Tam adı ve adının doğru yazılışı” Şemseddîn Ahmed Sivâsî “şeklindedir. Kendisine” Kara Şems” de denmiştir. Sivaslı [1] Halvetiyye  tarikatı, Semsiyye  (Sivâsiyye) kolu kurucusu, şeyh, mutasavvıf ve şair.

Şemseddin Sivâsî ile alakalı  bilgiler oldukça sınırlı ve bu bilgiler de bir iki esere dayanmaktadır. Veli mertebesinden görülmüş bir  âlim ve şeyh olan  Şemseddin Sivasi hakkında  birçok menkıbe isnat edilmiş,  hayatı da bu menkıbelerle birlikte zikredile gelmiştir.

Biraz esmer oluşu dolayısı ile Kara Şems diye şöhret bulmuş Şems-i Azîz adıyla  da anılmış olan  Kara Şems,  1519 yılında veya daha büyük bir kabulle 1520 yılında  Tokat’ın Zile ilçesinde  doğmuş, Muharrem, İbrahim ve İsmail adlarındaki diğer üç kardeşi ile birlikte büyümüştür. Babası Horasan’dan 28 sofusuyla Zile’ye gelmiş olup  ve Amasya’da Şeyh Habîb Karamânî’nin  halifelerinden Hacı Hızır’ın halifesi olmuş ve Zile de ölmüş olan Ebû’l-Berekât Muhammed ez-Zîlî’dir. [2] [3]

Yedi yaşındayken,  Amasya’ya babasının şeyhi olan   Halvetiyye Şeyhi Hacı Hıdır’ın ziyaretine dua almak için gitmiş, onun  duası ve sohbetleriyle şereflenmiştir. 1527. Zile’deki derslerinde  sarf ve nahiv  ile diğer ilimleri tahsil etmiş, daha sonra ağabeyleri Muharrem ve İbrahim Efendilerden ders almak için  Tokat’a gidip Arakıyeci-zâde Şemseddîn Efendi’den ve diğer âlimlerden de  aklî ve naklî ilimleri öğrenmiştir. [4]Tokat ve Zile de gördüğü  güzide tahsilinden ve ağabeyleri Muharrem ve İbrahim’den de aldığı derslerden sonra  müderrislik yapabilecek derecede ilimleri tahsil etmiş olur.

Şemseddin Sivasi 1540 yılında bir ara İstanbul’a  da gelip, Sahn-i semân medreselerinde müderris olarak görev alır. Bir müddet sonra istifa edip Şam’a gider. [5] [6] Şam’da bir yıl kaldıktan sonra Hac farizası için Mekke’ye gitmiş hacı olup Zile’ye  dönmüştür.

Zile’de iken Süluk almak için Hacı Hızır halifelerinden Muslihuddin Efendi’ye biât eder. Şeyhi’nin vefatı üzerine Tokat’a ve sonra Zile’ye dönerek tedris faaliyetine devam etmeye başlar. 1555 yılında Tokat’a gelen Şemsî, Abdülmecîd  Şirvânî’ye intisâb eder.

Şemseddin Sivâsî, 30 yaşları civarında (30-32) Şeyhine intisap etmiş  ve 35 yaşlarında da irşat vazifesine başlayarak, Zile’ye gelmiş olmalıdır.

Sivas Valisi Hasan Paşa 1564’te, Sivas’ta Yenicâmi (Meydan câmii)  inşa ettirmiş, camiye bir vaiz  aramaya başlayınca  Şemseddin Sivasi’yi tavsiye etmişler.  Hasan Paşa’da bunun üzerine Kara Şems’i Sivas’a davet etmiştir.  Kara Şems bu davet üzerine a evlâd ü ıyâli ile talebelerini de yanına almak şartıyla Sivas’a gelir. [7]Sivas’ta   Hasan Paşa’nın yaptırdığı dergâha yerleşmiş, caminin imamlığı da ona verilmiştir.

Şemseddin Sivâsî, ömrünün sonuna kadar bu camide ve kendine vakfedilen dergâhında yaşayacaktır.  Bu camide vaazlar vermiş davetler üzerine yakın ilçelere de giderek vaazlar vermiştir. Burada Halveti tarikatının önde gelen şeyhlerinden biri olmuş Şemsiye veya Sivasi adı verilen tarikat  kolunu oluşturmuştur. Ömrünün son yıllarında bir kez daha  Hacc’a gider bu Hac seferine pek çok müridi, talebesi hatta Sivas merkezi dışındaki cemaatinden birçok kişi, eşrafı ve halifeleri de katılmıştır.[8] 1591

Menakıpnamelerin hemen hepsinde Haçova Seferine katıldığı  ordu bozulduğunda üstün gayreti sayesinde muharebenin  seyrinin Müslümanlar lehine dönmesini sağladığına dair menkıbeler anlatılmaktadır. Buna rağmen Eğri kalesinin fethi  ve 1596 da yapılan  Haçova seferine katıldığına dair kaynaklarda rastlanılan kesin kayıtlar  olmasa bile  ileri yaşına rağmen bu sefere iştirak etmesi mümkün olabilir.  Nitekim Eğri Seferinden bir ay önce İstanbul’da olduğu, [9]üç gün Aziz Mahmud Hüdai’nin dergâhında kaldığı onunla sohbet ettiği, bu esnada İstanbul’un bütün ileri gelen zevatı tarafından ziyaret edildiği, Padişaha  seferin zaferle sona ereceğini müjdelediği gibi kayıtlar ve  menkıbeler de bulunur.

Seferden sonra bir müddet İstanbul’da kalmış, Sivas’a dönmüş ve ertesi yıl vefat etmiş, Vaaz ve irşatta bulunduğu Meydan Câmi  hazîresine defnedilmiştir. 1597

Kurduğu tarikat kolu kendisinden sonra  Abdülmecîd Sivâsî ve Abdülahad Nuri  kanalı ile devam etmiştir.( BKZ Abdülahad Nuri Şair ve Şeyh)

Bir söylentiye göre cenazesine il içinden ve dışından çok büyük bir kalabalık katılmıştır. Ünü Osmanlı sınırlarını  da aşan Şemseddin Sivasi halk arasında veli mertebesinde görülmüş  onun kerametlerini anlatan birçok menkıbe oluşmuştur. [10]

ŞAİRLİĞİ

Şiirlerinde  Şemsî mahlasını kullanmış iki divan oluşturacak kadar çok şiir yazmıştır. Buna rağmen devrindeki ve sonraki tezkirelerde ondan şair olarak söz edilmiş, şiirlerinden de bahsedilmemiştir. Onun hakkında detaylı bir çalışma yapan Prof.Dr. Hasan AKSOY’a göre aslında başarılı bir şairdir.

Prof.Dr.Hasan AKSOY sözü edilen yazsında onun şairliği hakkında şu kanaatlerini dile getirmiştir. “ Şiirlerindeki gayesi halkı irşad olduğundan, ağdalı, sanatlı, girift ve mazmûnlarla dolu mısralar yerine, kolay anlaşılır olmayı tercih etmiştir.  Şiirlerinde ârifâne ve sağlam bir üslûbu vardır. Arapça ve Farsça kelime ve terkipler kullanmakla beraber, umûmiyetle sâde bir Türkçeyi diğerlerine ye tutmuştur. Onun şiirlerinde mânâ, mısrâ veya beyit sınırları içinde kalmaz; aksine şiirlerinde bütünlük göze çarpar. Şiirlerini yek-âhenk tarzda söylemiştir.  “ [11]

Şiirlerinde genel olarak dünyanın fâniliği, ahrete hazırlanmak gerektiği, dünyevi işlere dalarak uhrevi işlerin noksan bırakıldığı,  bir Allah adamına bağlanmanın lüzumu,  sünneti seniyeye  uymanın gerekliliği, sabır, tahammül  ve rızanın önemi gibi konular işlenmiştir. [12]

ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER

Ey Resûl-i Arabî mâh-ı du kevn ü medenî  [13]
Şâd olur sâil-i bâbın ne kadar olsa denî

Ünsünü bulmala mahrem-i arş olmadı mı
Berr ü vahşetde şübân-iken Üveysi Karanî

Zîr-i na’lince olan kumlarına ıbta ider
Tâc-ı Şâhânede olan dürr-i semîn-i

Adenî Seng-i sahrâsına reşk ider-iken la’l ü cinân
Hiç hisâba gele mi anda akîk-i Yemenî

Saltanat mansıbını virmege çok minnet ider
Hân-ı fazlında zübâb olmaa hâkân-ı senî

Berr-i ışkında şehâ şevkile uşşâk-ı safâ
Bulmadı zîr ü muaylân gibi zîbâ çemeni

Nutk-ı cân-ı perverâ her kanda ola rûh-fezâ
Dem-i hikmetle o dem aça mı Îsâ deheni”

Nât-ı Şerîf [14]

Kapına geldi âsîler, Şefaat yâ Resûlallah!
Suçunu bildi kâsîler, Şefaat yâ Resûlallah!

Ne ettim ise ben ettim, Yanıldım nefse zulm ettim,
Henüz suçum bilip geldim, Şefaat yâ Resûlallah!

Ne ilmim var ne amelim, Perişan cümle ahvâlim,
Vesveseyle dolu bâlim, Şefaat yâ Resûlallah!

Bu şemsi abd-ı âbıkdır, Ne etsen ona lâyıktır,
Velî yoluna sâdıktır, Şefaat yâ Resûlallah!

Şemseddîn Ahmed Sivâsî Kara Şems Şiirleri

·         Yola girme sakın zâd olmayınca

·         Na’t-i Şerîf Kapına geldi âsîler şefâat yâ Resûlallâh

·         Derd-i aşka düşmeyen dermâna olmaz âşinâ

·         Hudâyâ izzetin hakkı dile aşktan letâfet ver

·         Kimdir ki bu âlem heme dîvânesi derler

·         Derd ehli olan dârını dil-dâre satarlar

·         İlâhî dilime lutf eyle zikrinden halâvet ver

·         Hudâvendâ şu âlemde esen yeller seni ister

·         Dil-dâre gönül ver kim ol hânesini gözler

·         Râh-ı aşka girmeyen merd olmadı zenler-durur

·         Mecnûn olalı gönlüm Leylâ haberin söyler

·         Çünki kondun bu harâb-âbâda gencin bulagör

·         Zeyn etmek için cennete insân iletirler

·         Dünye bir mey-gededir hamrı humârın ödemez

·         Biz ol uşşâk-ı ser-bâzız bize akl issi yâr olmaz

·         Kârhâne-i Hudâ’da âvâre gezmek olmaz

·         Düşelden tâb-ı zülfine düşer kâşânemiz yanmak

·         Kim ki derer bu kûşenin lâlesini kucak kucak

·         Kankı dimâğ içinde ki aşkın hevâsı yok

·         Kıssa-ı şem’-i dili pervâneden sormak gerek

·         Ey gönül tâvûslayın zeyn-i kabâdan geçmedin

·         Derdin ne behey âşık bîçâre neden oldun

·         Kâmillerin dükkânları halvet-durur dükkâna gel

·         Ten hissine uyman çü Hak’a ol ehak değil

·         Himmet-i merdân ile meydâna geldim dönmezem

·         Cümle âlem âşinâ arada ben bîgâneyim

·         Derdin ey cân tabîbi bana dermân olsun

·         Ger pîr-i mugândan haberin var-ise söyle

·         Yola girme sakın zâd olmayınca

·         Elif kaddini görelden bu cismim lâmı dâl oldu

·         Andım yine ol bezmi mestânelik el verdi

·         Düşelden mekteb-i aşka unuttum ders-i fetvâyı

·          

KAYNAKÇA

[1] Bursalı Mehmed Tâhir Efendi, Osmanlı Müellifleri, I, 75

[2] Dr.Hasan AKSOY , ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ, HAYATI, ŞAHSYYETİ, TARKATI, ESERLERİ, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt IX/2 s. 1-43 ARALIK 2005. SİVAS

[3] Osmanlı Müellifleri cild-1, sh. 95

[4] Bursalı Mehmed Tâhir Efendi, Osmanlı Müellifleri, I, 75

[5] Bursalı Mehmed Tâhir Efendi, Osmanlı Müellifleri, I, 75

[6] Dr.Hasan AKSOY , ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ, HAYATI, ŞAHSYYETİ, TARKATI, ESERLERİ, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt IX/2 s. 1-43 ARALIK 2005. SİVAS

[7] Dr.Hasan AKSOY , age. Shf 10

[8] Dr.Hasan AKSOY , age. Shf 10

[9] Mustafa Selânikî, Târih-i Selânikî, Yazma kısım (Topkapı Sarayı Kütüphanesi, Revan Köşkü, 1138), vr. 151

[10] Bir seyâhat dönüşünde, konakladıkları mahallin sâkinleri Râfizî oldusundan, onlara yiyecek ve içecek vermemişlerdi. Nerdeyse canlarından dahi endişeli bir durumdaydılar. Fakat emseddin Sivâsî’nin duâ ederek reislerinin kızının amansız bir hastalıktan kurtulmasına vesîle olması netîcesinde, ahâlî Ehl-i sünnet inancına dönmüş, bu sâyede bol ihsâna kavuşmuşlardı. Aynı zamanda ahâlî  şemsiyye tarîkatının muhibbânından olmuşlardı.

[11] Dr.Hasan AKSOY , age. Shf 10

[12] İSLAM ALİMLERİ ANSİKLOPEDİSİ, KARA ŞEMS (Şemseddîn Ahmed Sivâsî)https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/

[13] Dr.Hasan AKSOY , age. Shf 10

[14] İSLAM ALİMLERİ ANSİKLOPEDİSİ, KARA ŞEMS (Şemseddîn Ahmed Sivâsî)https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/