Barbed İle Nikisa Acem Müziğinin Pirleri

Barbed  ve Nikisa

 

Barbüd veya  barbed olarak da anılmıştır. Barbed ve Nikisa, Acem menşeli  efsanevi motiflerdir. Barbed ve Nikisa, Şirazlı olarak kabul edilmiş,  otuz tane  bestenin bestekarı olarak   kabul edilmişlerdir. Barbed bestekâr, Niksad ise Barbed’in müzisyenlerinin cengi başı – korobaşı- olarak bilinir.

İran destanlarının efsanevi hükümdarı Hüsrev için otuz beste yapan bu efsanevi müzisyenler musikicilerin piri olarak kabul edilmiş, bu hali ile de divan şiirimizde bahsi geçen konulardan biri olmuştur. Resim alanında Mani veya Behzat, musiki alanında da Barbed üstat kabul edilen Acem kökenli esatir kahramanlarıdır. Barbed’in yaptığı besteleri Hüsrev adına yapmış olduğundan da bu bestelere Hüsrevani denmiştir. [1]

Kimi kaynaklar Barbed’in yedili nota sistemini bulan kişi olarak da kabul etmektedir.  Barbed bu yedi notadan otuz türev musiki geliştirmiş ve bunlardan ve adlandırılmış 360 tane melodi oluşturmuştur. [2]Bu sitem eski Ortadoğu’nun müzikal sisteminin temelini oluşturmuş diyenler de vardır.

Bir savk- tarap ki kim dinlese anı
Ud'ın bırakır Barbed-i ceng-i Nikisa Ahmet Paşa [3]

Divan şairleri divan şiirinde sazendeler için  bu tabirleri kullanmışlar, Hüsrev’in sazendesi anlamıyla veya  kelimenin  ( bar)  ve bed  anlamları üzerinde anlam oyunları yapmışlardır. Bar Farsçada kâr, bed ise kötü manasına geldiğinden barbed ‘i kötü iş, temeli bozuk, anlamına gelecek şekilde muzipçe de kullanmışlardır.

 

Barbed ve Nikisa , adları   Hüsrev ile Şirin mesnevilerinde geçer. Divan şiirimize ise GENCELI NIZAMI’nin  HUSREV-I ŞIRIN adlı mesnevisi ve akabindeki eserlerde adlarının geçmesi nedeni ile girmişlerdir.

 

Barbed ve Nikisa , HUSREV-I ŞIRIN  mesnevisinde Hüsrev’in atı Şebdiz’in ölümü münasebeti ile geçer. ( bkz II. HÜSREV KIMDIR EDEBIYATTA HÜSREV-I PERVIZ ) Hüsrev,  Şebdiz’i o kadar sevmektedir ki atının ölüm haberini getirecek olanı idam ettirmek ile tehdit etmiştir.  Şebdiz öldükten sonra,  Şebdiz’in seyisi idam edileceğim diye büyük bir korkuya kapılmıştır. Seyisi bu duruma bir çare bulmaları için Husrev’in efsanevi müzisyenleri olan Barbed ve Nikisa’ya başvurur. Bunun üzerine Barbet’in aklına seyisin canını kurtaracak iyi bir plan gelir.  ( Bkz : ŞEBDIZ NEDIR HÜSREV’I PERVIZ’IN KARAYAGIZ ATI )

 

Barbed ile Nikisa, çok hazin bir melodi çalmaya başlar. Bu acıklı ezgileri dinleyen Hüsrev, Barbed ve Nikisa’ya “ yoksa Şebdiz mi öldü” diye sormak zorunda kalır. Böylece Hüsrev , Şebdiz’in öldüğü haberini kendi kendine öğrenmiş ve seyisin canı kurtulmuş olur.

 

 Efsaneye göre  Barbed, Hüsrev’in ölümünün ardından parmaklarını kesmiş ve sazını ateşe atmıştır.

 

 KAYNAKÇA

 

• [1] ]  A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB Yayınları,  İst. 1996, shf 131
• [2] https://en.wikipedia.org/wiki/Barbad
• [3] ]  A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB Yayınları,  İst. 1996, shf 131
•