Osmanlıca Yazılışı: Anâsır : عناصر

Osmanlıca Yazılışı: erbaa ~ اربعه

Osmanlıca Yazılışı: Anâsır-ı Erbaa :  اربعه عناصر

Anâsır Kökeni Sözlük Anlamları

Anâsır kelimesi Arpaça kökenlidir “ (ayın, sad ve rı harflerinden oluşan )  ˁṣr  “  kökünden gelir.  Öğe, unsur anlamına gelen ˁunṣūr عنصور unsur kelimesinin çoğuludur.

Anâsır kelimesi sözlükte “Unsurlar. Bir şeyin meydana gelmesine sebeb olan temel esaslar. Elementler. Unsurlar, elemanlar, kavimler.” [1] “asıl, kök, soy; şeref asâlet” gibi manalara gelecek şekilde tarif edilir. 

anâsır-ı erbaa : (dört unsur) : ateş; hava; su; toprak.

anâsır-ı hisâbiyye: bir hesabı yapmak için lüzumlu bilgi

Erbaa Kökeni Sözlük Anlamları

Erbaa sözcüğü Arapça kökenlidir ve dört rakamının ( sayısını ) ifade der.

Ahlât-ı erbaa : dem, balgam, safra, sevda.

Anâsır-ı erbaa (dört unsur) : ateş, hava, su, toprak.

Cihât-ı erbaa (dört taraf) : doğu, batı, kuzey, güney.

Etrâf-ı erbaa (dört taraf) : sağ, sol, ön, arka.

Füsûl-i erbaa (dört mevsim) : ilkbahar, yaz, sonbahar, kış.

Yevm-ül-erbaa (dördüncü gün) : çarşamba

Anâsır-ı Erbaa Dört Temel Unsur Nedir.

Eskilere göre âlemin yapısı “Anâsır-ı Erbaa “veya “Erkân-ı Erbaa” denilen dört ana unsurdan meydana gelirdi.  Bu dört unsur ise : “ hava, su, ateş ve toprak” tı. Anâsır-ı erbaa “dört unsur” demek olup klasik felsefede toprak, su, hava ve ateşten ibarettir. İslâm kaynaklarında anâsır-ı erbaa yerine ustukussât-ı erbaa, erkân-ı erbaa, tabâi‘-i erbaa, mevâdd-i erbaa, ümmehât-i erbaa, ümmehât-i süfliyye, usûl, mebâdî ve kavâbis gibi daha başka terimler de kullanılmıştır.

Anâsır-ı erbaa anlayışı antik Yunan filozoflarından İslam felsefesine geçmiştir.  Düşüncesinin esasi Yunan felsefesinde Aristo tarafından son şekline kavuşan “tanrı (veya tanrılar) kendisi gibi ezelî olan kâinatın dört ana unsuru olan hava, su, ateş ve toprağa şekil vererek kâinattaki her şeyi meydana getirir “ düşüncesine dayanır. Bu düşünceye göre bu dört unsur tanrı gibi ezelidir ve yoktan var edilmemiştir. Tanrılar bu dört unsuru şekillendirerek kâinatta her ne varsa şekil verip onları meydana getirmiştir. ( Geniş bilgi bkz DOKUZ KAT GÖK DOKUZ BABA VE DÖRT ANA     )

Antik Yunan’daki bu düşünce İslami felsefede varlıkların anâsır-ı erbaa denilen dört ana maddenin belirli bir şekilde birleşimleri ile oluştuğu düşüncesine getirmiştir. Âlemdeki varlıklar bu dört unsurun sıcaklık, soğukluk, kuruluk ve nemlilik keyfiyetlerine göre oluş, yok oluş veya bozuluşlar gösterir. [2] Bu dört unsurun keyfiyetlerine göre bir suretin ortadan kalkması ve yeni bir suret kazanmak gibi eğilimler ortaya çıkarır.

Anâsır-ı Erbaa, yani hava, su, ateş ve toprak mutlak olarak bütün varlıkların yapısında değişik şekillerde bulunur. Mutlak ağır olan unsur (toprak) aşağıya, mutlak hafif olan (ateş) yukarıya, izâfî ağırlık ve hafifliğe sahip bulunan diğer ikisi ise bunların arasında hareket eder”[3]  İnsanın canlılık biyolojik, ahlâkî ve psikolojik fonksiyonlarını ise “dört  hılt” yani dört sıvı   ise “safra, kan, sevda  ve balgam “  belirler ( geniş bilgi için bkz AHLÂT-I ERBAA NEDIR DÖRT HILT  )

Bu nedenle eskilerin inanışlarına göre âlemin yaratılışı Anâsır-ı Erbaa,  ile dokuz kat göğün birleşmesinden meydana gelir. Dokuz kat gök, Allah’ın yaratıcı gücünün tezahürüdür ve bu anlayışa göre de gökler “ Ak-ı kül” ile  “ nefs-i kül” ’ün birleşmesinden doğar. Şu halde canlı cansız, bikri insan, hayvan her şeyin dört anası- Anâsır-ı Erbaa -yani  “ hava, su, ateş ve toprak”tır.  Anâsır-ı Erbaa,   âlemin, insanlarda dâhil tüm varlıkların dört anası sayılır. Dokuz kat gök ise yani yedi felek, sekizinci felekteki burçlar ile dokuzuncu felekteki Atlas feleği dokuz baba olarak kabul edilir. ( bkz DOKUZ KAT GÖK DOKUZ BABA VE DÖRT ANA    )

Eskilerin inancına göre âlemdeki canlı cansız tüm varlıkların dört ana unsurdan meydana geliş sıraları ise şu şekildedir. Anâsır-ı Erbaa ile ilk önce eskilerin tabir ile  “ cemâdat” denilen cansızlar ortaya çıkmıştır. Daha sonra ise bitkiler ( nebatat) daha sonra hayvanlar ( hayvanat) en sonunda da insanlar ortaya çıkmıştır.

KAYNAKÇA 

[1]https://www.luggat.com/anas%C4%B1r/1/1#:~:text=anas%C4%B1r%20%2F%20an%C3%A2s%

[2] H. BEKİR KARLIĞA, “ANÂSIR-ı ERBAA”, https://islamansiklopedisi.org.tr/anasir-i-erbaa

[3] H. BEKİR KARLIĞA, “ANÂSIR-ı ERBAA”, https://islamansiklopedisi.org.tr/anasir-i-erbaa