Sümmani İle Gülperi Ahmet Özdemir Derlemesi
SÜMMANİ İLE GÜLPERİ HİKÂYESİ HAKKINDA
Âşık Şenlik ile Âşık Feryadî- Deyişme
Aşık Şenlik'in Hayatı Edebi Kişiliği ve Biyografisine Katkılar
Erzurum, Narman’ın Samikale köyünde doğan Sümmani’nin asıl adı Hüseyin’dir. Sümmani, Âşık Şenlik ile büyük bir dostluk kurmuş, Şenlik ile birlikte Kars, sonra Kafkasalar, İran ve Anadolu’nun pek çok yerinde dolaşmıştır. Badeli ozanlarımızdan birisi olan Sümmani, rüyasında Isfahan Şahı Şah Abbas'ın kızı Gülperi'ye âşık olduğu rivayetinde bulunmuş ve onun bu rivayeti üzerine de bir halk hikayesi tanzim edilmiştir.[1] Sümmani ile Gülperi hikâyesi olarak adlandırılan bu halk hikâyemiz aşk konuludur. Bu hikâye Emrah ile Selvihan da olduğu gibi yaşamış halk ozanlarımızın hayatı etrafında oluşturulmuş halk hikâyelerimizden birisidir. Bu halk hikayemiz 16 yy dan bu tarafa oluşan diğer halk hikayelerimiz gibi aşk konulu bir hikayedir.
Murat Uraz Sümmani hikâyesini derlemiş ve üzerinde tahlil çalışması yapmadan yayınlamıştır.[2] Dr. Metin Özarslan”Aşık Sümmani Hakkında Yazılan Son Kitap Üzerine Bazı Dikkatler” adlı yazısında Sümmani hakkında yazılmış eserlerde görülen yanlışlar ve dikkatten kaçan hususlar üzerinde bazı tespitler yapılmış [3] ancak Sümmani ile Gülperi Hikâyesi Üzerinde metin derleme dışında etraflı bir çalışma yapılmamıştır.
Sözü edilen bu hikâyeyi kuvvetli bir ihtimalle Sümmani’nin kendisi oluşturmuştur. Hatta varyantlarından edinilen izlenimlere göre bir anlamda Sümmani’nin biyografisini büyük ölçüde kapsayacak şekilde teşekkül etmiştir. Aşığın hayatından bazı kesitler taşıdığı da anlaşılmaktadır.
Sümmani'nin Aşık Şenlik ve Aşık Zülali ile atışmasının bu hikaye metni içerisinde ve hikayenin bir epizodu olarak anlatılmış olmasıdır.[4] Hikâye, bizzat Sümmani tarafından anlatılmış ve tasnif edilmiş şekilde anlatılmaktadır. [5]
Sümmani ile Gülperi Hikayesi ve varyantları Emsal Günaydın ve Ahmet Özdemir gibi bir çok araştırmacı tarafından derlenmiş ve kayda alınmıştır.
Sümmani ile Gülperi Hikayesi ve Emsal Günaydın Derlemesi
Şu Karşı ki Yüce Dağlar 2 Sümmani
Duldalanma Yar Mevla'yı Seversen ( Sümmani)
Sümmani İle Gülperi Hikayesi Hakkında ve Ahmet Özdemir Derlemesi
Erzurumlu Sümmanî ile Gülperi Ahmet Özdemir [6] Derlemesi
Hüseyin on bir yaşlarında bir otlak ve erenler yatağında taşları ve dikenleri temizler epey bir temizlik yaptıktan sonra öğlen sıcağında uykuya dalar ve rüyasında bade içer
“Uyandım gafletten oldum perişan
Bir nur doğdu âlem oldu ürüşan
Selâm verdi bana hep dervişân
Lisânları bir hoş, sedâsı tek tek..
Aldılar abdesti uyandım habdan
Dediler aslınız hâkü türâbda
Okuttular üç harfi yeşil yapraktan
Okudum harfini noktasın tek tek..”
Hüseyin rüyasında kırk güvercin ile üç derviş görmüş tür ve dervişler ona bir yaprak üzerine yazılı olan G.P.İ harflerini okutmuşlardır. Sonra Hüseyin’e bâde içirip
“ O kız ki, Çinmaçin ilinin Badehşan şehrininden Abbas Han’ın kızı Gülperi’dir.” Deyip gitmişler
Hüseyin bâdeyi içince. Gülperi’yi karşısında görmüş. Bu kez, dervişler kıza dönmüşler ve bâdeyi uzatmışlar: “Al kızım Erzurum ili, Narman Kazası Samikale köyünde Kasımoğullarından Hüseyin’in aşkına ” demişler. Gülperi de içmiş. Kız ortadan kaybolmuş. Dervişler Hüseyin’i alıp dağlar, ovalar, nehirler aşırmışlar, Badehşan’da Abbas Han’ın sarayına indirmişler. Orada Gülperi’yi bir defa daha göstermişler. İşte o sırada Hüseyin derin uykusundan uyanmış.
Hüseyin gece ortası uyandıktan sonra köyüne dönmek istemiş, ama hayvanları da bulamamış. Köyüne girmeden önce, bir kır atlı ona : “Oğul!” demiş. “Bundan sonra senin adın Sümmanî’dir. Sakın ola ki, bu gördüklerini üç ay kimselere söylemeyesin.” İşte böylece Hüseyin’in adı o günden sonra Sümmanî oluvermiş.
Sümmanî, bu rüyasından sonra aşık olmuş. DSaz çalıp şiir söylemeye başlamış, Gülperi’yi bulmak için yollara düşmüş. Kafkasya , Kırım Azerbaycan dolaşmaya başlamış. [7]
Kaynakça
· [1] Anonim, Sümmani Biyografisi,://nedirkimdir.org/summani-biyografisi/ son erişim, 11-12-2013http
· [2] Murat Uraz, ( 1960) Aşık Sümmani ile Gülperi, İstanbul
· [3] Dr. Metin Özarslan_Aşık Sümmani Hakkında Yazılan Son Kitap Üzerine Bazı Dikkatler,turkoloji.cu.edu.tr Milli Folklor Dergisi, yıl 11 Sayı 44
· [4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/atisma-summani-senlik-zulali/116183
· [5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/summani-ile-gulperi-hikayesi-ve-emsal-gunaydin/74113
· [6] Ahmet Özdemir https://www.ufukotesi.com/yazigoster.asp?yazi_no=20060253
· [7] Ahmet Özdemir https://www.ufukotesi.com/yazigoster.asp?yazi_no=20060253
