Biyografi Nedir Tanımı Özellikleri Biyografi Nasıl Hazırlanır ve Yazılır

24.05.2011

BİYOGRAFİ NEDİR

Biyografi sözcüğü köken olarak Fransızcadır ve İngilizceye de geçmiştir. Fransızca “bio” yaşam ve “graphie” yazı kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Sözcüğün İngilizcedeki hali ise “biography “şeklindedir. İngilizcede biyografi yazarı ise “ biographer” dir. SözcükTürkçede yaşam öyküsü – öz geçmiş - anlamında kullanılmaktadır. Eski dilde yani Osmanlıcadaki karşılığı ise “tercüme-i hal şeklindedir.

BİYOGRAFİ YAZI TÜRÜNÜN TANIMI

Sözlük anlamlarından da anlaşılacağı gibi biyografi , bir araştırmacının veya araştırmacı yazarın bilim, sanat, kültür, askeri , edebiyat, devlet adamı vb alanlarından birinde meşhur olmuş bir kimsenin doğumundan ölümüne kadar hayatının önemli evrelerini, hizmetlerini, eserlerini vb tanıtmak amaçlı hazırladığı öğretici bir yazıdır.

Farklı bir tanım yapacak olursak: Tanınmış bir kişinin hayatını doğumundan ölümüne kadar kronolojik bir sıra ile hayatının önemli evrelerini, mesleki gelişme aşamalarını, yaptığı işleri, hizmetleri, tanınmış olmasını sağlayan eylemlerini, karakteristik ve fiziki özelliklerini, eserlerini vb tespit ve kaydetmek amacıyla hazırlanan inceleme yazısıdır.

Farklı tanımlara yer verecek olursak “ Ünlü bir insanın yaşamındaki olayların belirli bir sıraya göre anlatıldığı edebiyat türüdür. ”, “Biyografi, sanat, siyaset, bilim, iş dünyası, spor gibi alanlarda yapmış olduğu çalışmalarla ün sahibi olan kişilerin, yaşam hikâyesini anlatan yazı türüdür.” Anlaşıldığı gibi biyografiyi kişinin kendisi değil bir başkası yazmaktadır. Kişi kendi hayatını kendisi anlatırsa otobiyografi olur.

Biyografi öz geçmişi yazılacak kişinin , hakkında araştırma yapan, bilgi ve belgelere ulaşan veya onun yaşamına yakından tanıklık etmiş kişiler tarafından kaleme alınır.

BİYOGRAFİ YAZMA HAZIRLIKLARI

Biyografi yazarı, öz geçmişini yazacağı kişi hakkında çok sayıda belgeyi, eseri kaynağı, hakkında yapılmış röportajları, varsa anılarını vb derleyip taramalıdır. Ulaştığı her bilgiyi kaynağı, belgesi veya alıntı yaptığı, faydalandığı kaynaklara atıf yaparak belgelemelidir. İyi bir biyografi yazarı özgeçmişini yazdığı kişi hakkında yanlış bilinenlerin doğrusunu tespit etmek, hakkında bilinmeyenleri ortaya koymak, hizmetlerini tarafsız ve nesnel şekilde yorumlamakla da mükelleftir. Övgüye veya yergiye dayalı biyografi hazırlamak nesnel ve bilimsel olmayacağı gibi değerli de değildir.

Biyografi yazarı açıklayıcı, sade, yalın bir dil kullanır. Biyografi yazıları öğretici yazılar olduğu için edebiyat yapmaya kalkışmak, süslü, sanatlı, mecazlı bir dil kullanmak doğru değildir. Biyografi yazarının dili nesnel, inandırıcı, ciddi olmalıdır. Biyografinin bilimsel bir yazıda olması gereken ağırbaşlı bir dille yazılması gerekir.

Biyografisi yazılacak kişinin;

1. Doğumu-doğduğu yer,
2. Aile çevresi-soyağacı,
3. Eğitim – öğretim durumu,
4. Kişilik yapısı,
5.A arkadaşlık ve akrabalık ilişkileri,
6. Sosyal yaşamı,
7. Evliliği ve çocukları,
8. İş dünyasındaki başarısına ulaşma süreci,
9. Ulusal ve uluslararası başarıları
10. vb. yanları ele alınmalıdır.

Bilgiler belgeye dayanmalı, kuşku yaratmamalı, kayıt, kaynak tanıklarla kanıtlanabilmelidir. Belgesiz ve tanıksız, güven vermeyen bilgilere, söylenti ve dedikodulara yer verilmemelidir. Anlatımda alaycı, abartılı övgü ve yergi değil; sıcak, içtenlikli bir tutum izlenmelidir. Biyografi sorgulanırken ve yazılırken, “özel yaşam” diye tanımlayabileceğimiz konulara biyografisini yazdığımız kişinin izni ölçüsünde yaklaşılmalı, daha derine girilmemelidir.

BİYOGRAFİ NASIL HAZIRLANIR

İyi bir biyografi iyi bir araştırmanın ürünüdür. İyi bir biyografi: kişinin doğumu, doğum tarihi, doğum yeri, ailesi, yetiştiği ortam, eğitim yılları, eğitim aldığı kişileri okulları, aşamaları, mezuniyeti, askerlik yılları, mesleği, mesleğindeki aşamaları tarihleri ile verilmelidir. Kişinin mesleğine göre varsa eserleri, eserlerinin yazım süreci, basımı, eserlerinin basım vb tarihleri, hizmetleri, ilişki kurduğu kişiler, hobileri, evliliği, çocukları, aile hayatı, fiziki ve ruhi portresi, ölümü, ölüm tarihi mezarı, ölümünden sonraki tesirleri hakkında bilgiler tespit ve kaydedilmelidir.

Biyografiyi sadece doğum ve ölüm arasındaki somut tarihler ve işleri olarak düşünmemek gerekir. Bu şekilde yazılan biyografiler kişinin hayatının kronolojisinden ibaret kalacaktır. Bu nedenle öz geçmişi hazırlanan kişin, fiziki ve ruhi portresi, meslek ve hizmet alanı ile ilgili ortaya koydukları, görüşleri, katkıları hatta birkaç anısı kişiyi tanıtma yönünden oldukça değer taşır. Mümkün olabiliyorsa sanatı veya hizmetlerinin kıymeti, tesirleri vb hakkında yorum ve değerlendirmeler yapabilmek çalışmaya değer katar.

BİYOGRAFİ YAARKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Biyografinin içeriği öz geçmişi yazılan kişinin mesleği, hizmetleri ve yaptığı işlere göre yön alır. Örneğin öz geçmişi yazılan kişi askerse askerlik konuları ve askerlik alanındaki hizmetleri öne çıkmalıdır. Bir yazar ise, eserlerini yazma süreci, edebi kişiliği, edebi yönü, sanat anlayışı, etkilendiği ve etkilediği yazarlar, seçtiği konuşlar vb öne çıkmalıdır.

Yaşamöyküsü yazılan kişinin doğumu, aile çevresi, eğitim süreci, kişiliği, arkadaşlık ve akrabalık ilişkileri, sosyal yaşamı, aşkları, evliliği ve çocukları, alanındaki başarısına ulaşma süreci, ulusal ve uluslararası başarıları konu edilmelidir. Kişinin önemi, değeri, benzerlerinden farkı belirlenmelidir.Söylenti ve dedikodulara, asılsız bilgilere yer verilmemelidir. Öznel bir tutum izlenmemelidir. Kişinin yaşamı aşırı yüceltmeden ya da yerin dibine geçirmeden sergilenmelidir.

Bir kişinin hayatını ayrıntılı olarak veren kişisel biyografi kitapları olduğu gibi, birden çok kişinin hayat hikâyelerini bir araya getiren genel biyografi eserleri de vardır. Örneğin antolojilerde, ansiklopedilerde, yıllıklarda birden çok kişinin biyografileri çok kısa olarak ana hatlarıyla verilir.

BAŞLICA BİYOGRAFİ ESERLERİ VE YAZARLARI