Tahlil Nedir İç Çözümleme ve Örnekler

Osmanlıca yazılışı: tahlil:  تخلیل

Tahlil Kökeni Sözlük Anlamları

Tahlil Arapça kökenlidir ve  “ḥall حلّ “ kökünden gelmektedir.  Tahlil sözcüğü lüğatlerde  “ bir cismi tetkik etmek için esas unsurlara ayırma, çözümleme. Analiz” anlamları ile açıklanır.

Tahlil sözcüğü analzi, inceleme anlamları ile edebiyat, psikoloji, sosyoloji gibi sosyal bilimlerde;  tıp, biyoloji ve kimya gibi pozitif bilimlerde çok sık kullanılan bir terimdir.  olabilir. Kişilerin iç dünyası, yazar tarafından açıklanır.

Edebiyatta Tahlil

Edebiyatta tahlil, genellikle eserin tahlili veya eserdeki kahramanların psikolojik tahlili gibi açılardan ele alınan bir terim anlam kazanmıştır. Bir eser;  edebi ve sanatsal kıstaslar, dil ve üslup özellikleri, içeriklerinin analiz edilmesi, konu, yer, zaman, gelenek, görenekler, tarihle bağlantısı gibi çok çeşitli yönlerden ayrıştırılıp incelendiğinde edebi eserin tahlili yapılmış demektir. Bu durumda o edebi eser incelenmiş, tenkit edilmiş, eleştirilmiş yani tahlil edilmiş demektir. Bir romanın, bir şiirin incelenmesi tahlil etmek demektir.

Bu tip tahlillerde uzman bir kişi eseri çeşitli yönlerden ayrıştırmış, incelemiş, tahlile muhtaç noktaları aydınlığa kavuşturmuş, neticeler çıkarmış demektir.  Eser yazarına;  tahlil ise uzman kişiye aittir.

Özellikle roman, tiyatro gibi kurmaca eserlerde yazarın kendisi olayları kişileri analiz ederek kişilerin, olayların ve durumları analiz edebilir. Bu defa yazarın kendisi kendi eserinde kişilik analizleri karakter tahlilleri, olaylar ile ilgili irdeleme yapmış olur.

Şiir Tahliline Örnek

“Olmakta derununda hevâ âteş- i sûzan

Nâyın diyebilmem ki ne hâlet var içinde 

“Ney, Nedim’in de bilmediği düşünülemeyecek olan kalıplaşmış bilgileri içerir. Kamıştan yapılan, yedi delikli olan, yaş bir sazlıktan alınıp kurutulan, boğumlarından kesilen, delikleri kızgın şiş ile dağlandığı için yanık sesler çıkardığı hayal edilen bir çalgıdır. Ney, eşref- i mahlûkat olarak yaratılan insanı sembolize eder. İnsan yaratılırken Allah insana kendi ruhundan üflemiş, insan o yüzden yaratılanların en şereflisi mertebesinde olmuştur. Ney ve üfleme ilgisi ile ney’in aslına dönüş özlemi, insanın üflendiği ruha kavuşma özlemi arasında irtibat kurulur. Ney sesi, özlemin ve aşkın sesi olarak tasavvur edilir. “ ( https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/nedim-den-bir-gazel-inceleme-edebi-tenkit/83490 )