oturarak veya çömelerek besmele çekerek içerler, sakanın sağ beline asılı olan meşin torbaya ücretini atarlardı. “

İşi ticarete dökmüş olan cerrarların camilerde, mevlitlerde su dağıttıkları hatta bazılarının dua yazılı kâğıtlar bırakarak dilencilik yaptıkları da bilinmektedir.

KAYNAKÇA 

[1] http://aksozluk.org/saka

[2] SAKİ NEDİR SAKİLERİN ÖZELLİKLERİ GÖREVLERİ KIYAFETLERİ VE İŞRET ADAPLARI, https://edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=41208

[3] A. T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, s. 422