Deli Derviş Feryadi

DELİ DERVİŞ FERYADİ Bilinenlere göre ailesi, Sivas, Divriği'nin Ganut Köyünde çiftçilik yaparken Sivas, Zara’nın Zoğallı Köyü'nde arazi alıp oraya yerleşmişti. Babası Yusuf, bu köye taşınınca Feryâdi 1824 yılında Sivas ’a bağlı Zara ilçesinin Zoğallı köyünde dünyaya geldi. Deli Derviş Feryadi Alevi- Bektaşi geleneğine bağlı bir şairdir. Zoğallı köyü Koçgiri aşiretine bağlı bir köy olarak bilinir. [1] Deli Derviş Feryadi'nin asıl adı Mehmet’tir. Şiirlerinde önce Kul Yusuf, daha sonra Feryâdi mahlaslarını kullanmıştır. Yöresinde Kul Yusuf, Deli Derviş, Dolu Derviş, Derviş Ağa olarak da biline gelmiştir. [2]Bu yüzden şiirleri 16. Yüzyılda yaşayan Kul Yusuf’ la ve Ulaş'ın Baharözü Köyü'nde doğan Feryâdi ile veya diğer Feryadilerle sık sık karıştırılmaktadır. Deli derviş mahlasının verilmesine dair söylencelerden bazıları saz çalarken deli gibi hareketler yaparak kendinden geçmesi nedeniyle ona Deli derviş dendiğine dairdir. Delirmiş gibi hareketler yaparak saz çalmış olması sebebiyle dervişlere benzetilmiş olduğu sanılmaktadır. Diğer bir iddia ise Feryâdi'ye deli derviş denmesindeki diğer sebep aslında Doluderviş olarak lakaplandığı daha sonra Dolu sözcüğünün Deli sözcüğüne dönüştüğü şeklindedir. Yani Kimilerine göre Feryâdi "Deli Derviş" değil, “Dolu Derviş” tir. Dolu manası hem erişmiş, ergin, hem de BADE anlamına gelecek şekilde verilmiş olmalıdır. Feryâdi'nin çocukluğu ve gençlik yıllarıyla ilgili çok fazla bilgi yoktur. Bağlama çalmayı kimden ya da kimlerden öğrendiği, mahlâsını nasıl aldığına dair pek çok soru cevapsız kalmaktadır. Fakat Eflatun Cem Güney’e göre ustası Deliktaşlı Ruhsati ’dir. Fakat Deliktaşlı Ruhsati ile Feryadi’nin farklı mezheplerden olması dolayısı ile bu tahmin pek doğru gözükmemektedir. Deli Derviş Feryadi’yi bizar gören Zara'nın Zoğallı köyünde 86 yaşındaki Ahmet Dede, Feryadi'yi şöyle anlatmıştır. “ : Küçüktüm, zor hatırlıyorum. Ne hikmetse peşinden hiç ayrılmazdım. Elindeki deyneğini baston gibi kullanıp dayana dayana gezer dururdu. Uzun boylu, ince yapılı ve akıllı idi. Köylüler ona Derviş Ağa derlerdi. Adı Derviş falan değildi. Belki çok gezdiği için demişlerdi. Kendisi Sarı Saltıklı'lardandı. Dede idi. Divriği'den Kars'a kadar müritleri vardı.” [3] Halk şiirimizde Feryadi mahlaslı çok sayıda şair vardır. Fakat sözünü ettiğimiz Feryadi Sivas Kangal yöresinde bir Âşıklık kolu meydana getiren ve diğer Feryadilerden çok daha ünlü bir Halk Ozanıdır. Ondan sonra pek çok şairin Feryadi mahlasını almış olmasında bu ününün etkisi mutlaka olmalıdır. Çocukluğunu ve ilk gençlik yıllarını çiftçilik yapan babasına yardım ederek geçirdiği tahmin edilen Feryâdi'nin 24 yaşından sonra gezgin bir âşık olarak ortaya çıktığı pir elinden bade içtiğini iddia ederek badeli ozanlar kervanına katıldığı anlaşılmaktadır...............