Kategoriler Yabancı Roman Özetleri RomancılarAnton Çehov Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri

Anton Çehov Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri

24.12.2024

Anton Çehov

“Tıp, nikâhlı karım benim, edebiyat ise metresim. Birine kızarsam, geceyi öbürüyle geçiriyorum. Bu davranışımı belki biraz uygunsuz bulabilirsin, ama en azından sıkıcı değil.”

Anton Pavloviç Çehov (d.Azak- Taganrog',29 Ocak 1860 - Ö. Badenweiller Almanya 15 Temmuz 1904) Çehov tarzı denilen durum öykücülüğünün kuramcısı, modern tiyatronun kurucularından Rus asıllı tıp doktoru, realist akımına bağlı oyun ve öykü yazarıdır.

AİLESİ ÇOCUKLUĞU EĞİTİMİ

Rusya’ın güneyi Azak Denizinde bir liman şehri olan Taganrog'ta 29 Ocak 1860’ta dünyaya geldi. Çehov’un baba tarafından dedesi günümüzde Ukrayna'sının Poltava yakınlarındaki Vilkhovatka köyü toprak ağasının serf türü kölesiydi. [1] Babası Pavel Yegorovich Çehov, Taganrog'ta bakkal işleten eşine ve çocuklarına çok kötü davranan ikiyüzlü bir adamdı. [2] Çehov'un annesi Yevgeniya ise bir kumaş tüccarının kızıydı. Çocukluk yılları Tangarok’ta sıkıntı ve yoksulluk içinde geçen Çehov’un öykü ve oyun yazarlığına heves etmesinin nedeni ise annesiydi. Altı çocuklu ailenin üçüncü çoğu olan Çehov, iyi bir hikâye anlatıcı olan annelerinin anlattığı öyküler ve anılar ile büyüdü. [3]

İlköğrenimini Taganrog'daki Yunan Okulunda almış kilise korolarında şarkılar söyleyerek büyümüştü. On altı yaşına bastığında babası bir inşaatçı tarafından dolandırılmış ve iflas etmiş, borcundan dolayı hapse girmemek için Moskova’ya kaçmıştı. [4]

Çehov, eğitimini tamamlamak ve Moskova’da yoksul kalan ailesine destek olabilmek için abisi ile Taganrog'da pansiyoner olarak kalmış, kendini geliştirmiş,”Kılıflı Adam", "Edebiyat Öğretmeni" adlı hikâyelerini bu dönemde yazmıştı.[5] Vişne Bahçesi adlı eserinde pansiyonerlik günlerindeki anılarından söz etmiş olacaktı.

MOSKOVA ‘DA HEKİMLİK VE YAZARLIK YILLARI

Bir öğretmenin eşi ile ilk aşkını yaşadığı gibi[6] edebi hayatı da bu yıllarda başlamış, gazeteler için kısa skeçler yazmıştı. 1879 yılında kendisi de Moskova’daki ailesinin yanına gitmiş ve I. S. Sechenov Moskova Devlet Tıp Üniversitesi'ne öğrenci olarak kabul edilmişti.

Annesi iyice çökmüş, babası da daha sinirli bir insan olmuştu. Fakat Çehov, kardeşinin desteğiyle Strekoza adlı bir mizah dergisine [7] kısa oyunlar yazarak birkaç ruble kazanmaya başlamış, 1880 - 'Kızböceği' adlı ilk öyküsünü de yazmıştı. [8]1882 ‘de artık tanınmış bir hiciv yazarı olmuş ailesinin geçimini de üstlenmiş tıp fakültesindeki tahsilini de sürdürmeyi başarmıştı. Yazarlık hayatında okul harçlarını bile ödeyebilen ailesinin geçimin dahi sağlayabilecek bir duruma gelivermişti. 1883-86 yıllarında Oskolsi (Alıntılar) dergisinde 300’den fazla yazısı çıkmıştı. Bu yazılarını “ Skazki Melpomeni" Melborne'nin Masalları adı altında birleştirerek üniversiteyi bitirdiği yıl ilk kitabını yayınladı. 1884 [9]

1884 ‘de hekimlik diplomasını almış, fakirleri ücretsiz tedavi eden bir hekim olmayı da başarmıştı. Ancak çok kısa bir süre sonra kan kusmaya başlamış, verem olduğunu anlamıştı. Yine de ailesini daha iyi bir eve taşıyabilmiş, tüberküloz olduğunu çevresinden gizlemişti. 1886'da hastalığı ilerlemeye başlamış ama St. Petersburg'un popüler gazetelerinden biri olan Novoye Vremya’da iyi bir ücretle yazmaya başlamıştı. Bu gazetenin sahibi ve editörü olan Alexey Suvorin ile de çok yakın dost olmuştu. [10] Oyun denemeleri de yapıyor, öyküler de yazıyordu. O yıllarda öyküleri daha çok dikkat çekmişti. 1886 ‘da ikinci kitabı olan Peystırıye Raskzı adlı eserini bastırtmıştı. [11]

1887'de Ukrayna'ya gezi yaptı. Dönüşünde “Step “Bozkır adlı uzun öyküye kalem almış bu öyküsü edebi yayınlarda yer almıştı. Setep adlı öyküsünden sonra mizahi öyküleri bırakıp edebi öykülere meyil vermeye başlamıştı. Aynı yılın sonbaharında sipariş üzerine” İvanov “ adlı bir oyun yazmış, abisine yazdığı mektuplarda bu oyunu beğenmediğini yazmış ama oyun çok ilgi görmüştü. Çehov’un bu ilk önemli oyunu 1887’de Moskova'daki Korsch Tiyatrosunda sahnelenmişti.[12]

1888'de ve henüz 28 yaşında iken Alacakaranlıkta (V Sumerkakh) adlı kısa öykü dosyasıyla Rus Akademisi tarafından verilen " en iyi edebi ürün" dalında Puşkin Ödülünü kazanmıştı.

Lakin 1889 ‘da itibaren verem hastalığı hayatını daha da etki altına almış, bezgin ve sıkıntılı ruh haline bürünmüştü. 1889 ‘da Sahalin adasına gidip kürek mahkûmlarının hayatını gözlemledi. Bu gezi sonrasında “Ostrov Sahalin “adlı eserini yazdı.

MELİHOVA VE SON YILLARI

1892’de kolera salgını olan yerlere doktor olarak gitti. 1892 yılında Nijni Naugored bölgesinde kıtlık ile savaşan teşkilata katıldı. Avusturya, Fransa ve İtalya’yı gezdi. Moskova yakınlarında bir çiftlik satın alıp Melihova adlı bir köye yerleşmişti. [13]Bu köye yerleştikten sonra edebi kariyerinde yeni bir sayfa açılmış oldu.

Melihova ‘da iken yazarlığının zirvesine ulaşacak eserler kaleme aldı. Martı (yazım yılı 1895), Vanya Dayı (yazım yılı 1897), Üç Kızkardeş (yazım yılı 1900) ile Vişne Bahçesi (yazım yılı 1903) adlı eserlerini yazmaya koyulmuştu. Kendi küçük çiftliğinde yaşarken “Çarlık Rusya’sın çöküş dönemlerindeki soylu, zengin ve büyük toprak sahiplerinin ilkesiz, işsiz güçsüz, üretimden uzak yaşantılarını, servetlerini tüketmekten başka eylemleri olmayan üşengeç hayatlarını konu alan” bu eserlerini yazmıştı.

Tüberkülozu da iyice ilerlemiş ama deniz havası almak için Yalta’dan bir yazlık alacak kadar iyi bir para da kazanmıştı. 1895-1904 yılları arasında en güzel oyunlarını yazdı. Martı adlı ilk önce iyi karşılanmasa da bu oyunun sahnelenmesi sürecinde oyuncu Olga Leonardovna Knippe ile tanıştı. Martı, adlı oyunu 1898’de Moskova Sanat Tiyatrosu’nda büyük bir başarı kazanmış, 1899’da gelecekte gelecek bir zamanı tercih ettiği “Vanya Dayı ” adlı oyunu da yine Moskova Sanat Tiyatrosunda gösterime girmişti.[14]

Hastalığı daha da ilerlediği için ılıman ülkelere gezi yaptı. Nice, Almanya ve İtalya’da dolaştı. Zaten bu yıllarında Avrupalılar tarafından da tanınan ve sevilen bir yazardı.

Yalta’daki yazlığına Tolstoy ve Maksim Gorki gibi devrin önemli yazarları ziyarete geliyordu. 1901 yılında Moskova Devlet Tiyatrosu oyuncusu Olga Leonardovna Knippe ile evlendi. [15]

Tüberküloz hastalığı iyice ilerlemiş olduğu için 1903-1904 yıllarını arasında Güney Almanya’daki bir sağlık merkezinde tedavi görmüş doktorlarının tavsiyesiyle Almanya Badenweiler 'e taşınmak zorunda kalmıştı. Yazdığı en son oyun Vişne Bahçesi ( Vişnevıy sad) ilk kez 17 Ocak 1904’te Moskova Sanat Tiyatrosu'nda Stanislavski tarafından sahneye konulmuştu. [16] Ancak aynı yıl içinde ve henüz 44 yaşında iken 15 Temmuz 1904 ‘de Almanya’nın Badenweiler kentinde hayata veda etti.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Yazdığı öykülerde kendi çocukluğundaki gibi, babası tarafından incinmiş hüzünlü çocuklara yer verdi. Eserlerinde doktor olmanın verdiği avantajları da kullanarak insanı çok iyi tanıyan öyküler ve oyunlar kaleme aldı. Güçsüz insanların hazin hayatlarını, hedefsiz ve tembel soyluların üşengeç ahvallerini anlattı.

Oyunlarında ve öykülerinde vakayı önemsizleştirip konuyu öne çıkardı. Gerilim, merak düğüm ve çözüm unsurları zayıf; oyun ve öyküler yazdı. Bu nedenle de durum kesit öyküleri denilen öykü tarzının kuramcısı olmuş oldu. Klasik oyun ve öykülerdeki serim, düğüm, çözüm bölümleri ile çatışma ve merak unsurlarından uzak, hayatın belli kesitleri ve yeknesaklığını sürdüre gelen oyun ve öyküler kurguladı. Çehov Tarzı denilen bu yazın tekniğinde “ serim düğüm çözüm şeklinde sıralanan bir olayın anlatımı öykünün temeli değildir. Bu tarz hikâyelerde bin anlık bir düşünce, durum, akla gelen bir imge, ya da hayatın veya o anın içinde oluşan bir kesit öykünün temelini oluşturur. Başlayıp düğümlenen ve çözülen bir vaka değil, günlük yaşamın her hangi bir kesiti “ ele alınır.[17]

Belli ana fikirler ortaya koymak iddiasında da olmayıp, mevcut ahvali ve gidişatı aktararak konuyu veya olacağı sezdirmek tutumunu izlemişti. Genellikle karamsar, neşeden uzak, mutsuzluğa yakın, hüzün dolu karakterleri kahraman olarak seçti. Bu kahramanlar büyük olaylar yaşamayan, süregelen bir hayatın akışına kapılmış, gidişatı durdurmak gücünde de olmayan sıradan insanlardı. Bu kahramanlar, “akılsızlıkları, ahmaklıkları, zavallı oluşları, yanlış tercih ve kararları sonucu yaşadıkları hayal kırıklıkları” ile öne çıkıyorlardı.

Realist bir gözlemci olan Çehov, çürümeye başlayan toplumsal düzene işaret etmiş, edilgen, üşengeç, hedefleri olmayan soyluların yıkılışını anlatırken burjuvaların yükselişine işaret eden toplumsal mesajlar da vermişti. Oyunlarında genel olarak hiçbir şey yapmadan yaşamaları sonucu ekonomik güçlerini, topraklarını ve serflerini yitiren tembel soyluların çöküşünü aktarmıştı.

Yazdığı Tiyatro Oyunları :
1888 - Ayı
1888 - Bir Evlenme Teklifi
1887 - İvanov
1890 - Orman Cini
1896 - Martı
1886 - Tütünün Zararları
1899 - Üç Kız kardeş
1899 - Vanya Dayı
1895 - Sahalin Adası
1884 - Dağ Yolunda
1888 - Kuğunun Şarkısı
1891 - Jübile
1889 - Tatyana Repina
1889 - Şaka
1891 - Bitmemiş Komedya
1904 - Vişne Bahçesi

Başlıca Öyküleri:
Step 1888
Palata No 6, (Altı Numaralı Koğuş, 1892)
Moya Jizn (Yaşamım, 1896)
Mujiki (Köylüler,1897)
Ariadna (1895)

Türkçe yayımlanan başlıca eserleri :
Korkulu Gece (1995)
Besleme (1996)
Seçme Öyküler (1997)
Kara Keşiş (1999)
Toplu Eserler (2000)
Bütün oyunları (2000)
Marangozun Köpeği Kaştanka (2001)
Oyunlar (Martı, Vanya Dayı, Vişne Bahçesi, Üç Kızkardeş, Teklif, Jübile, Düğün; 2001)
Bir Taşralının Öyküsü (2002)
Bütün Oyunları (2 cilt, 2002)
Bütün Öyküleri (8 cilt, 2002)
Asma Katlı Ev (2003)
Hikâyeler (2005)
Belalı Misafir (2008)