Humâyûn Nedir
Humâyûn Nedir
Osmanlıca yazılışı: hümayun : همايون
Humâyûn sözcüğü Farsça kökenlidir. Hümayun; devlet kuşu, saadet, kut veya mutluluk anlamına gelen Farsça hüma هما kelimesinin sonuna Farsça gibi anlamına gelen” yün/ -gün” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkan[1] bir sözcüktür.
Humâyûn kelimesi sözlüklerde: mübarek, kutlu, uğurlu, saadetli, padişaha ait, padişahla ilgili [2]anlamlarıyla tarif edilir.
Eski metinlere bakıldığı zaman “hümâyun” ve “meymun” kelimelerinin eş anlamlı olarak kullanıldığı görülür. Humâyûn sözcüğü İslam devletlerinde ve Osmanlılarda hükümdara ait olan nesneleri, kurumları, ilgili işleri vb ifade etmek için kullanılmıştır. Bu nedenle hükümdara ait olan ne varsa onunla ilgili terkipler yapılmıştır. Örneğin ordu-yı hümâyûn terkibinin anlamı padişahın ordusu, donanma-yı hümâyun hükümdarın dolayısı ile devletin donanması anlamlarına gelir.
Padişaha ve devlete ait yer ve müesseseler için kullanılan terkiplerden bazıları
Alem-i hümâyûn : pâdişâh bayrağı.
zât-ı hümâyûn : Padışahın zatı
hatt-ı hümâyûn,: Padışah hattı
nâme-i hümâyûn: Padışah mektubu, yazısı
sarây-ı hümâyûn: Padışah sarayı
harem-i hümâyûn: Padışah haremi
enderûn-ı hümâyûn: Padışaha ait Enderun
bâb-ı hümâyûn : Padışah, devlet kapısı
dîvân-ı hümâyûn: Padışah divanı
otağ-ı hümâyûn: Padışahın otagı
ordu-yı hümâyûn : Padışahın ordusu
donanma-yı hümâyun: Padışah, devletin donanması
nişân-ı hümâyun: Padışah nişanı
rakam-ı hümâyun: Padışahın rakamı
hükm-i hümâyun: Padışaha ait hüküm
fermân-ı hümâyun: Padışah fermanı
mühr-i hümâyun : Padışah mührü
mâbeyn-i hümâyun: Padışah mabeyni
surre-i hümâyûn: surre-i hümâyûn padışah veya devlet kesesinden Hicaz'a gönderilen sürre alayı
Hümâyunnâme : Alaaddin Ali Çelebi’nin eserinin adıdır. Bu eser Kelile ve Dimne adlı eserin Hüseyin Vaizi-i Kaşifi Ö. 1505) tarafından Envar-ı Süheyli adıyla Farsçaya çevrilmiş şeklinin tercümesi olan bir nasihat kitabıdır.[3]
İstanbul Bebek’te Lâle devrinde yapılmış olan Hümâyunâbâd adlı bir köşk vardır.
Türk sanat musikisinin hicaz ailesinden dokuz numaralı basit makamına hicaz hümâyun makamı denilmektedir. Bu makam hicaz dörtlüsü ile buselik beşlisinden meydana gelmiştir.[4]
Dokumacılıkta bir çeşit ipekli kumaşa da humayun denilmektedir. Bu kumaş türü hassa denilen bezin en yumuşak ve en iyi cins olanıdır. Bu kumaşlar kadın şalvarları ve üç etekli denilen entarilerde kullanılmıştır.
Alaaddin Ali Çelebi Hayatı ve Hümâyûnnâme
Alaaddin Ali Çelebi Humayunname Nüshaları
Hazret-i Sultan Mahmud-ı hümayun menzilet
KAYNAKÇA
[1] TAHSİN YAZICI, https://islamansiklopedisi.org.tr/humayun--hukumdar
[2]https://www.osmanice.com/osmanlica-11902-nedir-ne-demek.html
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/alaaddin-ali-celebi-humayunname-nushalari/80951
[4]https://www.osmanice.com/osmanlica-11902-nedir-ne-demek.html
