Beş Şehir Hakkında Bilgiler Ahmet Hamdi Tanpınar

17.04.2015

BEŞ ŞEHİR HAKKINDA

BEŞ ŞEHİR , adlı roman AHMET HAMDİ TANPINAR’ın, Ankara, Erzurum, Konya, Bursa, İstanbul şehirlerini anlattığı deneme, gezi, anı ve şehir biyografisi denilebilecek şehir monografisi türünde bir Eserdir. Kitap yazarın şehirler hakkında yazdığı yazılarının karışımı olan bir eserdir.

Eserde, Türk kültür ve medeniyeti hakkında önemli bilgi ve belgeler bulunmaktadır. Söz konusu şehirlerin tarihi, sosyo-kültürel yapısı, folkloru bütün unsurlarıyla değerlendirilmiştir.[1]

Beş Şehir ilk önce ve ilk hali önce Ülkü mecmuasında bir yazı dizisi olarak yayımlanmış, bu mecmuadaki neşrinde Ankara, Erzurum, Bursa, İstanbul anlatılmış, daha sonra bu illere Konya da ilâve ederek 1946 yılında kitap halinde yayımlanmıştır.[2]

Eserin ikinci baskısı ise 1957 yılında yayımlanır. Yazar eserinin ikinci baskısını da birçok ilaveler veya eksiltmelerle ilk baskısına göre Selçuk devrine doğru bir genişleme ile yeniden gözden geçirerek yayımlar. Erde önce Ankara, .sonra da sırasıyla Erzurum, Konya, Bursa ve en son olarak İstanbul anlatılmıştır. Eser bu şehirler hakkında yazılmış denemelerin bir araya getirilmesi ile oluşmuştur. Bu denemelerin her biri o şehri farklı bir açıdan ele almış, bu yazılar bir birlerini ve bir şehri tanıtacak şekilde sıralanmıştır.

Eser bu şehirlerin tanıtımı bağlamında eski hayat, yeni hayat, şehirlerin eski hali ve yeni hali ikilemini ortaya koyacak şekilde yazılmıştır. Tanpınar u eserinde şehirlerin ruhunu aksettirmeye çalışmış, şehrin geçmişini, yeni halini ve şehrin mazisinin zihinde bıraktığı hüznü şehrin kendine has, musikisi ve mimarisinde bulmaya çalışmış, söz konusu şehirler, tarihi, sosyo-kültürel yapı, folkloru ve diğer bütün unsurlarıyla değerlendirilmiştir. Eserde şehir, bir medeniyet müzesi olarak yer alır. Yerleşim organizasyonu, ticari faaliyet, mimari yapılanma, gündelik hayatın mekân dağılımı ve bütün bunları idare eden düşünce tarzı, şehrin kurgusunu oluşturur.[3]

Eser, değişerek de aynı kalmak ya da aynı kalarak değişmek fikrinin popüler açılımlarıyla da ilgilenmiştir ama asıl saplanıp kaldığı durum geçmiş-gelecek zıtlığı ya da birlikteliğidir.[4]

Yazar kimisinde doğup büyüdüğü, kimisinde uzun yıllar görev yaptığı kimisine ise MİLLİ Eğitim Müfettişi olarak defalarca gidip geldiği bu şehirleri bir seyahatnameden farklı olarak his, sanat, estetik, kültür ve bilgi birikimi içerisinde de tanıtacak bir yaklaşımla yazılmıştır. “İstanbul, Bursa, Konya, Erzurum ve Ankara’yı kendi ağzından anlattığı bu kitap, yazarın millî eğitim müfettişi olarak gezdiği şehirlerin hikâyesi gibi görünse de belki de bu coğrafyanın eski sahipleri üzerine bir tarih çalışması gibi değerlendirilebilir.” [5] “Arka sokaklarda dolaşır, çarşıların sesini dinler, insanlarla konuşur ve sonuçta kendisini anlatan canlı bir varlık olarak şehrin portresini çizer. Bu portrede tarih, sosyoloji, sanat ve edebiyat şehrin kimliğini yansıtmak amacıyla buluşur.” Ankara'yı destanî, Bursa'yı efsanevi gören Tanpınar, Erzurum'u çocukluk rüyasının güzellikleri olan masallarla ve halk hikâyeleri ile hatırlar. [6]

Beş Şehirdin asıl konusu hayatımızda kaybolan şeylerin ardından duyulan üzüntü ile yeniye karşı beslenen iştiyaktır. İlk bakışta birbiriyle çatışır görünen bu iki duyguyu sevgi kelimesinde birleştirebiliriz. Bu sevginin kendisine çerçeve olarak seçtiği şehirler, benim hayatımın tesadüfleridir. Bu itibarla, onların arkasında kendi insanımızı ve hayatımızı, vatanın manevî çehresi olan kültürümüzü görmek daha doğru olur.[7]

Beş Şehir Tanpınar’ın üzerinde en çok durulan hakkında en çok söz edilen eserlerinin başında gelmektedir. Eser Almanca ve Fransızcaya da çevrilmiş, [8]ilk basımından bu güne kadar defalarca yeni baskılar yapmıştır. Eser MEB lığının okullara, okurlara, öğrenciler ve öğretmenlere tavsiye ettiği Yüz Temel Eser arasındadır.

Ahmet Hamdi Tanpınar Hakkındaki Yazılarımız

Ahmet Hamdi Tanpınar Hayatı ve Edebi Kişiliği

Saatleri Ayarlama Enstitüsü Özeti Ahmet Hamdi Tanpınar

BEŞ ŞEHİR ÖZETİ AHMET HAMDİ TANPINAR,

Sahnenin Dışındakiler Hakkında ve Özeti Ahmet Hamdi Tanpınar

Beş Şehir Hakkında Bilgiler Ahmet Hamdi Tanpınar

Mahur Beste Hakkında Konu Özet Analiz Ahmet Hamdi Tanpınar

Ahmet Hamdi Tanpınar Tüm Şiirleri için tıklayın

https://edebiyatvesanatakademisi.com/category/ahmet-hamdi-tanpinar-siirleri/402

KAYNAKÇA

[1] Yrd. Doç. Dr. Aziz KILINÇ, BEŞ ŞEHiR'DE SÖZLÜ KÜlTÜR ORTAMLARı, iV. DiL, YAZıN VE DEYişBiliM SEMPOZYUMU BiLDiRiLERi ÇANAKKALE 17-19 HAZiRAN 2005

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ahmet-hamdi-tanpinar-hayati-ve-edebi-kisiligi/76088

[3] Yrd. Doç. Dr. Aziz KILINÇ, BEŞ ŞEHiR'DE SÖZLÜ KÜlTÜR ORTAMLARı, iV. DiL, YAZıN VE DEYişBiliM SEMPOZYUMU BiLDiRiLERi ÇANAKKALE 17-19 HAZiRAN 2005