Sinekli Bakkal Basımı, Yazımı Konusu Çatışmaları Halide Edib Adıvar

04.04.2015

Sinekli Bakkal

“Sinekli Bakkal iyi başlayan ama bir şeyler kanıtlamak kaygısının romancılık kaygısına üstün geldiği yerde başarısını yitiren romanlarımızdandır.”

Sinekli Bakkal Adıvar’ın en ünlü romanıdır. Halide Edip, bu romanı 1935 yılında ilk olarak İngilizce “The Clown and His Daughter, “ (Soytarı ile Kızı) adıyla 1935 yılında Londra'da yayımlanmıştır. Türkçe olarak ilk defa 1935 yılında Haber gazetesinde tefrika edilmeye başlanır. [1]1936 yılında da kitap olarak basılmıştır. Birçok yabancı dile çevrilen roman, 1942'de CHP Roman Armağanı'nı kazanmıştır.[2]

Halide Edip Adıvar II. Abdülhamit zamanında yaşamış Bizzat II. Abdülhamit ile de tanışma fırsatını elde edebilmiş bir yazardır. Yaptığı bir çeviri sebebi ile II. Abdülhamit’ten “ Şefkat Nişanı almıştır.” [3] Sinekli Bakkal bugüne kadar defalarca basılmış, milyonlarca okur tarafından okunmuş ve güncelliğini hiç yitirmemiş dikkat çekici bir romandır. Eser birçok kez basıldığı gibi sinemaya da uyarlanmış, Yönetmenliğini Mehmet Dinler ’in yaptığı, başrollerini Ediz Hun ve Türkan Şoray’ın paylaştıkları bu film, 1967 yapımıdır.[4]

Roman ayrıca MEB tarafından okurlara öğrencilere ve öğretmenlere tavsiye edilmiş, Yüz Temel Eser Listesine alınmıştır.

Halide Edip Adıvar ’ın olgunluk dönemi eserlerinden olan Sinekli Bakkal romanında eski yeni, doğu batı, aşırı softalar, yozlaşmış tipler ve normal insanların kültür çatışmaları yaşanırken romanın arka planında Padişah yanlıları ile Hürriyet taraftarlarının siyasi çatışmaları da ortaya çıkar ve romanda bunlar da anlatılır. Değişen şartlara göre insanların nasıl yön değiştirdiği “ Kral öldü yaşasın yeni kral “ anlayışına sahip insanların ikiyüzlülüğü, romanın fonundaki diğer farklı temalardır.[5]

Rabia, babası soytarı, anası softa kendisi akıllı ve güzel bir kızdır. Babası sayesinde kültürel deformasyonun ne olduğuna şahit olmuş, İmam dedesi ve aşırı softa annesi ile dini kurallarla birlikte aşırı softalığın zararlarına da şahit olmuştur. Konaklara ve yalılara uzanan eğitim süreci sonunda Mevlevi Dervişleri Paşalar, Şehzadeler ve konaklardaki eğitimli insanlardan aldığı görgülerden ideal bir Tük kadını tip sentezine ve karakterine ulaşmıştır.

KONUSU

Softa bir anne ve soytarı bir babadan doğma bir kız olan Rabia annesi ile babası anlaşamayıp ayrılınca annesi ve imam olan dedesi tarafından bir hafız olarak yetiştirilmiştir. Güzel sesi ile çok güzel Kuran ve ilahi okuyan Rabia, camilerde, köşklerde ve yalılarda sesi dinlenmek istenen ünlü bir hafız olur. Bu sayede konaklara ve yalılara girmeye paşaların ve şehzadelerin katlarında hafızlık yapmaya başlar. Hamisi haline gelen Selim Paşa’nın konağında tanıştığı Mevlevi dervişi Neyzen Vehbi Dede’den ve İtalyan asıllı müzisyen Pregnini’den de müzik dersleri almaya başlar.

Bu sıralarda Kız Tevfik denilen ve Zenne rollerini oynamaya yatkın babası ile de tanışır. Annesinden ayrılıp babası ile yaşamaya başlar. Fakat kadın kılığına girerek Jön Türklere gizli matbuatlar götürüp getiren babası Kız Tevfik yakalanır. Göz tekrar sürgün edilir. Bu arada Preginin Rabia’ya âşık olmuş Müslüman olarak Rabia’ ile evlenmeyi tasarlamaya başlamıştır. Sonra da Müslüman olmuş, adını Osman olarak kabul etmiş ve Rabia ile evlenmiştir. Rabia ile Osman yeni bir hayata başlarken ülkede 1908 II. Meşrutiyet ilan edilmiş, eski padişahın yandaşları yeni idarecilerin şak şakçısı kesilmiştir.

Mekân:

Mekân bütün olarak İstanbul’dur. Ama romanın esas mekânı İstanbul, Aksaray semtindeki Sinekli Bakkal Sokağı ve mahallesidir. “Halide Edip’in hayatını incelerken 1913 yılında Evkaf Kız Mektepleri umumi müfettişliği ile vazifeliyken her hafta fakir mahalleleri, bilhassa Sinekli Bakkal’ı ziyaret ettiği dikkatimizi çekmişti. Büyük bir ihtimalle bu gezileri esnasındaki izlenimleri 1935 yılında yazdığı bu romanında kullanılmış olmalıdır.”

“16 Aralık 1999 tarihli bir gazete haberinde belirtildiğine göre; Aksaray’dan Haseki Hastanesi’ne doğru dönünce ikiye ayrılan yolun solunda, sağdaki son sokak Sinekli Bahçe Sokağı imiş.”

Sinekli Bakkal; bakkalı, kahvesi, ahşap evleri, yakın semtlerdeki konakları, çeşmesi, cumbaları, çiçekli pencereleri ile halka ait ve halk kültürünü temsil eden bir muhittir. Boğaziçi, Bebek, Beyoğlu, Haliç ile buralardaki yalılar, konaklar ve köşkler yeni ve zengin İstanbul’u temsil eder. Bu muhitlerin sakinleri yüzlerini batıya dönmüş kimselerdir.

Rabia’ hafızlığı sayesinde toplumun tüm kültür katmanlarını görüp tanımak ve sentezlemek şansını elde eder. Değişen mekânlar ve karakterler kanalı ile toplumun her kesimi tanıtılmış ve izlenmiş olur.

Zaman:

Roman II. Abdülhamit’in zamanında IIMeşrutiyet’e 1908 ‘e kadar uzanan bir. Süreci anlatmaktadır. Roman Sinekli Bakkal’ın tanıtımı Emine ile Tevfik’in evlenmeleri çocuklukları Rabia’nın doğumuyla devam ederek 1908 İhtilalinden sonra sürgünlerin dönüşü ile sona erer.

ÇATIŞMALAR

Roman Tanzimatçılardan beri süregelen bildik bir konuyu işler “ Geleneklerimizi ve kimliğimizi yitirmeden batılı kültürün iyi yanlarını almalı kendimiz kaybetmeden batı kültürüne yatkın olabilmeliyiz “tezini işlemektedir. Doğu- batı, eski yeni çatışmalarını ele alan roman, mekân karakter ve düşünce olarak bu çatışmalar üzerinde kurulmuştur. Sinekli Bakkal semti geleneksel yaşantıyı sürdüren halka ait bir mekândır. Bu semtteki sıradan insanlar hayatı cennet veya cehennem algısı üzerinde yaşayan İmam ve Kızı Emine gibi insanlarla birlikte mekânı birlikte paylaşmaktadır. Tevfik gibi tamamen yozlaşmış hem doğulu hem de batılı kimliğin ikisine de kavuşamamış dejenere ve deforme tipler de Sinekli Bakkal adlı mekana sığmaya çabalamaktadır.

Mekânlardaki doğu-batı; eski-yeni çatışması kimliklerde de ortaya çıkmaktadır. Tevfik, ne doğulu ne batılı olabilen yozlaşmış ve deforme bir tiptir. Emine ve Babası İmam dünya hayatını cennete gitmek için yaşamaktadır. Rabia ise geldiği ortamdan Konaklara ve yalılara uzanarak, babası ve dedesinin aşırı uçlardaki kimliklerini de tanıma fırsatı bularak ideal bir hayat tarzı ve düşünce biçimleri evrimleştirmeyi başarmış olan modern bir Türk kızıdır. Ulaştığı bu nokta ile kendisi batıya özenmemiş batılı kendisine özenmiştir. Çünkü İtalyan Pagagrini ona hayran olarak Müslüman olup adını “ Osman” ‘a çevirmiştir.

Rabia’nın mekânlardaki güzellik anlayışı; genişlik, açıklık, sadelik ve bol ışıklıdır. Evini bu şekle sokar. Osman’ınki ise karışık ve zıt unsurların birleşmesiyle oluşur. Romanın deforme tipi olan Rabia’nın babası Zenne Tevfik’in mekânı ise karman çorman, düzensiz, pis ve çirkindir.[6]

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

Sinekli Bakkal Basımı, Yazımı Konusu Çatışmaları Halide Edib Adıvar

Halide Edib Adıvar Kalp Ağrısı Konu Özet İnceleme

Halide Edip Adıvar Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

Vurun Kahpeye Roman Özeti ve İnceleme Halide Edip

ATEŞTEN GÖMLEK Özeti Halide Edip Adıvar

Sinekli Bakkal Özeti ve İnceleme Halide Edip

Mor Salkımlı Ev Hakkında Konu Özet İnceleme Halide Edip

Mor Salkımlı Ev Özeti Halide Edip

Sinekli Bakkal Basımı, Yazımı Konusu Çatışmaları Halide Edib Adıvar

“Halide Edip Adıvar Tatarcık Hakkında Konusu Özeti

Halide Edip Adıvar Zeyno’nun Oğlu Hakkında İnceleme ve Özeti