Satirik Şiir Nedir ve Örnekleri
Satir ve Satirik İle İlgili Lüzumlu İzahla
Satirik sözcüğü dilimize Fransızca satirique sözcüğünden girmiştir.[1] Terim anlamı ile sözlüklerde “Hicivle ilgili, hiciv niteliği taşıyan”, “ Yergi ile ilgili, yergi niteliğinde olan “, hiciv, alaylı yergi, karikatür “ manasına gelmektedir.
Satirik sözcüğü ise Yunan Mitolojisindeki satir adı verilen mitolojik varlıktan gelmektedir. ( bkz Satir Yarı İnsan Yarı Keçi Yaratık ) Satirik sözcüğü “Eski Yunanca sátyros σάτυρος mitolojide keçi ayaklı ve insan gövdeli yaratık, gülünç ve müstehcen kimse” [2]sözcüğüne dayanır. Şu halde satir ve satirik sözcüğü edebiyatta gülünç ve müstehcen yazı, eser, şiir, karikatür vb yi ifade eden bir terim olmaktadır. ( bkz Satirik Şiir Nedir Hiciv Örnekleri )
Edebi veya sanatsal eserlerde bir konuyu gülünç, alaycı, hiciv etmek maksatlı, hezliyat ( küfürlü, argolu, müstehcen ) amaçlı işleyen eserlere satir veya satirik denmiştir.
SATİRİK ŞİİR
Satirik şiir kafiye şeması, ölçüsü, nazım birimleri açısından belli kalıpları olan gazel, rubai veya koşma gibi bir nazım şekli değildir. Satirik şiir konusu itibari ile terim kazanmış bir şiir türü olmaktadır. Daha açık bir ifade ile hangi nazım şekli ile yazılırsa yazılsın herhangi bir konuyu, kişi, durum veya olayı iğneleyici, ince bir alay, yergi, hiciv veya aşağılayıcı bir üslupla ele alan bir şiir türüdür.
Ancak satirik bir konu işlerken ilkesel olarak hezliyata ( küfre, hakarete) vardırmak, konuyu kişilerin onurunu kıracak dereceye getirmenin edebiyatın ve sanatın etik değerleri ile uyuşmayacağını da bilmek gerekmektedir. Bu nedenle ince bir alay, kinaye, ima ve istihza ile yetinilmesi en doğru olanıdır. Satirik şiirin amacı küfür, aşağılama, hakaret, onur kırıcı olmamalıdır. Ancak etik sınırları aşan, aşağılamalar, küfür, hakaret, aşırı kabalık, müstehcenlik barındıran şiirler de yazılmıştır.
Satirik şiirlerde ince alay, ima, tebessüm ettirmekle sınırlı kalacak hicivler, istihza da taşıyan eleştiriler, dokundurmalar etik sınırlar içindedir. Satirik şiir öğreticilik ve eleştiricilik vasfını öne çıkardığında didaktik şiir sayılır.
Satirik şiirin Türk edebiyatındaki karşılığı, hiciv, hicviye, taşlama ve yergidir.
Satirik Şiir Örnekleri
Uyuşamayız, yollarımız ayrı;
Sen ciğercinin kedisi, ben sokak kedisi;
Senin yiyeceğin kalaylı kapta;
Benimki arslan ağzında, Orhan Veli Kanık
Hasret-i bal'ı hele sorma onun
Kıymeti şekerden dahi bâlâ.
Allah Allah! ki sünnet çocuğuna
Yiyecek bal bulunmuyor hayfâ!
Kahveyi mezhebine uydurdu
Nohudu kavurup içer zurefâ.
Dervişin başında külah görse
Bal kabağı sanıp kapar gurebâ Osmanzade Taib
Kazak Abdal söyler bu türlü sözü
Yoğurt ayran ile hallolmuş özü
Köyden şehre inse bir köylü kızı
İnci yakut ister mercan beğenmez Kazak Abdal
Sana karşı kötülük varsa eğer kalbimde,
Atarım varlığımı Akdeniz'e Aygır İmam.
Sayarım hatırını, hem de seni incitmem.
Korkarım taş atamam ben kerize Aygır İmam. Neyzen Tevfik Kolaylı
Bir hazâkatzedeyim midemi tıp tepti benim
Kırk katır tepse yıkılmazdı şu aciz bedenim
Kapladı her yanımı sancı, elem, ağrı, bere
Bir mezar oldu cihan, sanki etibbâ haşere Neyzen Tevfik Kolaylı
Millet nece târâc olur olsun ne işim var.
Düşmenlere muhtâc olur olsun, ne işim var?
Goy men tok olum, özgeler ile nedir kârım,
Dünya vü cahan ac olur olsun, ne işim var? Sabir Mirza Alekber
Tarac: Yağma edilmek
KAYNAKÇA
[1] http://www.lugatim.com/s/satirik
[2]https://www.nisanyansozluk.com/kelime/satir