Teşâbüh-i etraf Nedir

Teşâbüh ,kelimesi sözlüklerde : Birbirine benzeme, benzeşme,” anlamları ile açıklanır. Edebiyatta teşâbüh , beyân ilmi içinde  teşbih söz sanatının bir dalı olarak görülmektedir. ( BKZ Teşâbüh Kökeni Anlamı Teşâbüh Türü Benzetme ) Teşabüh terim anlamı ile : “ aynı cinsen olan şeylerin bir diğerine tercih edilmeden bir birlerine benzetilmesi “ demektir. [1]

Teşâbüh-i etraf ise iki tarafın birbirine benzemesi demektir. Bir beytin sonu diğer bir beytin öncesindeki manalar ile mukabil ve uygun olmasıdır. teşâbüh-i etraf, müşebbehin yani kendisine benzetilenin garip bir şeye benzetilmesine denir. Teşâbüh-i etraf’a  "istitrâf" da denir.

Örneğin "Rûy-i gül taktir olunmuş, nâzIn işlenmiş ucu/ Biri olmuş huy, biri de destmâl olmuş sana-“ beytirideki "nâz" sözcüğü destmâle (havluya) benzetilirken garip bir benzetme yapılmıştır.

Halk ider dâd ü sited biz pür telâş ü bî nâsib

Çarsû-yı âlemin bir ummadık dellalıyız

 Bu beyitte beytinde alış veriş anlamına gelen “dâd ü sited” sözcükleri ile dellal sözcükleri arasında anlamca münasiplik mukabillik olduğu gibi alış veriş dellal arasında garipsenebilecek bir benzetme de bulunur.

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/tesabuh-kokeni-anlami-tesabuh-turu-benzetme/152755