Fütürizm Gelecekcilik Nedir
20.Yy ın başlarında İtalya'da ortaya çıkmış olan resim, heykel ve edebiyatta etkili modern sanat ve sosyal gelişmelerle ilgili bir akımdır.
Fütürizm özellikle resim, heykel, , edebiyat, müzik, tiyatro, film, seramik, grafik tasarım, iç mimarlık, sanayi ürünleri tasarımı tekstil, moda, mimarlık gibi sanat alanlarına yayılan gelecekçilik akımı savaş karşıtı ve faşizme karşı olmak, makine çağını savunmak gelecekteki dinamik çağa şimdiden hazır hale gelmek amacı taşıyan bir sanat anlayışıdır.
Bu sanat akımı geçmişi, gelenekleri ve beşeri rutin alışkanlıkları bırakarak, makineleşme çağındaki gelişmelere odaklanan, sanata da bu hareketliliği ve üretkenliği yansıtmaya gayret eden bir akım olmuştur. Fütürizm, , bu günün dinamik hayatını yarının hareketli ve dinamik hayatına hazırlayan, yarını bu günden hayal edip inşa etmeye ve anlatmayı gaye edinen görüşlere sahip bir sanat akımı olarak şekillenmiştir.
Fütürizm, sanat eserlerinde sanayileşme ve modern çağın gerektirdiği hız, ses ve dinamizmi sanat dallarına katmak ve eserlerinde de bu temaları işlemek için doğan bir sanat akımıdır.[1]
Bu sanat akımı İtalyan şair Tommaso Marinetti ( 1876- 1944) tarafından kurulmuş, Umberto Boccioni, Carlo Carra, Gino Severini, Giacomo Balla, Antonio Sant'Elia, Bruno Munarı, Benedetta Cappa and Luigi Russolo [2] gibi diğer İtalyan sanatçılar tarafından desteklenmiştir.
İtalya’da ve edebiyat alanında ortaya çıkan bu sanat akımı diğer sanat dallarına diğer ülkelere ve sanatçılarına da yayılmış ve bir sanat akımı haline gelmiştir. Bu akımın görüşleri edebiyat ve şiirde ortaya çıkıp çok kısa sürede resim, heykel, seramik, grafik tasarım, iç mimarlık, sanayi ürünleri tasarımı, müzik, tiyatro, film, tekstil, moda, mimarlık ve gastronomi alanlarına sıçramıştır. ( bkz Edebiyatta Fütürizm Akımı Bildirsi Fütürist Şiir Örne)
Geçmişteki estetik değerleri ve gelenekleri reddetme, dünyanın geleceğinin modernlik olduğuna inanama şehirli medeniyetini, makineleşme ve sürat kavramlarının toplumsal hayatın temeli olduğunu savunma [3] temelli bu akımın giyim ve moda da dahi diğer sanat ve zenaat dallarına da bu derce hızlı yayılması manidardır.
Fütürizim akımı Mainetti ve arkadaşlarının kamuoyuna duyurduğu beyannameleri ile( Futurizm Bildirisi) büyük bir yankı yapmıştır. Bu bildiri 5 Şubat 1909'da İtalyanca "La Gazzetta dell'Emilia" gazetesinde sonra da 20 Şubat 1909'da Fransada ve Fransızca olarak Le Figaro'da yayımlanmıştır.[4]
Fütürizm Bildirisinde şu görüşlere yer verilmiştir.
Geçmiş edebiyat, dalgınlığı, uyku halini ve uyuşukluğu övdü. Biz sürekli hareket halini, biçimlerden biçimlere girişi, hareketi ve sürati yazacağız. Bunlar sanata girmelidir.
Eski olan her şeyden, özellikle siyasi ve artistik geleneklerden nefret ediyoruz. “ Geçmişle ilgimizin olmamasını istemekteyiz" Bu nedenle Müzeleri ve kütüphaneleri yerle bir edip ahlakçılık, feminizm ve bütün yararcı korkaklıklarla savaşacağız.
Hayatın süratine uygun yeni söylemler, hareketli anlatım biçimleri ve yolları bulacağız. " Deliliğe yakışır şekilde, orijinal olacağız.” Biz genç ve güçlüyüz"
Güzel sanatlar ve tarihçileri ve günümüz sanat kritiklerinin yanında hiç bir işe yaramaz sanatın her dalına dinamizm sürat ve hareket getirerek eski olanlara hiç önem vermeyeceğiz.
Geçmişin bizden önceki sanat eserleri, temaları ve konuları bir tarafa atılmalıdır. “İyiyi ve güzeli seçmek için" kullanılan tüm eski sanat kriterlerine, “ öznel, yanlı, temelsiz yargılamalarına” karşıyız.
Bir yarış otomobili antik Yunan şaheser heykelinden daha güzeldir. Modern çağın otomobili, uçağı, çağdaş kentleri vb insanlığın doğaya karşı zaferidir. Sürat, gençlik ve şiddet'e hayranız. Sanayinin hızı sanata da yansımalıdır.
Mutlak içinde yaşayacağız. " Her yerde hazır ve nazır olan edebi sürati biz yaratacağız. " Sanata enerji, sürat, atılganlık, sanayinin getirdiği şehir hayatının renkliliğini getireceğiz. Çalışmanın kutsallığı uğrunda ölünecek değerler olarak yüceltilmelidir.[5]
Marinetti ve arkadaşları ilk bildirilerindeki görüşlerine ilaveten yeni bildiriler de hazırlamışlardır. Bu bildirilerde, kelimelerin hür olduğunu, cümle düzeninin eskidiğini, noktalama işaretlerini kullanmanın kalkması gerektiğini, sıfatların ve zarfların sürati engelleyen gereksiz ayrıntılar olduklarını, şiirde edebiyatta ve sanatta eski kurallara bağlı ne varsa hepsinin yok edilmesi gerektiğini, ölçüsüz, kafiyesiz ve nazı şekli olmayan şiirler yazılması gerektiğini savunmuşlardır.
Şiirlerinde mantıklı sözlere yer meye karşı çıkan, cümle kurmayı lüzumsuz ve çağdışı gören, ilkeleri “ Sözcüklere özgürlük “ olan Fütürist şairler ilk antolojilerini 1912 yılında yayımlanmışlar, Fütürizm İtalya’dan Rusya’yada yayılarak Hiebenikov ve Maykovski’yi dahi etkilemiş, dolayısı ile bu yolla Nazım Hikmet’e kadar da uzanmıştır
Şiirden ve edebiyattan resim, heykel ve mimari gibi güzel sanat dallarına sıçrayan Fütürizm daha sonra Fütürist ressamların bakış açılarında başka yönlerden de şekillenmiştir.
Resimde Fütürizim
Futurist ressamlar kendilerini, , "evrensel dinamizm" prensibini ifade etmeye adamışlar, kübizm düşünce ve tekniklerini inceleyerek kübizm anlayışının dinamik enerjiyi analiz edebileceğini ve dinamizmin resim sanatına katılabileceğini düşünmüşler "kübo-futurizm" adı verilen yeni bir fütürist resim anlayışı ortaya çıkarmışlardır.
Eserlerinde hız ses ve hareketi yansıtmayı gaye edinen Fütürist ressamlar her şeyin hareket ve değişim haline girdiğini savunmuşlar, hareketin halini değil kendini anlatmaya çalışmışlardır. Daha çok modern şehir manzaraları yapan bu ressamlara göre; koşan at dört ayaklı değil yirmi dört ayaklıdır. Çok çabuk hareket eden cisimlerin çizgileri hava içinde erir. Bu yüzden gözlerimiz onu fark edemez. Şeklinde düşünmüşler; daha çok, fırtına, son hızla giden arabalar, uçaklar ve dansözlerin resimlerini yapmışlardır. [6]Bu düşüncelerini geleneksel olan her şeye karşı çıkarak, ve geleneksel olan hiçbir şeyi kullanmayarak sağlamak isteyen fütürist ressamlar sürekli değişim içinde olan hayatın resmini yapmaya çalışmışlardır. ( bkzResim Sanatında Fütürizm Akımı )
Umberto Baccino, Giacamo Balla, Severini gibi fütürist ressamlar hayatın en önemli gerçeğinin hareket olduğunu savunmuşlar, bir hareketi algılayamadan diğer hareketin başladığını düşünerek yaşamın kaynağının hareket olduğunu betimlemeye çalışmışlardır. Resim sanatına dinamizm getirmeyi amaçlayan bu ressamlar, hareketi yansıtmak için resimleri parçalara ayırmışlar, çizgileri üst üste getirerek hareketi resm etmeye çalışmışlardır.
Siyasi Akım Olarak Fütürizm
Fütürizm akımın kuramcısı olan Marinetti, Pariste yayınlanan bildiride” Biz dünyadaki sağlıklı olan tek şeyi yani, savaşa ve ölüme götüren şeyleri yüceltiyoruz “ diyerek sürat, sanayi, hareketi, değişim ve dönüşümü en iyi ifade eden şeyin savaş ve ölüm olduğunu ortaya koymuştu. Bu görüşler Faşizmin düşüncelerine yakındı.
Fütürizmin sürat, değişim, sanayileşme ve dönüşüm takıntısı, eskiye ait olan tüm değerleri yıkmak düşüncesi, yerleşik yapıya karşı olmak, yerleşik toplum düzenini yıkmak fikirlerini de beslemiş o yıllarda Almanya ve İtalya’da ortaya çıkan Faşizm ideolojisi ile bütünleşmeyi sağlamıştır. İtalyan milliyetçiliği ile de örtüşen görüşlere ve fikri mahiyetlere bürünen Fütürizm sanat anlayışı 1917 Rus Ekim devriminden sonra da bir müddet varlığını hissettirmiş, I. Dünya Savaşından sonra yerini Dadaizm’e terk ederken İtalyan Faşizmini besleyen bir sanat ve ideolojik görüş olarak II. Dünya savaşında arzu ettiği, değişimi, hızı, dönüşümü ve kutsal sayıp yücelttiği savaşı insanlığa yaşatmaya vesile de olmuştur.
Fütürizm, Art Deco, Konstrüktivizm, Sürrealizm, Dadaizm gibi birçok sanat akımının da görüşlerini etkilemiştir.
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/resim-sanatinda-futurizm-akimi/112752
[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/F%C3%BCt%C3%BCrizm
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/edebiyatta-futurizm-akimi-bildirsi-futurist-siir-ornegi/114307
[4] Dr Aslan Tekin, Edebiyatımızda Terimler, Elips Yayınları, Ocak 2006 , s. 126
[5] Dr Aslan Tekin, Edebiyatımızda Terimler , Elips Yayınları, Ocak 2006 , s. 126
[6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/resim-sanatinda-futurizm-akimi/112752
