Cevat Dereli ve Resim Sanatı

Cevat Dereli

Cevat Hamit Dereli (d. 1900, Rize - ö. 23 Temmuz 1989, İstanbul), Türk ressam.

1900 yılında  Rize'de dünya gelen Cevat Dereli, N. Ziya Güran’ın yönlendirmesiyle Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi’nde öğrenim görmeye başladı. Sanayi-i Nefise Mektebi’nde Hikmet Onat ve İbrahim Çallı’nın öğrencisi oldu. [1] Rüştiye ve İdadi'de okuduğu yıllarda, resim sanatına ilgi duyan ve ressam Nazmi Ziya'nın özendirmesiyle Sanayi-i Nefise Mektebi'ne (Güzel Sanatlar Akademisi) giren Cevat Dereli, resim konusundaki ilk bilgileri, atölye hocası Hikmet Onat'tan aldı.[2]  Bir yıl sonra da  İbrahim Çallı  ' nın yanında çalışmaya başladı. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti'nin (Güzel Sanatlar Birliği) grup sergilerine katıldı; cumhuriyetin ilan edildiği sıralarda yakın arkadaşlarıyla Yeni Resim Cemiyeti'ni kurdu. [3]

Cevat Dereli  bu okulda  başlayan resim öğrenimini 1924 yılında tamamladı. 1923′ te Maarif Vekâletinin açtığı Avrupa sınavını kazanarak Paris’e gitme ve orada burslu olarak öğrenim görme hakkını kazanmıştı.  1924 yılında, Devlet adına   gönderildiği Paris’te Academia Julian, Paul Albert Laurens Atölyesi’nde dört yıl çalışıp ve öğrenim görerek geliştirip pekiştirdi. [4][5]

1928 yılında yurda dönen Dereli 1929'dan sonra Güzel Sanatlar Akademisi'nde resim öğretmeni olarak görev aldı. Güzel Sanatlar Akademisi   Nazmi Ziya Güran atölyesinde muallim muavini olarak çalıştı, daha sonra Tıp Fakültesi desinatörlüğüne geçti ve anatomik planlar çizdi.[6] Türkiye'ye dönüşünde, ilk sergilerini Ankara Etnografya Müzesi'nde düzenleyen Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği 'ne ve sergilerine katılmaya başladı. [7]

Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği'nin kurucularından olan Cevat Dereli,   D GRUBU ressamları arasına katılmış hatta bu grubun kurucu üyeleri arasında olmuştu.  [8]  Fakat, Lévy’nin Güzel Sanatlar Akademisi resim bölümü şefliğine atanmasıyla tekrar akademiye döndü. Fransız Leopold Levy'nin Akademi'de giriştiği yenileştirme hareketleri sırasında, göreve çağrılarak Çallı atölyesinde öğretmenlik üstlendi. Çallı'nın 1947'de emekliye ayrılmasından sonra atölye hocalığını tek başına yürüttü.[9]

1956 yılında Venedik İki-yılda bir Sergisi'ne, Paris, Amsterdam, Moskova, vb. sergilerine katıldı. 1958'de Brüksel'de düzenlenen 50 Yıllık Modern Sanat Sergisi'ne, Türkiye'den   Zeki Faik İzer  'le birlikte seçilerek girdi. Belçika'daki Sanat ve Çalışma konulu uluslararası sergiye Balıkçı adlı kompozisyonunu verdi. Avrupa'nın sanat merkezlerinde gezdirilen çağdaş Türk sanatı sergilerinde yapıtları yer aldı. Sonradan İstanbul Resim ve Heykel Müzesi arşivine kaldırılan portre desenleriyle Akademi salonlarında ilk kişisel sergisi 1970 yılında düzenlendi. 1976'dan günümüze kadar İstanbul'da çeşitli kişisel sergiler açtı. [10]

CHP’nin düzenlediği yurt gezilerine de katıldı. Sinop’ta yaptığı resimlerle İzmit’te düzenlenen Müstakil Ressam ve Heykeltıraşlar Sergisi’nde birinci ödülünü kazandı. 1977’de Sedat Simavi Görsel Sanatlar Ödülü’nü  Zühtü Müridoğlu  ile paylaşmış, Atatürk’ün 100. doğum yılı nedeniyle Kültür Bakanlığı’nın 1981’de düzenlediği sergide Atatürk Devlet Armağanı’nı almıştı.[11]

Cevat Dereli’nin bu yıllarda kazandığı iki önemli ödül, peyzajlarının o dönemde de büyük bir beğeni ile izlendiğini kanıtlamaktadır. Cevat Dereli, 23 Temmuz 1989 tarihinde hayatını kaybetmiştir.

 

Cevat Dereli, Sultanahmet Cami 

CEVAT DERELİ'NİN RESİM SANATI

Cevat Dereli’nin yapıtları, kronolojik bir dizi içinde incelendiğinde, onun anılarını, dünya görüşünü ve sanat anlayışının değişim sürecini gözlemlemenin mümkün olduğu görülür.  İlk resimlerinde Kübizmin, daha sonra empresyonizmin tesirinde olan C. Dereli daha sonra kendi üslubunu oluşturmaya çalışan bir ressam olma yolunda ilerlemiştir. Cevat Dereli’den sanatı hakkında açıklama yapması istendiğinde şu cevabı vermiştir: “Ben konuşmam, resim yaparım. Yapacağım tek açıklama budur.” [12]

" İlk resimleri kübist çizgi ve hacim etkilerini düşündürmekle birlikte, kübizmin katı kuralcılığım yöresel bir bakış ve değerlendirmeyle kırma çabasına yöneliktir. Bu çaba, sonraki resimlerinde daha da belirgin bir görünüş kazanacak olan, özgün ve kişisel kalma amacının somut belirtilerinden biridir. Cevat Dereli, içinde figürlerin hareketli bir ortam yaratacak biçimde yer aldığı bir peyzaj ressamıdır. Bu peyzaj, yaşanan çevrenin canlı izlenim ve anılarını içerir, hazır biçim kalıplarına dayanmaz, renkçiliğin leke değerleriyle yüklüdür… Figürler, çoğunlukla işlek bir fırça darbesiyle sürülmüş uçuk bir mavi, nefti, gri ya da yeşil bir leke üstünde, eski hat ustalarının kıvrak dokunuşlu çizgileriyle yer alır. Yüzey ve derinlik, satıh ve perspektif, Dereli'nin resimlerinde birbirini tamamlayan, birbiri içine geçmiş değerler olarak yer alır.." [13]

Cevat Dereli resimlerinde çok farklı konular kullanmıştır.  Onun resimlerinde konaklar,  kaplıcalar, balıkçılar, köylüler,  deniz, sandallar, balık tezgâhları, köyler, kasabalar, faytonlar, kısaca canlı hayatta gördüğü tüm konular karşımıza çıkmaktadır.   Cevat Dereli’nin resimlerinde gündelik hayatın izlenimleri ağırlıklıdır. “İyimser ve yumuşak bir görüntüleme tutkusu, kendiliğinden oluşmuş izlenimi veren rahat bir anlatım, eski Karagöz tasvirlerini anımsatan ince bir figürcülük beğenisi, gerçekle efsaneyi bağdaştırmaya çalışan çekici bir resmetme aşkı, renkçilikte anlamını bulan zengin bir gönül coşkunluğu, Dereli'nin sanatı için ilk akla gelebilecek saptamalardır. ”[14]

İlk resimlerinde kübist daha sonralarında empresyonizmin etkileri görüldüğü halde gide gide  Türk minyatürlerine  eğilim göstermiş minyatürlerinden de faydalanarak farklı bir üslup oluşturmaya çalışmıştır.  Bu yönden bakıldığında Turgut Zaim ve Nurullah Berk gibi Türk resim sanatına özgü ve Türk resim sanatını  geleneksel çizgilerinden esin alan bir resim anlayışı ve stili oluşturmaya gayret etmiş, bir anlamda Türklerin resim sanatını oluşturmak istemiştir.   "Cevat Dereli'nin resimlerinde renk lekeleri ve dinamizm önemli bir yer tutar. Çekici renk lekelerinin yarattığı eşsiz armoni ve yaşamın akışını yakalayan ritmik dinamizm, Dereli´nin sanatını özgünleştiren değerlerin temelinde yer alır." [15]

Sanatçının bazı eserleri  Brüksel Modern Sanat Müzesi'nde, İstanbul Resim ve heykel müzesinde   ve özel koleksiyonlarda bulunmaktadır.

    

KAYNAKÇA

 

• [1] www.msxlabs.org/forum/sanat-tr/114203-cevat-dereli-cevat-dereli-kimdir-cevat-dereli-
• [2] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/154586-cevat-dereli-ressam.htm
• [3] https://www.tualimforum.com/turk-ressamlarin-biyografileri-ve-eserleri/22968-cevat-dereli-hayati-eserleri.html
• [4] Kültür ve Turizm Bakanlığı “Cevat Dereli" Guzelsanatlar.kulturturizm.gov.tr "
• [5] Boğaziçi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü, Ata.boun.edu.tr websitesi arşivinde "Cevat Dereli" maddesi.
• [6] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/154586-cevat-dereli-ressam.htm
• [7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/resim-sanati/mustakil-ressamlar-ve-heykeltraslar-birligi/19206
• [8] Feray ŞERBETÇİ, D  GRUBU  SANATÇILARININ TÜRK RESİM SANATININ GELİŞİM SÜRECİNE KAZANDIRDIĞI  FARKLI BAKIŞ  AÇILARI, Edirne,Trakya Üniversitesi, Sosyal  Bilimler  Enstitüsü, YÜKSEK LİSANS TEZİ, Ocak, 2008
• [9] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/154586-cevat-dereli-ressam.htm
• [10] https://www.guzelsanatlar.gov.tr/TR,3205/cevat-dereli.html
• [11] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/154586-cevat-dereli-ressam.htm
• [12] https://www.guzelsanatlar.gov.tr/TR,3205/cevat-dereli.html
• [13] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/154586-cevat-dereli-ressam.htm
• [14] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/154586-cevat-dereli-ressam.htm
• [15] https://www.kidap.com.tr/cevat-dereli-cevat-dereli-k11973.kitap

   

 

   

 İLGİ DUYABİLECEĞİNİZ  LİNKLER

1914 Çallı Kuşağı (Türk İzlenimcileri):   İbrahim Çallı, Feyhaman Duran  ,  Hikmet Onat,  Nazmi Ziya Güran ,  Namık İsmail ,  Hüseyin Avni Lifiç,  Sami Yetik',   Şevket Dağ,  Mehmet Ruhi Arel, Ali Sami Boyar

 Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği kurucuları :   Refik Epikman ,  Cevat Dereli  ,  Şeref Akdik , Mahmut Cûda,  Nurullah Berk ,  Hale Asaf , Ali Avni Çelebi  ,  Zeki Kocamemi ,  Muhittin Sebati  , Ratip Aşir AcudoğlU

 

Not: Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, Resim,Tablo, kaligrafi, ebru, Fotoğraf, minyatür, hat, sedef, el işi, oya, bezeme, Telkari, kazaziye  benzeri çalışma  ve araştırmalarınızı, sitemize üye olarak ,  bize başvurarak ESA'da paylaşarak kültürümüze katkıda bulunabilir, kendinizi ve ürünlerinizi tanıtabilirisiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya [email protected]