Kıl Kalem Samur Fırça Tezhip Fırçası Nedir

Samur Fırça Tezhip Fırçası

Eski hatta günümüzdeki ressamlar, minyatürcülerin ve tezhipçilerin en çok kullandığı fırça türlerinden biridir.  Yağlıboya eskitme yapmak için kıl fırça

Samur سمّور ,  Arapça kökenli, bir isim ve kürkü makbul bir hayvandır. Samur fırçanın ressamlar ve tezhipçiler tarafından tercih edilmesinin en büyük nedeni samur tüylerinin su ve boya tutma kapasitelerinin çok iyi olmasındandır. Sentetikleri üretilmeye başlamadan evvel bu fırçalar hep samurun kıllarından yapılmıştır. En kıymetli samur fırçası da Sibirya Samurundan - Kolonsky - elde edilmiştir. Günümüzde bu samur cinsinden yapılmış fırçalara kolonsky samur fırçası denmektedir.

Eski devrilerde samur fırçasına kıl fırça, tezhip fırçası da denmiştir. Çok ince bir fırça olan bu fırçaya kıl kalem de denmiştir. Hattatların da kullandığı bu fırçalar divan şiirimizde de karşımıza çıkar.

Kıl kalem kullanılması en dikkat isteyen bir kalem olarak karşımıza çıkar.  Divan şairleri Bihzat ve Mani gibi en mahir ustaların bile ellerindeki bu kalemlerle sevgilerinin resimlerini suretlerini çizmediklerimden şikâyet eder. ( bkz  Bihzad Efsanevi Acem Nakkaşı Ressamı) Dertlerini yazamayacaklarını anlatamayacaklarını vb dile getirmişlerdir.  ( bkzErjeng Engelyun Kitab-ı Erjeng ve Mani )

Kıl kalem ile kudret kalem de mukayese edilmiştir. Nakkaşlar kıl kalemlerle dahi sevgilinin uzuvlarındaki güzelliği yansıtmaktan, yüzlerindeki ayva tüylerini çizmekten vb acizdir. Ancak  bunu başarmış olan kalem, kudret kalemidir.

Levh-ü çehremde yazar sürh ile aşk âyetini
Kıl kalemler ile benüm dide-i hûn efşânımı     Tireli Sait [1]

Kılup muy-u miyânın vasfında ol rütbe-i dikkat kim
Çalışssa kıl kalemle yazamaz bir harfini Mâni      S. Vehbi

Gerçi gayet de latif eyledi nakşını Bihzad
Sana benzetemedi tu suretine bihzad’ın       Sabit

Güzel Tasvir edersin halü hatt-ı dilberi amma
Fusunu işveye geldikte ey Bihzad neylersin?            Şeyhülsilam Bahai

Rengin Eder  evsaf-ı ruhun hame-i Baki
Ol sureti vermez sanema,nakşına Bihzad     ( Baki)

Yazılmaz sureti dikkat edilse kıl kalemlerle
O şuhun mû miyânı belki hayret- - bahş-ı Mâni’dir. S. Vehbi

Kaşın ol ra’dır kiyazmış onu kudret katibi
Kıl kalemle safha-i  hüsnünde ruhsar üstüne    Emri

KAYNAKÇA

[1] A. Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında mazmunlar, MEB, 1996, s. 318