Kamet Kadd Hıraman Nedir ve Sevgilinin Boyu
İstanbul, 1710- 7120, Levni, TSMK, Envanter no, H. 2164, 21b
Kamet
Osmanlıca yazılışı: kamet , kâmet قامت
Kamet, Arapça kökenlidir. Sözlüklerdeki anlamları: “ Boy, endam, kalkmak, ayakta durmak; farz namazlardan önce okunması sünnet olan ve ezana benzeyen sözler” şekillerindedir.Erkeklere has olan, namazın başladığını bildiren ezan ve benzeri sözlere denir. Kamet kelimesi İslam dininde bir terim olarak namaz için seslenmek, kamet getirmek, ifa ve eda etmek anlamındadır.
Edebiyatta ise kamet, boy, ayakta duran insanın boyunu ve uzunluğunu ifade eder. Bu anlamı ile kad kelimesiyle eş anlamlı olarak kullanılır. ( bkz Kad Kadd Nedir Servi Boy )
Servlerde ne boyuñ gibi baña kad görinür
Tâze güllerde ne haddüñ gibi bir had görinür Behiştî Ramazan
Kad kelimesi Arapça’da ayakta durmak ve boy bos, endam manasına gelen kamet ile aynı anlama gelir. Arapça kad kelimesi ile Türkçedeki dal kelimesi ile birlikte kullanılan Dal- Kad terkibi; dal bedenli dal boylu anlamında kullanılır. ( bkz Kad Kadd Nedir Servi Boy )
Edebiyatta Dal sözcüğünün Türkçedeki anlamı ile Arapçadaki dal harfinin şekli ve eş sesli oluşları arasında cinaslar da oluşturulur. Türkçede dal boylu demek genç ve güzel bedene sahip anlamına gelirken Dal -Kad kelime anlamı ile dal boylu olarak Türkçeye çevrilirken anlam olarak dal harfine benzeyen eğik vücudu kastedilir.
Güzeller kametin şirnşâd ederler
Safâdan nice kul âzâd ederler Hisâlî
Misalim lafz-ı dilberde bulunsun
Hudayâ kametim aşk ile dal et. Esrar Dede
Aşkın kâmetini cevr ile kim dal etti
Şu duran dilber-i dal hançere sor ( Bana sorma ) Vasıf
Kaddüñ katında kâmet-i şimşâd pest olur
Zülfüñ yanında revnak-ı ‘anber şikest olur Baki'nin Şiirleri
Divan şiirinde kad, kamet sevgilinin boyunun vasfı olarak kullanıldığında servi ve elif harfi ile ilişkilendirilir. Sevgilinin boyu, kaddi ve kameti servi ve elif gibi upuzun ve inceciktir. Sevgilinin boyu daiama elif ve serviye benzetilen serv-i bülenddir. Hatta servilerden bile uzun olan sevgiliyi servi ağaçları kıskanır. Sevgili servi gibi sallanan; sallana sallana yürüyen bir özelliğe sahiptir.
Sevgilinin bu şekilde yürüyüşünün edebi dildeki karşılığı ise hıramandır.
Hıraman sevgilinin edalı yürüyüşünü ifade ederken sevgilinin boyuna teşbih edilen serv kelimesi ile birlikte de kullanılır. Böylece uzun boylu sevgilinin yürüyüşü rüzgârda sallanan servilere de benzetilmiş olur. ( bkz Hıraman Nedir Şiirlerde Edalı yürüyen Güzel )
Hansı gülşen gülbüni serv-i hıramanunca var
Hansı gülbün üzre gonce la’l-i handanunca var Fuzuli Şiirleri
Ah eylediğim serv-i hıramanın içindir
Kan ağladığım gonca-i handanın içindir
Zibadır sevdiğim kadd-ü kametin
Nice vasfedeyin civanım seni
Beni Mecnun etti çeşm-i afetin
Leyla'ya benzettim a canım seni Erzurumlu Erbabi Şiirleri
Kavs-ı kametinin fehmeyle fendin
Kaşların resminde yay bu nedir bu
Mir'at-ı hüsnünde aksetmiş kendin
Görse kamer söyler ay bu nedir bu Seyrani ( Everekli ) Şiirleri
Bir kameti diraz servi-i mümtaz
Özge bir işvebaz pek elvanlıca
Dideleri şehbaz bir sahib-i naz
Gerdanı sim beyaz delikanlıca TOKATLI GEDAYİ ŞİİRLERİ
