Vanya Dayı Oyunu İnceleme Özeti Çehov

 VANYA DAYI OYUNU HAKKINDA BİLGİLER ANALİZLER

Vanya Dayı, Rus asıllı öykü ve oyun yazarı Anton Çehov  'un 1897 yılında yayımlanan, ilk kez 1899 yılında Moskova Sanat Tiyatrosu'nda Konstantin Stanislavski'nin yönetmenliğinde sahnelenen bir oyunudur.

Öykü ve tiyatro alanlarında hem Rus, hem de dünya edebiyatında bir çığır açmış olan Çehov, Rus ve Dünya edebiyatına üç yüzden fazla öykü kazandırmış, kendi adı ile anılan bir öykü tarzı geliştirmiş,  [1]yazdığı tiyatro oyunları ile de bir çığır açmayı başarmış  bir yazardır.

Anton Çehov, başlayıp, gelişen ve  sonuçlanan klasik vaka planı ile yazan bir öykücü değildir. Anton Çehov,  sonu ve başı belli olmayan öyküler yazmış ve kendi adı ile anılan bir öykü tarzı geliştirmiştir. ( bkz Çehov Tarzı Durum Kesit Hikayeciliği ve Örnekleri ) Yazarın bu oyunu da kesit veya durum hikayeciliği denilen bu tarz ile yazılmış öykülerine benzeyen bir oyunudur..[2]

Vanya Dayı adlı oyun Antuan Çehov’un  ençok tanınan ve en  öne çıkan oyunu olmaktadır. Martı, Vanya Dayı, Üç Kız Kardeş, Vişne Bahçesi adlı piyesleri olan Çehov’un en çok ses getiren ve en çok bilinen oyunları ise   Martı ile Vanya Dayı adlı oyunları olmaktadır.

Yazarın Vanya Dayı adlı oyunu  seçtiği mekan ve içerdiği olaylar nedeni ile  Vişne Bahçes adlı oyunu ile önemli ölçüde benzerlik göstermektedir. [3] Anton Çehov’un yazdığı ilk oyun olan  “Martı  ”,  adlı oyunu 1898‟de Moskova Sanat Tiyatrosu’nda büyük bir başarı kazanmış, 1899‟da “Vanya Dayı” adlı oyunu da yine Moskova Sanat Tiyatrosunda[4] gösterime girmişti.

Çehov, Vanya Dayı adlı oyunda zaman olarak oyunu yazdığı 1897 yılından yedi yıl sonraki gelecekte gelecek bir zamanı tercih etmiş, bu oyundaki olaylar  1904 yılında Rusya’nın bir köyünde yaşanmış gibi anlatılmıştır.  Vanya Dayı adlı oyunun mekânı ise Rusya'nın bir köyündeki 26 odalı eski bir çiftlik evidir.  Oyunda gelecekte olacak bir zamanın ve mekanın seçilmesi seçilmesi , olayların gelecekte olacak olmasından hareketle  Çehov'un Rus toplumuna ilettiği mesajlar oldukça manidardır. Oyunu ve konusunu en çok da bu açıdan değerlendirmek gerekir. 

Oyunda büyük bir çiftlikte bir araya gelmek ve bir arada yaşamak zorunda kalan aydın, yarı aydın ve köylülerin kendi bakış açılarından hayatı ve hayatın  anlamını sorgulamaları , temel bir maksat olarak karşımıza çıkmaktadır.  Bu köy çiftliğinde toplanan  insanlar; kaybolmuş hayatları,  yitmiş hayalleri ve idealleri için bir birbirlerini suçlamaktadır. Her biri yanlış bir kişiye âşık olmanın ve yanlış tercih yapmanın azabını yaşamaktadır.  Köy hayatına mahkûm olmanın getirdiği monotonluk, mutsuzluk,  umutsuzluk ve tek düze hayat onları bunaltmakta, her biri kendi için bir başka çıkış aramaktadır.

Profesör ve Yelena yaptıkları hatalı tercihi bu mekândan ayrılmakla telafi edecekler ama yaşamları köy  hayatı içinde  heba olan ve bu düzene alışan Vanya Dayı, Sonya ve diğerleri çiftlikte kalacaklardır.

Oyundaki kişilerin pek çoğu edilgen kişilerdir.  Gerçekçi bir anlayışla yazılmış bir komedi olan bu oyundaki karakterlerde abartılı özellikler görülmez ayrıca bu karakterler iyi veya kötü olarak da ifade edilemezler.  “Çehov'un yapıtlarında olumlu ya da olumsuz tipler yoktur. Onun yarattığı kişiler yani kahramanlar, ne kadar kötü olsalar da, suç kendilerinde, doğup yaşadıkları dar çevrede değil; Rus kültürünü kapsayan koşullardadır.” [5]

Çehov’un bu komedisinde uçuk kaçık olaylar ve kişiler bulunmamaktadır. Oyun, temel olarak güldürmek veya kahakaha attırmak amacını da taşımaz. Oyundaki kişiler, akılsızlıkları, ahmaklıkları, zavallı oluşları, yanlış tercih ve kararları sonucu yaşadıkları hayal kırıklıkları, buna rağmen eylemsiz kalışları ile dikkatleri çekmektedir. Buna rağmen karakterlerinde umut her zaman vardır.

OYUNUN KARAKTERLERİ

Vanya Dayı:  eniştesi Serebryakov’un idealleri için  kendini heba etmiş, hayatını eniştesinin çiftliğine adamış kendine de bir hayat kuramamış bir adamdır.

Doktor Astrov: Emeksiz ve üretimsiz bir hayat sürdüğü için Yelena’yı eleştiren ama kendisi de onran farklı olmayan bir adam

 Yelena : Eemekli profesörün otuzlu yaşlarında genç ve güzel karısıdır. Tembel, edilgen, üretime katılmayan hazıra konan bir tiptir.  Dr Astrov’a ilgi duymaktadır.  

Sonya: Olan bitenden habersiz saf, temiz, hayaller kuran ama eyleme geçiremeyen sık sık kendi yanlışlarını sorgulayan Profesör Serebryakov ‘un eski eşinden olan kızıdır.

 Profesör Serebryakov  : Eski karısının ölümü üzerine Yelena ile evlenip emekli olup köye gelen , ilginç fikirler bulma sonatlar yazma çabasından vaz geçmeyen bir adam . Çiftliğinin düzenine ayak uyduramaz ve köyden sıkılır

OYUNUN MESAJLARI

Hayatta mutlu olabilmek kişilerin iradesinde değil, sosyal şartlarda ve yaşam koşullarının içinde saklıdır.  Güzel olan şeyleri elde edebilmek kötülü içinde ezilmemek için  en başta toplumsal çürümenin  giderilmesi,  ruhsal körlük ve çöküntü içine girilmemelidir. Hayatını düzene sokmak için mücadele etmek yeterli değildir. Doğru tercihj yapmalı doğru eylemler yapılmalıdır.

OYUNUN ÖZETİ [6]

Emekli Profesör Serebriyakov genç ve güzel karısı Yelena ile birlikte eski ve ölmüş karısından miras kalan bir köydeki büyük bir çiftlik evine gelirler.  Profesör Serebriyakov ‘un eski karısından kalan bu çiftlikte içinde 26 odası olan büyük bir malikâne de vardır. Profesör Serebriyakov emekli olduğu için artık bu malikânesinde yaşamaya karar vermiş ve otuz yaşlarındaki güzel eşi Yelena’da onun bu isteğine uymuştur.  Artık emekli bir adam olan Profesör Serebriyakov’un sağlığı da biraz bozulmuştur. Üstelik diğer insanlarla arasına mesafe koyan rastgele kişiler ile iletişim kurmaktan çekinen hatta kaçınan bir adamdır.

Profesör Serebriyakov’un ilk evliliğinden olan Sonya adlı saf ve etrafındaki olayları fark edemeyen bir kızı vardır. Profesörün eski karısının erkek kardeşi olan Vanya ise, annesi Marya, Profesör Serebriyakov’un eski karısı kendisinin kız kardeşininin kızı olan yeğeni Sonya ve dadı Marina ile birlikte bu çiftlikte ve bu malikânede yaşamaktadır.  Vanya ile birlikte Sonya ve malikânedeki diğerleri yıllarca bu çifliğin tüm işlerine bakmışlar, , tarlada, bayırda çalışmışlar kazandıkları paraları da Profesör Serebryakov’a göndermişlerdir.

 Vanya Dayı hayatını bu çiftliğe adamış çiftliği imar etmiş, çiftliğin tüm işlerini yürütmüş kazandığı paraları da eniştesine göndermiştir. Profesör Serebriyakov ise çiftliğinden gelen bu paralar ile ideallerini gerçekleştirmiş,  bu paralar ile rahat bir hayat yaşamış ve profesörlüğe kadar yükselmiştir.

Vanya Dayı,  eniştesinin idealleri uğruna tüm hayatını feda ettiği yaşamını adadığı bu çiftlikte eniştesi ile güzel günler yaşamayı ummakta,  yaptığı fedakârlıkların eniştesi tarafından takdir edilmesini beklemektedir.   Vanya Dayı eniştesi olan Profesör Serebryakov’un emekli olduktan sonra kendisine ve diğer çalışanlara destek olacağını zannetmekte iken hayal kırıklığı yaşamaya başlar.

Dahası Profesör Serebryakov, ve eşi Yelana’nın hayat anlayışları ve tutumları yüzünden çiftliğin tüm düzeni değişmeye hatta bozulmaya da başlar. Çiftlikteki yemek yeme çay içme saatleri değişmeye çalışma disiplini de bozulmaya başlamıştır.  Profesör’ün ve eşsinin tutum ve davranışları çiftlikteki düzenin yerine bir düzensizlik getirmeye başlamıştır.

Vanya Dayı annesi ve malikânenin diğer çalışanları oluşturdukları bu düzenin bozulmasından rahatsız olmaktadırlar.  Profesör Serebryakov  ise  odasına kapanıp çalışmakta, yeni fikirler bulmaya uğraşmakta çiftliğin düzeni ile asla ilgilenmemekte hatta düzeni bozan birinci faktör haline gelmektedir.

Çiftliği ayakta tutmak gayesi yüzünden kendine ait bir hayat kurmayan Vanya Dayı, profesörün genç ve güzel karısı Yelena’ya âşık olur. Yelena ise yaşlı ve hasta bir adam olan kocasından soğuyarak ailenin yakın dostu Doktor Astrov ile flört etmeye başlar. Oysaki Sonya da Astrov’a âşıktır

 Sonya üvey annesi ile kendisini mukayese etmekte, beklentilerine kavuşamayacağını görerek kendisini acımasızca eleştirmektedir.  

Vanya Dayı kırklı yaşlarına gelinceye kadar kurduğu hayallere ulaşamayan ama bu hayallerine kavuşmak için de yaşa müthiş çabalar harcamış fedakâr bir adamdır. Profesör Serebryakov için de bu malikâne de yaşamak azap verici bir hal almış, geldiği bu köyde umduklarını bulamamıştır.

Zaman zaman bu malikâneyi ziyaret eden Doktor Astrov ise çalışma, üretmek, emek harcamak konularından bi haber tembel ve asalak bir karakterdir. Bir gün Profesör Serebryakov çiftlik çalışanlarına önemli bir haber verir, malikâneyi satacak alacağı parayı Vanya Dayı, Sonya ve diğer çalışanlar arasında paylaştıracaktır. Bunu duyunca Vanya Dayı’nın kan beynine sıçramıştır.  Vanya Dayı, hayatını feda ettiği bu evin ve çiftliğin satılamayacağını haykırır.  Hatta böyle bir şey yaparsa Profesörü öldürmeyi bile tasarlar. Bu nedenle malikâne satılamaz.

En sonunda Profesör Serebryakov ve eşi Yelena  burayı terk edip başka bir yere yerleşir. Vanya Dayı, Sonya ve çiftliğin diğer çalışanları eski  düzenlerine girerler .

 KAYNAKÇA

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cehov-tarzi-durum-kesit-hikayeciligi-ve-ornekleri/75666

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/altinci-kogus-ozeti-hakkinda-bilgiler-anton-cehov/110461

[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/visne-bahcesi-oyunu-ozeti-hakkinda-inceleme-ve-cehov/111593

[4] FİSUN KASAP, ANTON ÇEHOV'UN "VANYA DAYI" OYUNUNUN İNCELENMESİ VE EDEBİ TAHLİLİ Yüksek Lisans Tezi, BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ, İSTANBUL, 2012

[5] FİSUN KASAP, ANTON ÇEHOV'UN "VANYA DAYI" OYUNUNUN İNCELENMESİ VE EDEBİ TAHLİLİ Yüksek Lisans Tezi, BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ, İSTANBUL, 2012

[6] Anton Pavloviç Çehov, Vanya Dayı, Çev: Ataol Behramoğlu, İş Kültür Yayınları, 2014