Aks Akis Yansıma Sanatı Aksi Müfred Nedir
15.06.2015
Aks Edebi Söz Sanatı
Bir cümlede veya bir dizede sözcüğün ya da sözcük gruplarının yerleri değiştirilerek, alt üst ederek diğer bir mısra veya cümle yapma söz sanatına akis veya aks denir. Aks sanatı mensur eserler de kullanılabilir. “Bir mısra içinde anlamlı bir ifadenin ters çevrilip, yine anlamlı bir ifadeye dönüştürülerek yerleştirilmesi,” Bir cümle ya da dize içindeki sözleri ters çevirerek “, alt üst, altını üstüne getirerek söyleme sanatı şeklinde tarif edilebilir. Aks sanatına yansıtma sanatı veya çaprazlama diyenler de vardır.
Bu sanat yapılırken kelime veya kelime grupları diğerinin önüne veya arkasına getirilerek yerleri değiştirilerek yeniden kurulmuş olur. Aks sanatında en az iki ibare veya dize söz konusu olabileceği, ters yüz etme veya altını üstüne getirme işi bir dizenin veya cümlenin içinde de olabilir.
Mümkün değil Huda’yı bilmek de bilmemek de
Bilmek de bilmemek de mümkün değil Huda’yı
Dikkat edilirse, birinci dizedeki ifadeler ikinci dizede ters çevrilerek verilmiş ve akis sanatı yapılmıştır.
Düşmanın hucumuna mukavemet = mukavemetine karşı hucumda ... ( Cezmi- Namık Kemal) ibaresinde bir cümle içinde sözcüklerin alt üst edildiğine tanık oluyoruz.
Her düzün bir yokuşu var her yokuşun bir düzü var ( Pertev Paşa)
Didem ruhunu gözler, gözler ruhunu didem
Kıblem olalı kaşın kaşın olalı kıblem
Olsun ko Nazim ey gül, ey gül ko Nazim olsun
Her dem gülüne bülbül, bülbül gülüne her dem [1] ( Nazim)
Aks sanatına Tard ü aks veya aks ü tebdil de denmiştir ve aks sanatının Aks-i tam (tam akis) aks-i nakıs (eksik akis) olmak üzere iki türü bulunur. Cümleler yahut dizeler tamamen alt üst,- ters yüz- edilmişse böyle akslere tam akis sanatı denir. [2]Yukarıda verilen örnekler de bu yüz den atm akis örnekleridir.
Besâit oldu mürekkep, mürekkep oldu basit
Mecaz oldu hakikat, hakîkat oldu mecaz Sâdullah Paşa
Kelâmın kibârı, kibârın kelâmıdır Anonim
TAM AKİS ÖRNEKLERİ
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirilen ekleme ve çıkarma yapılmayan aks sanatıdır. Yer değişen sözler veya sözcük gruplarında hiç bir değişiklik olmaz.
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm Ziya Paşa
Örneği de tam akis örneğidir.
Eskiden vardım ben, şimdi hiçim ben,
Şimdi bir hiçim ben ,eskiden vardım ben Ödemişli Muammer Lütfi
Cennet gibidir rûyin / rûyin cennet gibidir,
Âdem doymaz sana / sana doymaz âdem.
Bu örnekler de tam akis örnekleridir
NAKIS YARIM AKİS ÖRNEKLERİ
Eksik aks, Aks-i nakıs, ise sözcük ya da topluluklarının ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi ne denir.
Gelse dergâhına ikram görürler kürema
Kürema dergâhına gelse görürler ikram ( Ziya Paşa)
Aks sanatını Tard ü aks veya aks ü tebdil olarak da tarif edenler vardır.
ÖRNEKLER:
Yemek için yaşamamalı, yaşamak için yemelidir.(Moliere )
Yarını göremez bugün her kim ki göremez yarını La – edri
(Bu sözde baştaki “yarını göremez” ifadesi daha sonra “göremez yarını” biçimde değiştirilerek noksan akis yapılmıştır.)
Aks sanatında her iki dizenin de aynı vezinde olması ve ters yüz edildiğinde dahi aynı manayı taşımasına Tedvir denmiştir. [3]
AKSİ MÜFRED
Söz sanatları ile ilgili beyan tabirlerinden biridir. Bir sözcüğün sondan başa doğru okunduğu halde de anlamlı olmasıdır.
Kimi şairler şiirlerinden baştan sona okunduğunda zaten anlamı olması gereken sözcüklerin sondan başa doğru okunduğunda da anlamı olabilecek şekilde yazmaya gayret ederler. Örneğin kaya sözcüğü tersten okunduğunda ayak anlamına gelir. Böylesi söz sanatına da aksi müfred denilir.
İkbâl kelimesi tersten okunduğunda la beka kelimesi okunur lâbeka ise ikbalin zıddı anlamında bir sözcüktür. kayık–kıyak, tara-arat, raf- far,
Aks-i Müfred Nedir ve Örnekleri
Aks ( Akis- Yansıma) Sanatı ve Aksi Müfred Nedir
KAYNAKÇA
0
1
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın