Âfetlenmek Nedir Beyit Örnekleri

 ÂFETLENMEK

Osmanlıca yazılışı: afet -  âfet / آفت

Afet kelimesi sözlüklerde “Çeşitli doğa olaylarının sebep olduğu yıkım.  “ Musibet. Büyük felâket. “Şekillerinde tarif edilir. ( Bkz Afet Nedir Divan Şiirinde Âfet Mazmunu Örnekler - Âfet-i Devran Nedir Beyit Örnekleriyle)

Divan şiirinde afet mecazi anlamda kullanılmış aşığın ölümüne dahi sebep olan sevgili manasında ve mecazi anlamlarda kullanılmıştır. Afet güzeller, güzeli zamanenin en güzeli, güzellik kraliçesi, bir peri gibi tasavvur edilir. Bu klişe hayale göre afet, gözleri ahu, kaşları keman, yay hilale benzeyen, ağzı okka veya nokta kadar küçük, zülüfleri yılan gibi kaşları kirpikleri;  oka, mızrağa, temrene, kılıca hançere benzetilen bir güzeldir..

Afetlenmek sözcüğü ise divan şairlerinin hayallerinde ergenlik çağına gelmekte olan sevgili manasındadır. Bu sözcük divan şairleri tarafından güzellik çağına gelmek, emsalsiz güzel olmak,  emsalsiz ay yüzlü,  çocukluktan dişiliğe yeni geçmiş, muhteşem  güzel anlamında kullanılır. Daha ziyade buluğ çağına yeni girmiş kızlar için kullanılmış olan bu tabir sevgiliyi soyut bir güzel olarak tasavvur eden divan şairleri tarafından daha ziyade cinsiyeti belli edilmeyen bir güzeldir. Mahiyyet kelimesi de genellikle afetlenmiş kızlar için kullanılmıştır. O halde mahiyyet kelimesinin geçtiği yerde afeti devran  veya buluğ çağına gelmekte olan sevgili anlamı kast edilmiş olur.

Tıfldır gittikçe ol meh-ru gelir afetlenir
Daima artar fürug-ı hüsnü mahiyetlenir        Koca Rağıp Paşa

( Çocuktur   ay yüzlü olmak vakti gelmektedir. Yaşı ilerledikçe zamanı gelir ve afetlenir. 

Ayın ön dördü ile yaşı on dörde ulaşan güzel arasında da bir anlam vardır. Ayın on dördünde Ay dolunay halindedir. Dolunay ile afetlenmek  arasında manaca  benzerlikler kurulmuştur. Ramazan aylarında iki minare arasına asılan ışıklandırma yani  mahya ile mahiye arasında da anlam oyunları yapılmıştır. Mahiye ile afetlenmek arasındaki, ilişki  tıfıllık tan çıkan kızın vücut ve yüz hatlarının  insanı baştan çıkaracak bir hale gelmesi kast edilmiştir. Bu durum ise  güzelin sıfatı olan dolunay hali, dolunayın en güzel görünme vaktinin ayın on dördünde olması, güzelin on  dört yaşındayken tam mahiyete gelmesi, ayrıca, ramazan,  mahya ve seyr ile bağlantılı düşünülmüştür.

Çıktı mahiyye temaşasına bâm ı feleğe
Gördü  mahiyetini  dün gece mah – taban  

Ay dün gece  feleğin damından mahya  seyrine çıktı. Onun mahiyetini de böylece görmüş oldu.