Sürâhi Nedir Kökeni Şiirlerde Sürahi

Osmanlıca yazılışı surahî :  صراحى

Sürâhi Sözcüğünün Kökeni Anlamları

Surahî  Arapça kökenlidir ve “ ṣrḥ  : sad, rı , hı ) “ kökünden gelir. Bu nedenle şeffaf, kristal anlamındaki

ṣurāḥ صراح;  “berrak olma, kolay anlaşılırlık" anlamına gelen ṣarāḥat “ صراحة  " da “ srh “ kökünden gelmektedir.

Sürâhi, su şişesi, şişe anlamlarına gelir. Edebiyatta ise mecaz*o mürsel alakası ve içine şarap konulması vesilesi ile çâm ,vazo şeklinde içki kabı ve kadeh manalarında da kullanılır.. Divân şiirinde içki konulan kap manası ile anılır. Divan edebiyatında sürahi daha ziyade gulgul sözcüğü ile tenasüplü olarak karşımıza çıkar.  Kuşların ötüşü anlamına gelen Arapça kökenli doğadan alınma bir ses taklidi olan gulgul sözcüğü sürahiden kadehe dökülen şarabın sesini ifade eder. ( bkz Kulkul Gulgul  Nedir Eski Şiirimizde Gulgul )

Farsça âbgîne “ آبگينه “  Arapça mukalkale şişe, kristal ve sürahi anlamlarına gelen eş anlamlı diğer sözcüklerdir.

Kadeh şikeste olursa sürâhi sağ olsun 

Sebu-keşân eline girmeyen ayağ olsun   Edirneli Kâmî

Sürâhî hemnişînin hemdemin câm

Niçün ben cur'a gibi atılam dür     Bâki

Can kulağın tut hele  sâki alıp câmı ele

Kıssa-i pür , gussa-ı Cem’dir  sürahi  kulkulü  Şeyhülsilam Yahya

Ne duadır bilmezem  gulgul deyip zikrettiğim

K’oldu hürmetin vacib bilübdir  hâs u âm       Fuzuli

Fuzuli’nin bu beytinde kadeh duasına telmih vardır.

 

Mevcler saff-ı cemeât sübhalar saff-ı habâb

Meclis âvaze-i gulgul vâizi sahbâ perest     Esrar Dede

Senuber qametli , sürahi qerden,

Könül el götürmez bele dilberden.

Göyde meleklerden, yerde beşerden,

Hüsnü vecahetde bir efzer gördüm.

Yahya Bey ( Aşık Dilgem )