Te'kîd-üz-Zemm Bî-mâ Yüşbih-ül-Medh Övüyor Gibi Rezil Etmek

Te'kîd-i Zemm:   ذم تأكيد

Te'kîd  تأكيد  Arapça kökenlidir ve “güçlendirmek, sağlam hale getirmek” anlamında sözcükler üretilen Arapça “ekd” kökünden türemiştir. Sözlüklerde te’kîd “sağlamlaştırmak, pekiştirmek” anlamları ile açıklanır.  Vekd ve tevkîd sözcükleri ile aynı kökenden gelip aynı anlamlarda kullanılır.. Te’kid daha ziyade “sözü pekiştirmek” anlamındadır.  Zemm  ذم ise “kötülemek, birisinin ayıplarını söylemek, çekiştirmek, yermek” anlamlarına gelir. Şu halde te'kîd zem  ذم تأكيد “pekiştirerek ayıplamak kötülemek “ anlamına gelmiş olur. Bî-mâ yüşbih-ül-medh ise övüyormuş gibi yapmak.  “yermeyi kastederek övgü ifade eden lafızlarla yergiyi pekiştirmektir ”[1] manalarında olmaktadır

Şu halde bu Arapça tamlama İstidrâk  ile benzer bir manada kullanılmaktadır. ( bkz İstidrâk Nedir Övgü Gibi Yergi Yergi Gibi Övgü Sanatı ) İstidrak ise: “ Edebiyatta övgü - medhiye – yapar gibi söyleyip aslında yerme; yergi yaparmış gibi söyleyip övme sanatına denir. Yani kötülemeye benzer medh, övmeye benzer kötülemedir”[2] İdmac sanatı da bir çeşit istdrak sanatı veya Te'kîd-üz-Zemm Bî-mâ Yüşbih-ül-Medh olarak görülmektedir. ( bkz  İDMAC NEDİR )

• “O, köpektir. Ancak onda bıkkınlık ve iyiliği gözetmemek vardır. Oysa bu kötü huylar, köpekte bulunmaz”[3]
• Hükmüne bizler daha hayran olduk demekten,
• Bu ne hata, ne ayıp ne de en küçük günah.
• Ölmüş eşek, at, katır etleri yemekten,
• Anırır, çifte atar, kişner olduk maşallah.   Eşref
• 
  
• Fahr-i âlemsin velikin fâsı yok
• Gevher-i kânsın velikin râsı yok
• Dilerim Hak’tan bunu her ruz u şeb
• Sana bir merkeb vere kim bâsı yok

Arap alfabesine göre “fahr” sözcüğünün “fa” sı kaldırılınca eşek anlamına gelen “har” kelimesi, ortaya çıkar. “gevher” sözcüğünün “r” harfi kaldırılınca “pislik” anlamına gelen “guh” sözcüğü ortaya çıkar. “merkeb” sözcüğündeki “b” kaldırılınca ise “ölüm” anlamına gelen “merg” sözcüğü ortaya çıkar.

• Dehrde anlamayup bilmediği varsa meğer
• Tama’u buğz u nifak u hased u gadr u sitem Nabî
• 
  
• Sadrında seni eyleye Hak dâim ü bâkî
• Hep âlemin ettikleri şimdi bu duâdır  Nedim

KAYNAKÇA

• [1] Dr.YAȘAR SERACETTİN BAYTAR, “ARAP EDEBİYATINDA MANA İLE İLGİLİ GÜZEL SÖZ SANATLARI”, DİYANET İLMî DERGİ CİLT: 51 • SAYI: 1 • OCAK-ȘUBAT-MART 2015
• [2] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/istidrak-nedir-ovgu-gibi-yergi-yergi-gibi-ovgu/121862
• [3] Dr.YAȘAR SERACETTİN BAYTAR, “ARAP EDEBİYATINDA MANA İLE İLGİLİ GÜZEL SÖZ SANATLARI”, DİYANET İLMî DERGİ CİLT: 51 • SAYI: 1 • OCAK-ȘUBAT-MART 2015