SELMÂN-ı FÂRİSÎ KİMDİR

 

 

 

Osmanlıca yazılışı: Selmân-ı Farîsi :  الفارسي سلمان

Selmân-ı Farîsi, Divan şairlerinin Selamân-ı Pâk olarak da andıkları Acem kökenli bir dihkanın oğlu, Hz Ali ile birlikte hayatı menkıbelere karışmış olan, berberlerin piri sayılan, hendek savaşında hendek kazılmasını öneren, meşhur bir sahabedir.  

Selmân-ı Farisî’nin asıl adı kaynaklarda Mâhbe (Mâyeh) b. Bûzehmeşân, b. Mürselân b. Yehbûzân  (Bûzekhân, Bûzihşân, Hûşbûdâ )[1] olarak geçer.  Ancak Müslümanlığı kabul ettikten sonra İslam Tarihinde Selmân İbnü’l-İslâm, Selmân el-Hayr, Selmân-ı Pâk veya Selmân el-Hakîm adları ile anılmıştır.

 

Ailesi İsfahan’a bağlı Râmhürmüz veya Ceyy kasabasında yaşayan[2] Acem kökenli Mecusi dinine inanan bir dihkanın çocuğu olarak doğmuştur. Mecûsî âteşkedesinde kutsal ateşin sönmemesi için görevli bir Zerdüşt iken bir kilise görünce içine girmiş ve Hristiyan olmuştur. ( bkz ATEŞGEDE NEDIR MECUSI MABEDI AŞIĞIN GÖNLÜ ) Esasında Sâsânî hükümdarı Hoşeng’in kardeşi Vehgerd’in oğullarının soyundan gelen dihkanlara mensup [3]biri olarak Hristiyan olması nedeniyle şiddetli bir tepki görmüştü. Bu yüzden Dımaşk, Musul, Nusaybin ve Ammûriye’ye (Amorion) gitmiş orada tanıştığı bir papaz ona Medine’ye gitmesini tavsiye etmişti.  Selman-ı Savaeci şüphesiz ki aklını ikna edecek bir din arayışı içindeydi. Hristiyan olması İncil’i okuması ve öğrenmesi onu tatmin etmemiş olmalıydı.

 

Onu Medine’ye götürecek olan bir tüccar dı. Vâdi’l-Kura denilen yerde Selmân’ı bir Yahudi’ye köle olarak satmıştı. Bu Yahudi’nin kölesi iken İbraniceyi öğrenmiş Tevrat’ı da okumuştu. Ancak Yahudilik de onu ikna etmiş olmamalıydı. Medine’den gelen bir başka Yahûdî Selmân’ı (ra) sahibinden satın alarak Medine’ye getirmişti. Medine’ye ulaşan Selman, Mekke’den Medine’ye hicret eden Hz Muhammed’i konakladığı Kuba’da görüp topladığı hurmaları ona hediye etmiş [4] ve akabinde Müslüman da olmuştu.Hendek savaşında şehrin hendekler kazılarak korunması fikrini ortaya o atmıştı. 

 

Hz Muhammed’in takibi ile 300 hurma diktiği için ve beytül mal hesabından onu köle olarak satın alan kişiye ücreti ödenerek azad edilmişti. Hendek Savaşı ile gazalara da katılmaya başlamıştı Hatta  Hendek savalı onun sayesinde kazanıldı.Sasaniler zamanında İran’da yaşayan bir Yahudi iken Medine’ye gelerek Müslüman olan Selman’-ı Farisi çok kalabalık gelen müşrikler ordusunu durdurmak için Sasanilerin şehirleri savunmak için kullandıkları taktikleri anlattı. Şehrin dışına hendekler kazılmasını ve şehrin savunulmasının yollarını tarif etmişti. Bu görüşleri kabul edilince  Medine’nin kuzey kısmında hendeklerin kazılmasına karar verdi,  3000 kişilik İslâm ordusu kısa sürede Medine'nin etrafını hendekler ile çevirdi. Böylece düşman taarruzları bertaraf edilmiş oldu. 

 

, Hz Ömer’in talebi ile beytül mal’den kendisine bağlanan maaşı reddederek hurma ağaçlarının liflerinden yaptığı hasırlar ile hayatını kazanmaya çalışmıştı. [5]

 

Taif’in fethi sırasında mancınık ve debbabe yapmış ve bu savaş bu aletler sayesinde kazanılmıştır. Irak bölgesindeki fetihlere kadar Medine’de yaşamış, Hz Ömer zamanında İsfahan’a dönmüş, Kadisiye Muharebesi’ne de katılmıştır. Kufe şehrinin kuruluşuna katkıları olmuş Medain’e vali olarak tayin edilmiştir. Hz. Ali ile uzun müddet beraber olan Selamn’ı Farisi’nin 656 yılı sonu veya 656 yılı başlarında vefat edip Medain’e gömülmüştür.  Mezarı Bağdat’ın 30 km. doğusunda Medâin harabeleri civarındaki Deyale ırmağı kenarında bulunmaktadır.

 

Selmân’ı Farisi’nin hayatı efsanelere de karışmıştır. Şia mezhebine inananlar göre kırklardan olan ve ölümünden sonra da kırklara karışan bir ulu kişidir. Kırklar için eline keşkül alıp halktan bir şeyler topladığına inanılmıştır. [6]   Hz. Peygamber’in saçlarını tıraş etmesi sebebiyle berberlerin piri sayılan Selmân-ı Farisi, Zerdüştlük dini dâhil dört kitabi dini de çok iyi düzeyde bilmesi nedeni ile “sâhibü’l-kitâbeyn” (Kur’an’ı İncil’i ve Tevrat’ı iyi bilen)  sıfatıyla anılmıştır.[7]  

 

Selman Ali ile hesap görünce

Elinde bir deste gülüdür Hayder

Zühre yıldızı da kırk bin yıl evvel

Alnında balkır nurudur Hayder        Fakir Edna Divriği

 

Yâr-ı Selmân ıı hâce-i Kanber

Vali-i ravza sâki-i Kevser              Fuzûlî

 

Hattın tıraş edince ruh-ı tâb-nâktan

Yakdı çerağı ârızı Selamân-ı pâkdan     Sabit

 

KAYNAKÇA 

 

[1] İBRAHİM HATİBOĞLU, https://islamansiklopedisi.org.tr/selman-i-farisi

[2] Prof. Dr. Adem Apak, “İranlı İlk Müslüman Sahâbî”, https://kurav.com/hz-selman-i-farisi-kimdir/

[3] NIZAMÜLMÜLK HAYATI HIZMETLERI ETKILERI TARIHTE VE EDEBIYATTA NIZAMÜ’LMÜLK, https://edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=42958

[4] Prof. Dr. Adem Apak, “İranlı İlk Müslüman Sahâbî”, https://kurav.com/hz-selman-i-farisi-kimdir/

[5] İBRAHİM HATİBOĞLU, https://islamansiklopedisi.org.tr/selman-i-farisi

[6] İskender Pala , Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü, s. 411

[7] Ana Britannica Ansiklopedisi C. 27 sf. 303, 1994