Terâne Nedir Kökeni Anlamları Örnekler

Terâne

Osmanlıca yazılışı: tarāne ترانه : çalgı sesi, gürültü, velvele

Terâne Kökeni Anlamları

Terâne farsça kökenlidir ve “çalgı sesi, gürültü, velvele” anlamlarına gelen bir sözcüktür.   Sözlüklerde “ Nağme, ezgi, ahenk, ses,” , “çok tekrar edilen, usanç veren söz.” Anlamları ile açıklanır. Terâne sözcüğü Arapça kökenli terennüm sözcüğü ile eş anlamlı olarak kullanılmıştır.  Ancak terâne ile terennüm sözcüğü aynı kökene dayanmaz. Terennüm sözcüğünün kökü Arapçada “nağme yapmak” anlamına gelen” renem” sözcüğüdür. [1]

Terâne sözcüğü Farsça’da Rubai anlamında da kullanılmıştır. Bunun nedeni İran’da rubailerin çok sık kullanılması[2], bazı rubailerin her dizesinin bir biriyle kafiyeli olması, bazı rubailerin bestelenmesi ve bestelenmiş olanlara da terane denmesidir.[3

Terâne sözcüğü ile kurulan bazı tamlamalar:

Terâne bağlamak: Nağme düzmek: 

Terâne-han (ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺧﻮﺍﻥ) okuyan:  Nağme söyleyen:

Terâne-kâr (ﺗﺮﺍﻧﻪ ﻛﺎﺭ)  Terennüm eden, öten, ötücü

Terâne gûy: Terâne söyleyen

Terâne-perdaz (ﺗﺮﺍﻧﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯ)  perdāz “düzenleyen” ) Şarkı söyleyen.

Terâne-saz ( sāz “yapan” ile) Öten, ötücü:

Terâne-senc (ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺳﻨﺞ) ( senc “tartan, ölçen” ile) Nağme söyleyen:

Terâne-zar (ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺯﺍﺭ) ( yer bildiren -zār ekiyle) Âhenkli, cümbüşlü yer

Terâne-zen (ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺯﻥ) ( zen “vuran” ile) Şarkı söyleyen:[4]

Biçtim kabâ-yı medhi çü dildârım üstüne

Zühre terâne bağladı eş’ârım üstüne   Ahmed Paşa

 

O râhı tayyedip ey kilk-i hoş-nevâ gel gel

 Terâne-senc olalım na’t-ı müstetâbında       Nâilî

 

Terâne-zâr-ı felekte işittiğim nagamât

Benim avâlimi tutmuş sadâlarımdandır Muallim Nâci

 

Bilürdüñ len-terânî remzini Mûsâ’yı söyletseñ

Ne mu‘cizler zuhûr eylerdi yâ ‘Îsâ’yı söyletseñ   Ravzi

 

Hû makâmında hüviyyetden nasîbüñ yog ise

Len-terânî işidürsin Mûsi-i ‘İmrân gibi       Ravzi

 

Seher-geh kim ider bülbül terennüm

Mey-i gül-gûn getür ki_oldur tenaccum   Ahmedi

 

Gülşende terennüm idicek bülbül-i şeydâ
 Gül dâ’iresin aldı ele gonce-i ra‘nâ      Edirneli Kâmî

 

Ecnebileri mest eden Türkçenin teranesi,

Muhteşem ses ahengiyle dillerin yegânesi;  YUSUF BİLGE

KAYNAKÇA

[1] https://lugatim.com/s/terenn%C3%BCm

[2] A.Talat Onay , Edebiyat Lüğati “ Enderun 1972, S. 104

[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/rubai-nedir-ozellikleri-rubaiciler-rubai-kaliplari/137181

[4] https://lugatim.com/s/tera/1