Veysî - Üveys bin Mehmed
Veysî Veysî (1561 Alaşehir/Manisa - 1628 Üsküp),Veysî, asıl adı Üveys baba adı ise Mehmed, Osmanlı kadısı şair ve yazar. Devrin önemli nasihatname yazarlarından ve Osmanlı devri en önemli Münşilerinden birisi olan Veysî’nin asıl adı Üveys bin Mehmed’dir. Veysi’nin babası Alaşehirli Kadı Mehmet Efend’dir. Veysi de Aydın vilayetine bağlı olan Alaşehir’de Hicri 969/Miladi 1561 yılında dünyaya gelmiştir. Babası Kadı Mehmed Efendi ( Üveys bin Mehmet – El Alaşehri ), kadısı olarak görev yapmış oğlunun iyi yetiştirilmesi konusunda da çok özen göstermiştir. Veysi yanı zamanda şair Makale Mustafa Bey’in (ölümü Hicri 992/M.1584) kız kardeşinin oğludur. [1]Dayısı da şair olan Veysi devrinin en önemli nesir yazarı olacaktır. [2] İlk eğitimine doğum yeri olan Alaşehir’de başlamış, buradaki ilk eğitimden sonra eğitimine İstanbul a devam etmiştir. İstanbul’da Kazasker Salih Molla Efendi’den mülâzemet dersleri almıştır. Daha sonra devrin en önemli âlimlerinden bir kabul edilen Molla Çelebi’den dersler almıştır.[3] Hicri 992/Miladi 1584-85 yılında Anadolu sadrı olan Molla Ahmed Efendi’nin sohbetlerine katılmıştır. Nev'izade Atai - ’inin yazdığına göre Veysi’nin tanınmaya başlaması İstanbul’da dersler alırken yazdığı bir hicviyedir. Bu hicviye ile Vezir Mehmed Şerif Paşa’nın dikkatini çekmeyi başarmış ve Vezir Mehmet Paşa’nın Mısır valiliği sırasında divan kâtipliği görevini üstlenmiştir. [4] Bursalı Mehmet Tahir Bey Veysi’nin Alaşehir’de bir evi olduğunu görevlendirilmeleri dışındaki hayatını Alaşehir’in Sinan Bey Mahallesindeki evinde geçirdiğini yazar. Hicri 1004/Miladi 1595-96 yılından itibaren Akhisar, Tire kazalarında kadılık, Aydın Saruhan’da mal müfettişliği yapmıştır. [5] Anadolu’daki görevlerinden sonra Veysi’nin Rumeli’ndeki görevlendirilmeleri başlar. Rumeli’deki ilk görev yeri Hicri 1012/Miladi 1603-04 yılında Siroz kazasındadır. Siroz kadılığı görevinden sonra Rodosçuk kazalarında görev almıştır. [6] Vezir Ali Paşa’nın Macaristan seferi sırasında ordu kadısı olmuştur. [7]Fakat sefer esnasında Vezir Ali Paşa’nın Belgrat yakınlarında ve sefer esnasında ölümü üzerine bu görevinden azledilir. Fakat kısa bir süre sonra Priştine’de kadı olarak görev yapmıştır. Hicri 1019/Miladi 1610-11 yılında Tırhala, Eğriboz ve İnebahtı kazalarını denetlemeye ve vergi tahsiline gitmiştir. [8]Üsküp kadısının vefatı üzerine Üsküp kadılığına atanır. Birkaç defa bu görevden alınıp tekrar verilmiştir. Kaynaklara göre Veysi’nin Üsküp Kadılığı br hayli maceralı olmuştur. Veysi, Üsküp kadılığına yedi kez getirilip azledilmiştir. [9] Hicri 14 Zilhicce 1037/ Miladi 14 Ağustos 1628 tarihinde 68 yaşında iken vefat etmiştir. Kimi kaynaklar şairin mezarının Kumanova’da olduğunu bildirir. [10] Nev'izade Atai - ve Bursalı Mehmet Tahir bu bilgileri verirken kimi kaynaklar ise Mezarının İstanbul, Üsküdar’da olduğunu yazmaktadır. Mehmed Süreyya’ya göre mezar taşında “Veysî ki olmuş idi tagazzülde bî-bedel/Ta’yîn-i sâl-i fevtine tarihdir gazel” beyti yazılıdır. Bursalı Mehmed Tahir ise mezarını ziyaret ettiğini ve şu beytin yazıldığını ifade etmiştir:” Didi ahbâbın biri târihini/Cân-ı Veysî gitti bâb-ı cennete” [11] Veysi, Franz Babınger’e göre 16 yy da yaşamış olan Baki ’den sonra Osmanlı nesir sanatının ve 16 yy ın en önemli nesir yazarıdır. Çağdaşı Nergi ile birlikte Türk edebiyatının en önemli süslü nesir yazarlarından biri olan Veysi, Âli Nesir- süslü nesir denilen nesir örneğinin edebiyatımızdaki en önemli temsilcilerinin ba................
