Beş Şehir Hakkında Bilgiler Ahmet Hamdi Tanpınar

17.04.2015

 

 

 

BEŞ ŞEHİR HAKKINDA

BEŞ ŞEHİR , adlı roman  AHMET HAMDİ TANPINAR’ın, Ankara, Erzurum, Konya, Bursa, İstanbul şehirlerini anlattığı deneme, gezi, anı ve şehir biyografisi denilebilecek “şehir monografisi” türünde bir Eserdir. Kitap yazarın şehirler hakkında yazdığı yazılarının karışımı olan bir  eserdir.

Eserde, Türk kültür ve medeniyeti hakkında önemli bilgi ve belgeler bulunmaktadır. Söz konusu şehirlerin tarihi, sosyo-kültürel yapısı, folkloru bütün unsurlarıyla değerlendirilmiştir.[1]

Beş Şehir ilk  önce ve ilk hali önce Ülkü mecmuasında bir yazı dizisi olarak yayımlanmış,   bu mecmuadaki neşrinde  Ankara, Erzurum, Bursa, İstanbul anlatılmış,  daha sonra  bu  illere Konya da ilâve ederek 1946 yılında  kitap halinde yayımlanmıştır.[2]

Eserin ikinci baskısı ise 1957 yılında yayımlanır.  Yazar  eserinin ikinci baskısını da  birçok ilaveler veya eksiltmelerle  ilk baskısına göre “Selçuk devrine doğru bir genişleme” ile yeniden  gözden geçirerek yayımlar.  Erde önce Ankara,  .sonra da sırasıyla Erzurum, Konya, Bursa ve en son olarak İstanbul  anlatılmıştır. Eser bu şehirler hakkında yazılmış denemelerin bir araya getirilmesi ile oluşmuştur. Bu denemelerin her biri o şehri farklı bir açıdan ele almış, bu yazılar bir birlerini  ve bir şehri tanıtacak şekilde sıralanmıştır.

Eser bu şehirlerin tanıtımı bağlamında eski hayat, yeni hayat,  şehirlerin eski hali ve  yeni hali ikilemini ortaya koyacak şekilde yazılmıştır.   Tanpınar u eserinde şehirlerin ruhunu aksettirmeye çalışmış, şehrin geçmişini, yeni halini  ve şehrin mazisinin  zihinde bıraktığı hüznü  şehrin  kendine has, musikisi ve mimarisinde bulmaya çalışmış, söz konusu şehirler, tarihi, sosyo-kültürel yapı, folkloru ve diğer bütün unsurlarıyla değerlendirilmiştir. “Eserde şehir, bir medeniyet müzesi olarak yer alır. Yerleşim organizasyonu, ticari faaliyet, mimari yapılanma, gündelik hayatın mekân dağılımı ve bütün bunları idare eden düşünce tarzı, şehrin kurgusunu oluşturur.[3]

 

Eser, “değişerek de aynı kalmak “ya da “aynı kalarak değişmek”  fikrinin popüler açılımlarıyla da ilgilenmiştir ama asıl saplanıp kaldığı durum geçmiş-gelecek zıtlığı ya da birlikteliğidir.[4]

Yazar kimisinde doğup büyüdüğü, kimisinde uzun yıllar görev yaptığı kimisine ise MİLLİ Eğitim Müfettişi olarak defalarca gidip geldiği bu şehirleri  bir seyahatnameden farklı olarak  his, sanat, estetik, kültür ve bilgi birikimi içerisinde de tanıtacak bir yaklaşımla yazılmıştır.   “İstanbul, Bursa, Konya, Erzurum ve Ankara’yı kendi ağzından anlattığı bu kitap, yazarın millî eğitim müfettişi olarak gezdiği şehirlerin hikâyesi gibi görünse de belki de bu coğrafyanın eski sahipleri üzerine bir tarih çalışması gibi değerlendirilebilir.” [5]Arka sokaklarda dolaşır, çarşıların sesini dinler, insanlarla konuşur ve sonuçta kendisini anlatan canlı bir varlık olarak şehrin portresini çizer. Bu portrede tarih, sosyoloji, sanat ve edebiyat şehrin kimliğini yansıtmak amacıyla buluşur.” Ankara'yı destanî, Bursa'yı efsanevi gören Tanpınar, Erzurum'u çocukluk rüyasının güzellikleri olan masallarla ve halk hikâyeleri ile hatırlar. [6]

 “Beş Şehirdin asıl konusu hayatımızda kaybolan şeylerin ardından duyulan üzüntü ile yeniye karşı beslenen iştiyaktır. İlk bakışta birbiriyle çatışır görünen bu iki duyguyu sevgi kelimesinde birleştirebiliriz. Bu sevginin kendisine çerçeve olarak seçtiği şehirler, benim hayatımın tesadüfleridir. Bu itibarla, onların arkasında kendi insanımızı ve hayatımızı, vatanın manevî çehresi olan kültürümüzü görmek daha doğru olur[7]

Beş Şehir Tanpınar’ın üzerinde en çok durulan hakkında en çok söz edilen eserlerinin başında gelmektedir. Eser Almanca ve  Fransızcaya da çevrilmiş, [8]ilk basımından bu güne kadar defalarca yeni baskılar yapmıştır. Eser MEB lığının okullara, okurlara, öğrenciler ve öğretmenlere tavsiye ettiği Yüz Temel  Eser arasındadır.

 Ahmet Hamdi Tanpınar Hakkındaki Yazılarımız

Ahmet Hamdi Tanpınar Hayatı ve Edebi Kişiliği

Saatleri Ayarlama Enstitüsü Özeti Ahmet Hamdi Tanpınar

BEŞ ŞEHİR ÖZETİ AHMET HAMDİ TANPINAR,

Sahnenin Dışındakiler Hakkında ve Özeti Ahmet Hamdi Tanpınar

Beş Şehir Hakkında Bilgiler Ahmet Hamdi Tanpınar

Mahur Beste Hakkında Konu Özet Analiz Ahmet Hamdi Tanpınar

 

Ahmet Hamdi Tanpınar Tüm Şiirleri için tıklayın

https://edebiyatvesanatakademisi.com/category/ahmet-hamdi-tanpinar-siirleri/402

KAYNAKÇA


[1] Yrd. Doç. Dr. Aziz KILINÇ, BEŞ ŞEHiR'DE SÖZLÜ KÜlTÜR ORTAMLARı, iV. DiL, YAZıN VE DEYişBiliM SEMPOZYUMU BiLDiRiLERi ÇANAKKALE 17-19 HAZiRAN 2005

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ahmet-hamdi-tanpinar-hayati-ve-edebi-kisiligi/76088

[3] Yrd. Doç. Dr. Aziz KILINÇ, BEŞ ŞEHiR'DE SÖZLÜ KÜlTÜR ORTAMLARı, iV. DiL, YAZıN VE DEYişBiliM SEMPOZYUMU BiLDiRiLERi ÇANAKKALE 17-19 HAZiRAN 2005

[4]  https://eksisozluk.com/bes-sehir--316456

[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/bes-sehir-ozeti-ahmet-hamdi-tanpinar/80138

[6] Yrd. Doç. Dr. Aziz KILINÇ, agy.

[7] Ahmet Hamdi Tanpınar _ Beş Şehir- Önsöz

[8] https://tr.wikipedia.org/wiki/Be%C5%9F_%C5%9Eehir

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar