Hâcib Nedir.

Hâcib Nedir.

Osmanlıca yazılışı hâcib : حاجب

Hâcib, kelime olarak birçok anlama gelmektedir. Sözlüklerdeki anlamlarını sıralarsak: Kapıcı, perdeci. 2. Perde, zar. 3. Kaş. 4.Eski İslâm devletlerinde sadrazam, vezir, mabeyinci vb. Yüksek derecede vazifelilere verilen unvan.  Hacib-i Bari: Cebrail.

Hâcib sözcüğü eski edebiyatta kafiye bilgisi içinde geçen bir terim anlamı da taşımaktadır.  ( bkzHâcib Nedir.  )

Haciplik makamı  İslam devletlerinde sarayın protokol işlerini yürüten görevliler için kullanılmış,  Hacibler  arasından  önemli yazar ve şairler de yetişmiştir. Hâcibü'l-hüccab denen amirlerin buyruğunda hizmet gören hâcibler, askeri ve yönetimle ilgili çeşitli  görevler üstlenmiş olan bir makama ulaşmış kişilerdir. Haciblerin  hükümdarın katına çıkacak kişiye eşlik etmek, hükümdara tanıtmak ve görüşme bitince de huzurdan çıkarmak, protokol görevlerinin dışında da  hükümdarın koruma görevlilerine amirlik etmek gibi görevleri vardı. Emevi  ve Abbasilerdeki haciblik makamı Büyük Selçuklularda emir ve sipehsalar unvanlarını da alıyorlar  ile sivil ve askeri görevlere de atanıyorlardı. Anadolu Selçuklularında ve Harzemşahlarda  zamanla bir soyluluk unvanı haline de geldi. Anadolu Selçuklularında hâcib, pervaneden sonraki en yüksek  makam  haline gelmişti. [1]

Haciblik makamına ermiş bir çook müellif yetişmiş, Kutadgu Bilgi’in yazarı olan Yusuf Has Hâcib  de  Sarayda sultana  hizmet eden haciblerden birisi olmuştur.  Anadolu Selçuklularına kadar gelen süreçlerde haciblik  önemli bir makam  olduğu için tarih ve edebi eserlerde sık sık yer almış ve Emir Sipahsalar Bey ve Yusuf Has Hâcib   gibi müellif  hacibler de yetişmiştir.

Kaynakça

[1] Aydın Taneri, "Hâcib", TDV İslam Ansiklopedisi