İNTİHAL NEDİR

 

Osmanlıca yazılışı: İntihal : انتحال

Arapça kökenli bu kelimenin Türkçe karşılığı aşırma, aparma, sahip çıkma, kendine mal etme, hatta hırsızlık yapma gibi anlamlardadır. Sözlüklerdeki anlamları: Başkasının malını kendisinin gibi iddia etme,  Çalma.

 

Konu Başlıkları

• Edebiyatta İntihal
• ETKİLENME NAZİRE VE İNTİHAL
• İLMAM VE İNTİHAL

Edebiyatta Terim Anlamı İle İntihal

Başkasına ait yazıyı, fikri, şiir, beyti veya özgün bir ifadeyi kendisinin gibi göstermek. Onu benimsemek. Bir başkasının eserini sahiplenme.  İntihal sözcüğünün eş anlamlısı sirkattir.  Bir şairin başkasının şiirini çalmasına sirkat şiir denir.

 Bu kelime, bilim, tıp, edebiyat, müzik ve ilgili diğer bilim ve sanat dallarında karşımıza çıkar. Başkasının, eser, buluş, ürün, şiir, yazı veya notasının tamamını veya bir kısmını kendine mal etme, kendi ürünü imiş gibi gösterme;  ya da aşırı etkilendiği özgün eseri kaynak göstermeden referans olarak bildirmeden;  şahsına aitmiş gibi kullanmak olarak tarif edilebilir.

İntihal edebiyatta başkasına ait bir eseri benim malım diye iddia etmek,  bir başka şairin sözünü, dizesini veya şiirini benimsemek manasında kullanılan bir terimdir.  İntihal yapan şairlere bu nedenle şair geçinen şair denmektedir.  Bu tip şairlere müteşair,  “ düzd-i Sühan” yani söz hırsızı, yaptığı işse de  “ sirkat-i şiir” yani şiir çalmak da denir. [1]

 

Sirkat-i şiir edene kat’i zeban lazımdır
Böyledir şer’i belagatte fetevâyı sühan   Sünbüzzade Vehbi

(Şiir çalanın dilini kesmek lazımdır. Çünkü belagat  hukukunda  böyle bir fetva verilmiştir. )

 

İntihal, bir başkasının eser, buluş, keşfini kendisininmiş gibi yayınlamak, kendi buluşu imiş gibi göstermeye çalışmak,  kendine mal etmek, sahiplenmek eylemidir. Aşırma anlamında kullanılan intihal, başkalarının düşüncelerini, görüşlerini bilgi kaynağını göstermeden kendine mal etme eylemidir. Şu halde başkalarına ait görüş, tespit, bilgi buluş vb kullanılması gerekiyorsa, bunların kaynağını göstermek zorunlu olmaktadır.

İntihal, lisans, yüksek lisans, doktora gibi tezlerde özellikle üzerinde durulan hatta durulması gereken bir konudur. Akademik yazılarda, nereden alındığı belli olmayan, tez sahibinin, kanıtlarla ulaştığını gösteremeden,  kendi kendine de ulaşamayacağı bilgileri kaynak göstermeden yazması intihal olmasa bile güvenilmez bir bilgi olarak görülür. Örneğin 16.yy da yaşamış olan Baki’nin baba adının, kanıt, kaynak ve referans gösterilmeden bilinmesi mümkün kabul edilemez. Bu tip bilgilerin kaynak belirtmeden kullanılması da intihal kabul edilir. 

Bir yazarın şairin, bestekârın vb bir başkasından esinlenerek farklı bir eser, beste veya buluş ortaya koyması intihal değildir. Örneğin, bisikleti keşfedenden kâşifin düşüncesinden esinlenerek motorlu bisiklet yapmak intihal değildir. Bisiklete bakarak aynı bisikleti yapmak, bir romanı kahramanlarının, yerlerinin isimlerini değiştirerek, aynı kurmaca halinde yazmak, bir şairin şirinin bir kısmını olduğu gibi aşırarak sahiplenmek vb intihal sayılmaktadır.

 

ETKİLENME NAZİRE VE İNTİHAL

Bir şairin etkilendiği bir şairin şiirinin tümüne sahiplenmesi açık bir intihal yani eser hırsızlığıdır.  Fakat bir şairin etkilendiği bir şiirin kafiye, ölçü, durağı ile benzeyen ama farklı bir şiir yazmış olması, kuşku doğuran ama açıkça intihal denilemeyecek bir durumdur. Etkilenme durumu bazı dizeleri olduğu gibi aşırmak,   şiirin büyük kısmında aynı kafiyeleri redifleri kullanmak, aynı imgeleri eş anlamlı sözcüklerle ifade etmek derecesine kadar ulaşmışsa intihal söz konusudur.

 

Bir şairin beğendiği bir şiire nazire yazması intihal kabul edilmez. Bir şairin beğendiği bir şiirin kafiye ve rediflerini kullanarak, hatta ahenk benzerliği de taşıyan yer yer imge ve deyiş benzerliği de gösteren bir şiir yazması nazire olarak kabul edilir. Nazirelerde nazire yazan şair, şiirinin nazire olduğunu belirttiği gibi nazire yazdığı şiire işaret etmesi de adettir.  Fakat nazire yazmanın amacının şiire sahiplenmek amacını taşımadığı, aksine beğenilen şiirden daha güzel bir şiir yazmak gayesi ile yazıldığı aşikârdır.

 

 

İLMAM VE İNTİHAL

 

İntihal kelimesine en yakın anlamada bir başka tabir ise ilmamdır. Şiirde veya edebiyatta başka şair veya edipten yapılan kısmı sahiplenmelere, başkasının şiir veya yazısını kısmen değiştirerek sahiplenmeye intihal denilir.

İlmâm, kasıtlı ve iradeli bir şekilde başkasına ait bir yazı veya şiiri, pek de değiştirmeden kendisi yazmış gibi göstermek eylemidir. [2] ( ( BKZ  İlmâm Nedir Başkasının Eserini kendine Mal etme ) İlmâm’ın “başkasına ait hayali, anlamı veya fikri de az çok değiştirerek kendine mal etme manasında kullanıldığı açıktır.”[3]

 

Edebiyatta ilmam ve intihal suçlamalarına neden olan pek çok konu vardır. Örneğin Cemil Meriç,  Tevfik Fikret’in “ Balıkçılar” adlı şiirinin Victor Hugo’nun bir şiirinden yapılan intihaller ile dolu olduğunu iddia etmiştir. Batılılaşma döneminde yazılmış birçok adapte roman veya tiyatro eserinin intihal ve ilmam suçlamalarına maruz kaldığı veya kalacağı aşikârdır.

 

İlmam ve intihal davası pek çok tez için söz konusu olduğu gibi müzik camiasında da karşımıza çıkar. Albümündeki şarkıyı kendi bestelediğini iddia eden birçok sanatçının yıllar önce veya yurt dışında bestelenmiş bir başka eserden aşırıldığı iddiaları sık sık gündeme gelmektedir. 

 

İntihal kelimesinin yabancı dillerdeki karşılığı plagiarism olarak adlandırılır.  Yüksekokullar tezlerdeki intihalleri tespit etmek amacıyla İntihal Tespit Programlarını “ Academic Writing,”  kullanarak intihal ve ilmamları tespit edebilmekte ve bu eylemleri yapanları okuldan atmaktadır.  Basın dünyasında da pek çok intihal  ve ilmam davalarının olduğu herkesçe de malumdur.

Netice olarak ilmam ve intihal yolu ile kimse, âlim, edip, şair ve bestekâr olamaz. Sayılmak ile olmak çok farklı konulardır.

 

Selh Nedir

Şiirde, dizede veya beyiitte intihal, sirkat ve ilmam benzeri başka bir  sahiplenme türü de selhtir. Selh kelimesi edebiyat ve şiirde “ başkasına ait bir beyitteki kelimeleri değiştirerek kendine mal etmek “ demektir.  Dolayısı ile selh, intihal ve sirkate benzeyen bir nevi fikir veya ifade çalma, başkasına ait bir dizeyi kendisine has bir dize veya beyit imiş gibi bir hale çevirmektir. ( Bkz SELH NEDIR BEYIT ÇALMAK İNTIHAL İLMAM SIRKAT  ) 

KAYNAKÇA

 

• [1] Tahir Ül Mevlevi, Edebiyat lügati, Enderun yayınları, İst. 1996. Shf. 62
• [2] Tahir Ül Mevlevi, Edebiyat lügati, Enderun yayınları, İst. 1996. Shf. 62
• [3] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/ilm-m-baskasinin-eserini-kendine-mal-etme-44960.aspx