Bayatı Mahnı Mani Nedir Örnekleri
Bayatı Mahnı Mani Nedir Örnekleri
Bayatı: ( Bkz. Manilerin Yapısı Türleri ve Örnekleri)
Kelime anlamı, bayatı makamında okunan şarkı, ağıt, "taze olmayan, güncelliğini, önemini, özelliğini yitirmiş, çok söylenmiş" , Bayatlı ya da Bayat’a ait olan manalarındadır. Bu anlamlarından hareketle bayatının Bayat boyuna ait Türklerin söyledikleri mani anlamında olduğunu düşünenler de vardır.
Bayatılar mani ve mahnı nazım şekli ile tamamen bir birine benzeyen halk şiiri türüdür. Bayatı bu yönü ile Mani nazım şeklinin Azerbaycan, İran Azerbaycan’ı ve Irak Azerbaycan’ı – Kerkük ve Doğu Anadolu’daki eş adı yani eş anlamlısıdır. Şeklen ve içerik olarak tamamen manidir. Tek farkı Azerilerin maniye Bayati adını vermiş olmalarıdır. Bayatılar da, manilerde olduğu gibi birinci, ikinci ve dördüncü dizeleri uyaklı iken üçüncü dize serbesttir. Bayatılar 4+3 veya 3+4 duraklı 7 li hece ölçüsü ile söylenir.
Bayatı ile maninin konuları da aynıdır. Aşk, sosyal hayat, yayla, eğlence, gurbet, özlem, yiğitlik, doğa, imalı söyleyiş vb konular işlenmektedir.
Bayatıların maniden tek bir farkı bazı bayatıların ozan geleneğinde de ve mahlaslı olarak söylenebilmiş olmasıdır. Maniler tamamen anonim iken, bayatılar âşık edebiyatı ürünü de olabilmekte aşık bu bayatıda adını veya mahlasını kullanabilmektedir. Örneğin Azerbaycan’da Lale, Azizi, Sarı Âşık, Zeynep, Âşık Şemşir, Pernaz gibi âşıklar bayatı söylemekte ün kazanmış ozanlar vardır.
Bayatıların düz, çığa- lı (cinaslı) ve koşa çığalı (çift cinaslı) diye adlandırılan çeşitleri bulunur. Bu türleri de manidekiler ile yanı özellikleri taşır. Bayatıların maniden farkını ortaya koyacak diğer bir özelliği ise Türkülü öykülerde, türkünün her dörtlüğünden sonra ezgi ile söylenebiliyor da olmasıdır.
MÜZİKTE BAYATI MAKAMI
Uygur On İki Makam'larında, Bayat makamı on dokuz nağmeden oluşmuştur.[1]Klasik Türk müziğinde uşşak dörtlüsüne buselik beşlisi katılmasıyla yapılmış eski bir makamdır
Bayatı Örnekleri
Men aşık, geçti menden
Oh dedi, geçti menden,
Güzele köprü oldum,
Yaman da geçti menden.
Ezizim bize galdı
Bir şirin söze galdı
Yad govuldu obadan
Yurd gene bize galdı
Feleğin bir dağı var
Üstünde çardağı var
Men o bağa getmerem
Galbimde yar dağı var.
Naçar ağlama,
Gündür geçer ağlama.
Bu kapıyı bağlayan,
Bir gün açar ağlama
Karadır kaşın ördek,
Yeşildir başın ördek,
Hemişe çift gezerdin,
Hanı yoldaşın ördek
Alma yanı,
Gızarmış alma yanı,
Nasıl gebre goyarlar,
Mıradın almayanı
Almadan,
Bir dal kestim almadan,
Bir de yâri göreydim,
Allah canım almadan
Elemi heseni
Bağda biter heseni
Hesde gonlu nar ider
Menim gonlum ha seni
Elemi göy bağlar
Göy bahçalar göy bağlar
Ne gaydadı gözele
Ağ buhağa göy bağlar
Elemi hal hala
Goyun geler hal hala
Gorhuram ölem cevan
O pis yârı halh ala
[1] Mehemmet Zunun, Abdukerim Rahman, Uyğur Helk Eğiz Edebiyatining Asasliri, Şincang Helk Neşriyatı, Urumçi 1982, sayfa 256.
