Koçaklama Nedir Konuları Özellikleri Örnekleri
Koçaklama Nedir Konuları Özellikleri Örnekleri
Yazıda, koçaklama nedir, koçaklama ne demektir, koçaklamanın sözlük anlamı, koçaklama nazım türü, koçaklama nazım şekli, koçaklama konuları, koçaklama, taşlama, güzelleme ve kafiye dizilişleri, koçaklamaların destan ve varsağı ile ilişkisi, benzerliği üzerinde durulmuş, koçaklama türünde ürün veren ozanlar ve çok sayıda koçaklama örneği de verilmiştir.
Koçak Nedir
Koçak kelimesinin sözlüklerdeki anlamı: Kabadayı, yürekli, yiğit, cömert, eli açık şeklindedir. Sözcük Doğu Anadolu, Kars, Erzurum, Bayburt ve civar illeride gündelik dilde kullanılmaya devam etmektedir.
Koçaklama Nedir
Koçaklama nazım şekli de koçak kelimesinin anlamından gelmektedir. Dolayı ile yiğitlik, mertlik, kavga, dövüş, savaş konulu; meydan okuma, yiğitçe, korkusuzca, seslenme; coşkulu bir şekilde karşı koyma, meydana okuma, kavgaya davet etme konulu koşmalar koçaklama olarak adlandırılmıştır.
Koçaklamalar koşmaların bir türüdür. Şekil biçim, ölçü, durak ve kafiye sistemleri bakımlarından koşmalara benzerler. Bu nedenle dörtlükler halinde yazılır. Kafiye sistemleri koşmaya benzer ( aaab, cccb, ) Bu nedenle koçaklamalar genellikle 11 li hece ölçüsü, 6+5, 4+4+3, duraklı şiirlerdir. Koçaklamalar genellikle on birli hece vezniyle söylenir. Buna rağmen semai gibi sekizli hece vezniyle de söylenen şekilleri de vardır. Koçaklama nazım şekilleri şeklen bir koşma olduğu halde, içerik açısından ise koçaklama olduğunu belli eden bir koşma türüdür.
Koçaklamalar konu olarak kahramanlık epik şiir denilen konulu şiirler arasındadır. Koçaklamalarda yiğitçe, seslenme, meydan okuma, coşkulu ve kahramanca bir söylem, bir kahramanı öven veya bir kahramanın meydan okumasını ifade eden, kahramanlık duygularını canlandıran şiirlerdir.
Koçaklamalar esas olarak koşma uzunluğundadır. Fakat bazı koçaklamalar destan kahramanlık konulu destanlarla iç içe girerek savaş, direniş, düşman devletlere meydan okuma gibi konulu uzun manzumler şeklinde yazılmıştır. Aşık Şenlik' in, 93 KAVGASI DESTANI, 93 MUHACİRLİK DESTANI, CAN BİZÂR DESTANI ESİR KARS’A DESTAN gibi şiirleri koçaklama ile destanın iç içe geçmiş halleridir.
Koçaklamaların kafiye düzeni koşma gibidir: abab — cccd — dddb — eecb şeklinde kafiyeleşirler ve dörtlükler halinde yazılırlar. Halk şiirinde konu olarak en çok varsağılara benzerler. Fakat varsağılar bazı özellikleri ile koçaklamalardan ayrılır.
Bu türde en güzel örnekleri Köroğlu , Dadaloğlu, Aşık Şenlik , Aşık Cevlani gibi ozanlarımız vermişlerdir.
Koçaklamalar kahramanlık psikolojisini yansıtan, yandaşlara moral ve isteklendirme sağlayan, kahramanlık duygularını ayağa kaldıran, mücadele ruhu, saldırma hatta direnme azmi veren ve mücadele ruhunu kamçılayan şiirlerdir. Çoğunlukla da bu amaçlar için yazılmış ve söylenmişlerdir.
Koçaklamalar, hamasi konulu destanlar ile birlikte de ele alınmıştır. Özellikle denizci ve karacı yeniçerilerin söyledikleri Genç Osman destanı gibi manzumeler de koçaklama türünün içine girer.
KOÇAKLAMA ÖRNEKLERİ
Ehl-i İslam olan işitsin bilsin
Can sağ iken yurt vermerih düşmana
İsderse Uruset ne ki var gelsin
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
Kurşanıf gılıcı geyinin donu
Gavga bulutları sardı her yanı
Doğdu koç yiyidin nam alma günü
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
Asger olan bölük bölük bölünür
Sandız mı ki Kars galası alınır
Boz atlar üsdünde kılıç salınır
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
Kavga günü namerd sapa yer arar
Er olan göğsünü düşmana gerer
Cem-i ervâh biznen meydana girer
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
Hele Al Osman’ı görmemiş zorun
Din gayreti olan tedarik görün
At tepin baş kesin kazagı gırın
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
Benasfer’di bilin Urus’un aslı
Orman yabanisi balıhçı nesli
Hınzır sürüsüne dalıf kurt misli
Can sağ iken yurt vermeniz düşmana
Şenlik ne durursuz atlara minin
Sıyra gılıç düşman üsdüne dönün
Artacahdır şanı bu Al Osman’nın
Cağ sağ iken yurt vermeniz düşmana AŞIK ŞENLİK (97)
Karadağ Koçaklaması
Karadağda asker sesi geliyor
Ordu hücum etmiş Kars'ı alıyor
Korkudan düşmanın ödü çatlıyor
Vurun evlatlarım Allah aşkına
Şehit olanımız cennet köşküne
Atın aslanlarım Allah aşkına
Şehit olanımız cennet köşküne
Kars'ın kalesinde Aktaş gölünde
Asker ilerliyor gümrü yolunda
Halit Paşa önde tüfenk elinde
Vurun evlatlarım Allah aşkına
Şehit olanımız cennet köşküne
Atın aslanlarım Allah aşkına
Şehit olanımız cennet köşküne
Halit Paşa der ki durmayın atın
Düşmanın da kökü gelsin büsbütün
Bozulmuş ordusu kaçıyor tutun
Vurun evlatlarım Allah aşkına
Şehit olanımız cennet köşküne
Atın aslanlarım Allah aşkına
Şehit olanımız cennet köşküne Aşık Cevlani
Sarıkamış Halit Paşa destanından alıntıdır.
Koçaklama
İki koçak bir araya gelende
Görelim ne içler meydan içinde
Kesilir kelleler boşalır kanlar
Yeğin olta leşker meydan içinde
Oklar uçup gider şabanlar gibi
Merd de aştp gider aslanlar gibi
Kılıçlar oynaşır ceylanlar gibi
Kesilir ne başlar meydan içinde
Yiğitler çağrışır yaman gün olur
Allah Allah derler yüksek ün olur
Çarba çarba döğüşicek bun olur
Hasmın arar koçlar meydan içinde
Köroğluyum medhim merde yeğine
Koç yiğit değişmez cengi düğüne
Sere serpe gider düşman önüne
Ölümü karşılar meydan içinde (Köroğlu)
KOÇAKLAMA – Köroğlu
Benden selam olsun Bolu Beyi’ne
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
Ok gıcırtısından kalkan sesinden
Dağlar gümbür gümbür seslenmelidir
Düşman geldi tabur tabur dizildi
Alnımıza kara yazı yazıldı
Delik demir çıktı mertlik bozuldu
Eğri kılıç kında paslanmalıdır
Köroğlu düşer mi gene şanından
Ayırır çoğunu er meydanından
Kırat köpüğünden düşman kanından
Çizme dolup şalvar ıslanmalıdır
Koçaklama
Yiğitlerin bir bir görün boyunu
Arslana benzeyen güzel huyunu
Aldı birincilik Kars'ın oyunu
Onlara her zaman sahabet ister
Hepsi de eşsizdir sıradağ gibi
Urbalar nakışlı bahar bağ gibi
Ebedi sönmeyen bir çırağ gibi
Ayrı gayrı yoktur tek millet ister
Bu Dursun Cevlani Akyar köyünden
Irkımız ayrılmaz arslan soyundan
Kurtulmak istersek bu harb oyundan
Şahı Merdan gibi keramet ister Aşık Cevlani
Karslı Halk Ozanı Aşık Dursun Cevlani (Milli Kültürümüzdeki Yeri), hazırlayanlar Fikret Cevlani ve Halil Kaya, Ankara, 1999, s. 48.
Koçaklama
İki koçak bir araya gelende
Görelim ne içler meydan içinde
Kesilir kelleler boşalır kanlar
Yeğin olta leşker meydan içinde
Oklar uçup gider şabanlar gibi
Merd de aşıp gider aslanlar gibi
Kılıçlar oynaşır ceylanlar gibi
Kesilir ne başlar meydan içinde
Yiğitler çağrışır yaman gün olur
Allah Allah derler yüksek ün olur
Çarba çarba döğüşicek bun olur
Hasmın arar koçlar meydan içinde
Köroğluyum medhim merde yeğine
Koç yiğit değişmez cengi düğüne
Sere serpe gider düşman önüne
Ölümü karşılar meydan içinde (Köroğlu)
Koçaklama
Merd dayanır nâ-merd kaçar
Divan gümbür gümbürlenir
Şahlar şâhı divan açar
Meydan gümbür gümbürlenir
Yiğit kendini öğende
Oklar menzili döğende
Şeş-per kalkana değende
Kalkan gümbür gümbürlenir
Ok atılır kal’asından
Hak saklasın belâsından
Köroğlu’nun nârasından
Her yan gümbür gümbürlenir ( Köroğlu )
