İhtiyar Çilingir Konusu Metni ve Memduh Şevket Esendal'ın Öykücülüğü

04.01.2020

İhtiyar Çilingir ve Memduh Şevket Esendal'ın Öykücülüğü

İhtiyar Çilingir adlı hikaye Memduh Şevket Esendal ‘ın ilk kez 1925 yılında kendi çıkarmış olduğu Meslek adlı gazetesinde 1925 yılında yayımlanan bir öyküsüdür.( -M.Ş. Esendal , “Küçük Hikâye: Uğursuzluk," Meslek, sayı 37, 25 Ağustos 1925, s. 11-12 )

Esendal’ın hikâyelerinden bazılarını ölümünden sonra Dost Yayınevi Otlakçı ve Mendil Altında adıyla iki kitap halinde yayınladı. 1957-1958. Adının kısaltması olan MEŞE adı ile anılan Esendal, öykülerinde vatan sevgisi, Duyarlılık, dayanışma, sevgi, saygı, memurların gündelik dertleri ve iş hayatları konularına değinmiş, bu kısa öykülerinde küçük insanların anlık hallerini hikâye etmişti.

Esendal, Sait Faik ile birlikte durum, kesit hikâyeciliği denilen Çehov Tarzı öykücülüğün edebiyatımızdaki en önemli isimlerinden birisi olmuş; müfettişlikten, büyükelçiliğe ve milletvekilliğine kadar çok çeşitli görevlerde bulunmuştu. İsmi siyasi görevlerinden dolayı aşınmış olduğundan yazılarlı ile siyasi kimliğini karıştırmamak için çok sayıda müstear ad kullanmış, siyasi kimliğini kimi eselerinde kullanmak istememişti.

1925 ile 1926 yılları arasında Mesl ek adlı gazetesini çıkaran MEŞE nin öykücülük alanındaki en verimli yılları da bu gazeteyi çıkardığı yıllar olmuştu. Bu nedenle MEŞE nin hikâyelerinin çok büyük bölümü 1924 ile 1926 yılları arasında tam olarak 38 sayı çıkan haftalık gazetesinde yayımlamıştı.

MEŞE, öykülerinde sıradan insanların gündelik hayatlarındaki küçük hayallerini, küçük problemlerini Ömer Seyfettin’den bile daha sade bir dille anlatmıştır. Onun öykülerinin hemen hiç birinde enteresan denilebilecek olay, durum veya bir duygu da bulunmaz. Öykülerinde anlatılanlar genellikle küçük devlet memurlarını çok sıradan hayalleri, küçük şeyleri büyük dert eden halleri vb konu edinilmiştir. Çünkü MEŞE nin en yakından tanıdığı kişiler işte bu küçük memurlar ve onların gündelik hayattaki halleridir.

Esendal ‘ın öykülerinde ele aldığı konuların başında vatan sevgisi, görev ve meslek sorunlarıdır. Esendal İhtiyar Çilingir adlı öyküsünde mesleğine çok bağlı olan ve mesleğini gerektirdiği şekilde yapan, müşterinin isteğine rağmen işi ve müşteriyi kaybetme bahasına mesleğinin kurlarını çiğnemeyi reddeden bir çilingirin öyküsünü kaleme almıştır.

İHTİYAR ÇİLİNGİR

Koyunpazarı’nda bir ufacık dükkân; bir küçük ocak yanıyor, bir ufak çocuk körük çekiyor. İhtiyarlamış, küçülmüş, aksakallı küçük yüzlü bir adam, gözünde çifte gözlük, mini mini halkaları ateşte ısıtıp zincir bağlıyordu.

Ne hoş manzara, gözüm ilişti. Dükkânın önünde kaldım. Bir çilingir dükkânı. Ufak kilitler, eski zaman kapı halkaları, rezeler, menteşeler, hayvâ zincirleri. Böyle ufak tefek şeyler yapıyor. Bunlardan pek çok da yapmış, dükkânın ötesine berisine asmış.

-Kolay gelsin, usta.

-Kolayı başına gelsin!

Bir tarafa dayanıp durdum. Adamcık, benimle hiç meşgul olmuyor göründü. Birer tarafı açık, ufak halkalar hazırlamış, bir halka takıp açık tarafını ateşe tutuyor, o hazır oluncaya kadar bir başkasını ateşten çekip ucunu, kemali dikkatle kapıyor, bir parça büküyor, onu tekrar ateşe verinceye kadar, evvelki hazır oluyor, böylece muntazam çalışıyordu. Emin olunuz ki, gayet dürüst ve muntazam bir zincir vücuda geliyor, bir cilâsı noksan kalıyordu.

Şüphesiz, eski binalarda gördüğümüz o müzeyyen (süslü) edevat, böyle dükkânlarda, bu nezaketle, bu ihtimamla, bu kanaat ve feragatla işlenir, yapılırdı. Sanata böyle bir merbutiyyeti dindârâne (dindarca bir bağlılık) vardı. Her şey inkâr eden küfür devresi gelmemiş olsaydı, şüphesiz bu güzel şeyler sönüp gitmeyecekti. Lânet olsun o zamana ki, bütün mukaddesatı inkâr etmiş, kanaatleri öldürmüş, huzur ve rahatı söndürmüş, demiri kaldırmış, yerine tenekeyi doldurmuştur.

Ben oradayken, gençten bir adam geldi. Elinde bir değnek vardı. Demirciye uzattı. Bu değneğin ucuna beş on halka geçirilecek. Bu genç adam, onunla, her sabah akşam bağa giderken eşeği dürtecek.

Demirci anladı, ses çıkarmadı, duvardan üç beş halka aldı, sanatına vakıf bir adam sükunetiyle değneğe taktı. Lâkin genç adam usûl hilafına (zıddına), değneğin yan tarafına bir halka daha taktırmak istiyordu. Çilingirle aralarında mubahase (karşılıklı konuşma), başladı. Çilingir “Olmaz”, dedi “bunun usulü böyledir.”

Delikanlı usulü bozmakta ısrar ediyordu.

-Canım sen tak. Nene lazım…

-Takılmaz evladım.. Ben kırk yıldır bu sanatı işlerim. Canım, parasıyla değil mi? Sen takıver, ötesine karışma!

İhtiyar, belki ısrar etmeyip takacaktı; ancak “parasıyla” sözüne fena hâlde içerledi, daha ziyade bir şey demeyerek değneği genç adamın elinden aldı, eski taktıklarını da sökerek iade ettikten sonra,

-“Biz para âşıklısı değiliz, var başka yerde yaptır”, dedi.

Düşündüm kaldım. Para için işlemediğini iddia eden bu fakir ihtiyar, şüphesiz sanatının âşığıydı. “Filan usta gitti, bu sanatı da götürdü.” diyecekler diye, bu dükkânı bekliyordu. Onun nazarında filan şey filan şekilde yapılır, başka türlüsü sanata saygısızlık olurdu. Bunu yıllarca belki asırlarca ustalar böyle yapmışlar; öyle ya, onun arkasında bu yolda, bu erkânda gelmiş geçmiş ustalar pirler (bir sanatın öncüsü, kurucusu) vardı. Dükkânlarını Hâlik’a ibadet eder gibi açıp kapamışlardı. Sanat, onlara bahş olunmuş bir kerametti.

Evet, bu adam para âşıklısı değildi. O, ustalarının postunda oturur bir sanat halifesiydi. O nasıl derse desin, işlediği sanatta, teraküm etmiş (birikmiş) bir vedaat (emanetler) mevcut olduğunun kaili bulunuyordu. Selahiyatlar (selâhiyetli) olmayan bir adamın, parayla, onu tebdile (değiştirme) ne hakkı vardı!”

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

Mustafa Memduh Şevket Esendal Hayatı ve Edebi Kişiliği

Ayaşlı ve Kiracıları Hakkında ve Özeti Memduh Şevket ESENDAL

Vassaf Bey Romanı ve Hakkında Memduh Şevket Esendal

Ayaşlı ve Kiracıları Hakkında Memduh Şevket ESENDAL

Memduh Şevket Esendal Miras Romanı Hakkında Konusu ve Özeti

Memduh Şevket Esendal 'ın Öykücülüğü ve Mendil Altında Hikayesi Metni

Mustafa Memduh Şevket Esendal Öyküleri ve Bu Yollar Uzar Öyküsü

Mustafa Memduh Şevket Esendal'ın Durum Hikayeciliği ve Otlakçı Adlı Hikayesi

Memduh Şevket Esendal'ın Öykücülüğü ve Pazarlık Hikayesi

Sevdiğim Öykü Konusu Metni ve Mustafa Memduh Şevket Esendal

Memduh Şevket Esendal Bir Kucak Çiçek Öyküsü Konusu ve Özeti