Utarit Merkür Hermes Şiir Sanat ve Sohbet Gezegeni

Utarit Merkür Hermes Alakası

Utarit, Roma mitolojisindeki Mercurius ( Merkür- Mercury) , Antik Yunan Mitolojisindeki adı Hermes olan mitolojik karakterin Divan edebiyatı İslam ve doğu medeniyetlerindeki anlamdaşı olmaktadır. Utarit veya diğer adı ile Merkür bir gök cismi olarak, Güneş Sisteminin en küçük ve Güneş'e en yakın gezegeninin adıdır.

Merkür’ün annesi Titan Atlas'ın yedi kızından biri olan Maia’dır.  Merkür’ün babası ise Batı edebiyatında Zeus veya Jüpiter  Doğu edebiyatındaki Müşteri Yıldızı olmaktadır. ( Bkz Müşteri Bircis Erendiz Hürmüz Zeus ve Jüpiter Alakası ) Roma mitlerindeki Maia ve Jüpiter’in oğlu olan Merkür önemli bir tanrıdır. [1] Bu özellikleri ile de Merkür, Yunan Mitlerindeki Hermes ile benzer nitelikler taşır.  Romalıların Merkür tasavvuru Etrüsklerin tanrısı Turms ile de ilişkilidir ve  [2] Romalılar, mozaik, resim ve heykellerdeki Merkür’ü sol elindeki ” caduceus” adı verilen asası ile birlikte betimlemiştir. [3] Yunanlıların Hermes’i betimleyen figürlerinde de Apollon V tarafından verilen ve iç içe geçmiş yılanların bulunduğu sihirli bir asa olan caduceus bulunur. ( bkz Apollon Ve Mitolojik Efsaneleri)   Bu nedenle Hermes veya Merkür, Yunan veya Roma mitolojilerinde sihirli asası ile birlikte betimlenen mitolojik bir varlıktır.

Hermes veya Merküsr’ün taşıdığı bu asayı, Hera’nın habercisi Iris ‘te taşımaktadır. Bu asanın üzerinde iki yılan kıvrılmıştır üzeri ve asanın en tepesi iki kanatla taçlanmıştır. Roma ikonografilerinde bu asa Merkür’ün sol elinde betimlenir.

Yunan ve Roma mitlerindeki Merkür veya Hermes karakterinin de sanat, edebiyat ve müzik ile de irtibatı bulunmaktadır. Yunan mitolojisinde Merkür, lir adlı musiki aletinin ve musikinin mucidi kardeşi Apollon gibi sanata, edebiyat ve müziğe düşkün biridir.  Asasını Fars mitolojisindeki Barbed İle Nikisa ‘nın muadili olan üvey kardeşi  Apollon ‘dan almıştır. ( Bkz Barbed İle Nikisa Acem Müziğinin Pirleri )  

Merkür veya Hermes’in Nitelikleri

Utarit, Merkür veya Hermes ticaret ve iletişim tanrısıdır.  Tanrıların habercisi olan Hermes, altın, para, ticaret, maddi kazanç ve ticaretin sembolüdür. Para kazanmak, ticareti düşünmek haber iletebilmek için belagat melekesi gelişmiştir.  Haberleri ticaret ve bezirgânlık yapmak için taşıyan Hermes, insanları ikna edebilmek ve para kazanabilmek için hileye de başvurabilir. Kehanet kabiliyeti de olan Hermes, bazen yalan haberler dahi taşır.  Gezgin bir karakter olduğundan gezginler, bezirgânlar, tacirler ve tüccarların tanrısıdır. Haber, mesaj, şans, hile ve hırsızların tanrısı olan Hermes, yer altındaki ruhlara da rehberlik eden bir tanrı olarak görülmüştür.

Her durumda kazancı düşünen, çıkarlarına hizmet eden, bazen da hilelere başvuran bu tanrı, savaşan şehirler ve tanrılara haberler taşıyarak savaşlardan da kazanç elde eden bir mizacı temsil eder.

Şiirin, edebiyatın ve belagatin ustası olarak gösterilen Hermes entrikalar da tertipleyerek, âşıkların zaaflarından faydalanan ve onların sırtından para kazanan bir tanrı olarak da anlatılır.[4]

Sanatçı ve Edebiyatçı Utarit

Doğu kültüründeki Utarit; pek çok özellikleriyle Yunan ve Roma mitolojilerindeki Hermes veya Merkür’e benzemektedir. Fakat doğu kültüründeki Utarit tasavvuru, batı medeniyetlerindeki muadillerinden sanatsal ve edebi maharetleri yönünden ayrışmaktadır. Doğu mitlerindeki Utarit, sohbet, ileti,  belagat, kitabet, edebiyat ve şiirin de piridir.  Sohbeti, muhabbeti çok seven, nutuk ve hitabetin üstadı, şiir ve nesrin biri, sanatsal yönleri de çok ağır basan, hesap, zekâ dikkat, ihtimam ve hünerleri ile daha ziyade müsbet hale getirilmiş sanatçı bir mizaç olarak aktarılır.

Eski devrilerde edebiyatçıların ve sanatçıların Utarit etkisinde doğduklarına inanılmış, bu tip meleklere sahip insanların sanatçılık kudretleri “ kalemi Utarid makamı “ gibi benzetmesiyle tarif edilmişlerdi. [5]

Doğu mitlerine göre Utarit, alfabeyi, rakamları, musiki ve heyet ilmini hatta güreşi icat eden bir mabud olarak bilinmektedir.[6]

Nücûm İlmine Göre Utarit ( Merkür veya Hermes )

Doğu astrolojisinde Utarit, evi göğün ikinci katında olan ve dördüncü felekteki Güneş’e en yakın seyyare olarak gösterilir. Merkür, İkizler ve Başak burcunun yönetici gezegenidir. 23 Ağustos ile 22 Eylül arasında doğanlar bu burcun özelliklerini taşır.

 Diğer yıldızlar ile uyumlu bir gezeğen olarak kabul edilir. Bu yıldızın etkisinde doğanlar özellikle edebiyatçı, sanatçı ruhlu, belagat yeteneğine sahip,  hitabetçi, şair ve edip olmaya meyyal kişiler olurlar. Veya tüccar, tacir, habercilik melekeleri öne çıkan mizaçlara sahip olarak doğarlar.

Eski devirlerde simya ve kimya ilmi ile uğraşanlar cıvaya Utarit demişlerdir. Eski devirlerde Utarit’e tîr, debîr-i felek , , debîr-i semâ, münşî-i çerh gibi adlar da vermişler,  Ay’ı Utarit’in dostu, Güneş ve Zühre’yi (Venüs) düşmanı olarak görmüşlerdir. [7]

Divan edebiyatçıları, yukarıdaki bilgiler ışığında Utarit’ten söz ederler.

Makâl-i cûduna unvân yazar debîr-i felek

Mürebbi-i fuzelâ  dest- gîr ehl-i fezâ           Bâkî

 

Olsa bir şair eğer makrûn-ı lütf ü re’fetin

Tîri eyler kikli kâlâ- yı medihe müşteri    Nedim

 

Görüp iki benânın arasında hâmeni olsun

Utârid şerm ile dembeste bürc-i tev’emân üzre  Nedim

 

bürc-i tev’emân ikizler burcu demektir.

KAYNAKÇA

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Mercury_(mythology)

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Mercury_(mythology)

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Caduceus

[4] Şahamettin Kuzucular. Eşref bey ile Zühre Han (Metin – Tenkit - İnceleme) Akıl Fikir Yayınları, Ocak 2018,

[5] A.T.Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 487

[6] A.T.Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 487

[7] A.T.Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 487