Satirik Şiir Nedir ve Örnekleri

Satir ve Satirik İle İlgili Lüzumlu İzahlar

Satirik sözcüğü dilimize Fransızca satirique sözcüğünden girmiştir.[1] Terim anlamı ile sözlüklerde   “Hicivle ilgili, hiciv niteliği taşıyan”, “  Yergi ile ilgili, yergi niteliğinde olan “, hiciv, alaylı yergi, karikatür “ manasına gelmektedir.

Satirik sözcüğü ise Yunan Mitolojisindeki satir adı verilen mitolojik varlıktan gelmektedir.   ( bkz  SATİR NEDİR YARI İNSAN YARI KEÇİ YARATIK  )  Satirik sözcüğü  “Eski Yunanca sátyros σάτυρος  mitolojide keçi ayaklı ve insan gövdeli yaratık, gülünç ve müstehcen kimse” ^[2]sözcüğüne dayanır. Şu halde satir ve satirik sözcüğü edebiyatta gülünç ve müstehcen yazı, eser, şiir, karikatür vb yi ifade eden bir terim olmaktadır. ( bkz SATİRİK VE SATİR NEDİR ( EDEBİ TERİM OLARAK )  

Edebi veya sanatsal eserlerde bir konuyu gülünç, alaycı, hiciv etmek maksatlı, hezliyat ( küfürlü, argolu, müstehcen ) amaçlı işleyen eserlere satir veya satirik denmiştir.  

SATİRİK ŞİİR

Satirik şiir kafiye şeması, ölçüsü, nazım birimleri açısından belli kalıpları olan gazel, rubai veya koşma gibi bir nazım şekli değildir. Satirik şiir konusu itibari ile terim kazanmış bir şiir türü olmaktadır. Daha açık bir ifade ile hangi nazım şekli ile yazılırsa yazılsın herhangi bir konuyu, kişi, durum veya olayı iğneleyici, ince bir alay, yergi, hiciv veya aşağılayıcı bir üslupla ele alan bir şiir türüdür.

Ancak satirik bir konu işlerken ilkesel olarak hezliyata ( küfre, hakarete) vardırmak, konuyu kişilerin onurunu kıracak dereceye getirmenin edebiyatın ve sanatın etik değerleri ile uyuşmayacağını da bilmek gerekmektedir. Bu nedenle ince bir alay, kinaye, ima ve istihza ile yetinilmesi en doğru olanıdır. Satirik şiirin amacı küfür, aşağılama, hakaret, onur kırıcı olmamalıdır. Ancak etik sınırları aşan, aşağılamalar,  küfür,  hakaret, aşırı kabalık, müstehcenlik barındıran şiirler de yazılmıştır.

 Satirik şiirlerde ince alay, ima, tebessüm ettirmekle sınırlı kalacak hicivler, istihza da taşıyan eleştiriler, dokundurmalar etik sınırlar içindedir.  Satirik şiir öğreticilik ve eleştiricilik vasfını öne çıkardığında didaktik şiir sayılır.

Satirik şiirin Türk edebiyatındaki karşılığı,  hiciv, hicviye, taşlama ve yergidir.

Satirik Şiir Örnekleri

Uyuşamayız, yollarımız ayrı;

Sen ciğercinin kedisi, ben sokak kedisi;

Senin yiyeceğin kalaylı kapta;

Benimki arslan ağzında,    Orhan Veli Kanık

Hasret-i bal'ı hele sorma onun

Kıymeti şekerden dahi bâlâ.

Allah Allah! ki sünnet çocuğuna

Yiyecek bal bulunmuyor hayfâ!

Kahveyi mezhebine uydurdu

Nohudu kavurup içer zurefâ.

Dervişin başında külah görse

Bal kabağı sanıp kapar gurebâ    Osmanzade Taib

Kazak Abdal söyler bu türlü sözüYoğurt ayran ile hallolmuş özüKöyden şehre inse bir köylü kızıİnci yakut ister mercan beğenmez   Kazak Abdal

Sana karşı kötülük varsa eğer kalbimde,

Atarım varlığımı Akdeniz'e Aygır İmam.

Sayarım hatırını, hem de seni incitmem.

Korkarım taş atamam ben kerize Aygır İmam. Neyzen Tevfik Kolaylı

Bir hazâkatzedeyim midemi tıp tepti benimKırk katır tepse yıkılmazdı şu aciz bedenimKapladı her yanımı sancı, elem, ağrı, bereBir mezar oldu cihan, sanki etibbâ haşere Neyzen Tevfik Kolaylı

Millet nece târâc olur olsun ne işim var.

Düşmenlere muhtâc olur olsun, ne işim var?

Goy men tok olum, özgeler ile nedir kârım,

Dünya vü cahan ac olur olsun, ne işim var?  Mirza Alekber Sabir   Tarac: Yağma edilmek

KAYNAKÇA 

[1] http://www.lugatim.com/s/satirik

[2]https://www.nisanyansozluk.com/kelime/satir