Yazıda “ Küçük Kara Balık Samed Behrengi'nin “romanı hakkında bilgiler, romanının özeti,  romanın konusu, ana fikri,  romanın kahramanları, romanın olay örgüsü,  romanın yazarı, “Küçük Kara Balık Samed Behrengi'nin  “ romanın şahıs kadrosu  yazarın diğer romanları,  Küçük Kara Balık Samed Behrengi'nin adlı eserden alıntılar yer alır.  Eser hakkında yorumlar,  romanın anlatım tekniği, yazarın bakış açısı, romanın tekniği, romanın türü, çevrildiği diller, eserin basım yılı, basım hikâyesi, yazar ve eseri arasındaki, eserle yazarın biyografisi arasındaki alakalar incelenmiştir.

 

 

Küçük Kara Balık adlı roman, İranlı  Azeri asıllı yazar Samed Behrengi'nin dünya çocuk edebiyatına kazandırdığı baş yapıt bir eseridir. Behrengi, “Küçük Kara Balık” adlı eserini 1967 yılında yazmış [1]ve eser,  Farshid Mesghali’nin yapmış olduğu çizimler ile   yayımlamış, eser daha sonra pek çok dünya diline ve Türkçeye’de çevrilmiştir. Ülkemizdeki ilk baskısı ise 1975 yılında yapılmıştır.

Eser çocuklar için yazılan bir masal kitabı olmanın ötesinde, adalet, eşitlik, sorgulama ve direnme gibi temaları işlemekteki başarısı ile dikkat çekmiş; bu temalar  siyasi açıdan endişe verici bulunduğu için, kitap 12 Eylül Darbesi ile Türkiye'de yasaklanmış,   İran'da da  halen okunması  yasaklı kitaplar listesindedir. [2]

 

Bu masal kitapları Samed Behrengi'nin ölümüne de neden olmuş,  daha 29 yaşında iken Aras Irmağının karşı kıyısında ölü olarak bulunmuş,[3]boğularak öldüğü söylense de  Şahlık idaresi ve  İran Gizli Servisi Savak  tarafından öldürüldüğü [4] kuşkusu hiç bir zaman dillerden düşmemiştir.  Her türlü baskıya ve totaliter rejime karşı özgürlükçü fikirler savunan yazarın bu düşünceleri Mantık ’ut Tayr’ın kurgusu ve iletilerinden esinlenilerek  yazmış olduğu masallarda  karşımıza çıkmaktadır.

Küçük Kara Balık, Samed Behrengi'nin en ünlü iki kitabından biridir. Yazarın yazmış olduğu “Bir Şeftali Bin Şeftali” adlı eseri de en az  “Küçük Kara Balık” kadar sevilmiş, Yazarın bu kitapları ı dünyanın birçok diline çevrilmiştir. Yazar bu kitaplarında  gizliden gizliye  daha  doğrusu alegorik bir yöntemle Şahlığa ve Humeyni rejimi gibi baskıcı idarelere ve   diktatörlüğe muhalif bir tutum göstermiş olduğu için İran hükumetleri tarafından dışlanmış  bir yazardır. Buna mukabil ülkesinde dışlanan yazar  ülkesi dışında ise takdirleri toplamış, masal ve gençlik kitabı olarak önerilen  “Küçük Kara Balık” 6.  Bratislava ve Bolonga Dünya Çocuk Kitapları Fuarlarında  ödül almış ve kitabın Farshid Mesghali tarafından yapılmış olan çiizmleri  1974 yılında illüstrasyon dalında Hans Christian Andersen ödülüne değer görülmüştür.[5]

 

Küçük Kara Balık adlı romanın kurgusal olay düzeni  İran Edebiyatının klasiklerinden olan F.Attar ve Gülşehri'nin  Mantıku't Tayr'ı  ^[6]günümüzdeki versiyonu şeklindedir. Mantıku't Tayr  da[7]  hemcinslerini doğruluğa ulaştırmaya çalışan önder Hüdhüd kuşu iken, bu romanda ise  Kara Balık’tır.

 

Türkiye'de ilk basımı 1975 yılında yapılmış ama 1980 12 Eylül İhtilalinden hemen sonra  "Dünyanın en devrimci balığı" olarak  tanıtılmış  olduğu için yasaklı eserler listesine alınmıştır.

 

Denizin derin sularında yaşayan yaşlı bir balık çocukları ve torunlarına  bir ırmakta yaşayan küçük kara balığın öykülerini anlatmaktadır. Küçük Kara Balık, çevresindeki tüm baskılara, tutucu düşüncelere karşı  denize ve özgürlüğe ulaşmak çabasındadır.  Balık arşılaştığı zorluklara karşı direnmekte yaşamı pahasına amacına ulaşmak istemekte, onu engellemeye çalışan bütün balıklara da yol göstericisi olmaktadır

Küçük Kara Balık Kitabının Özeti [8]

Üçüncü cemrenin ilk akşamıydı diye başlıyordu. Çok fazla zevk almıştım bu kitaptan. Küçük Kara Balık Hikâyesinden şimdi anladıklarımı yazmaya başlıyorum. 

Önceden Küçük bir Kara Balık varmış. Küçük Kara Balık annesi ile uyuyorlarmış. Küçük Kara Balık annesini dürterek uyandırmış. Uyandırdıktan sonra Küçük Kara Balık annesine; yuvasına uzak olan bir dereye gitmek istiyordu. O dereye önceden bir sürü balık gitmiş ancak başaramamış, ölmüşlerdi. Çünkü orada çok tehlikeli olan Kepçeli Kuş varmış. Küçük Kara Balık dereye gitmeden önce ona bir balık; Küçük Kara Balık’a armağan ettiği bir uçak vermişti. Küçük Kara Balık o bıçağı almıştı. Balık, Küçük Kara Balık’a demiş ki; 

- Ben senin gibi akıllı olanlara yaptığım bıçaklardan veririm. Demiş.

Küçük Kara Balık bıçağı alarak balığa teşekkür etmiş. Küçük Kara Balık, hemen yoluna devam etmiş. Bu kitabın içinde ise balık olarak Küçük Kara Balık, annesi, akrabaları, Kepçeli Kuş, Kurbağa ve Deniz Atı vardı. Küçük Kara Balık bir başka denize gitmişti. O denizde bir sürü balık vardı. Balıklar yeni bir balık geldi diye bağırıyorlardı. Herkes çok sevinçliydi. Daha sonra, Küçük Kara Balık’a sen buraya neden geldin diye sordular. Küçük Kara Balık; 

- Ben dereye gideceğim. Demişti. 

Daha sonra herkes Küçük Kara Balık ile birlikte o dereye gideceklerdi. Herkes yola çıkmıştı. Babalıklar ve Küçük Kara Balıkla birlikte yola devam ederken Kepçeli Kuşa rastlamışlardı. Kepçeli Kuşun çok tehlikeli olduğunu biliyorlardı. Kepçeli kuşun Kepçesi çok kötüydü doğrusu. Herkes çok korkuyordu. Kepçeli Kuş herkesi yutmuştu çünkü. Küçük Kara Balık’ı da yutmuştu. Küçük Kara Balık yanında olan bıçağı çıkararak Kepçeli Kuşun, en hassas olan tarafına batırmıştı ve Kepçeli Kuş o anda ölmüştü. Küçük Kara Balık daha o yaştayken Kepçeli Kuştan kurtulmuştu.
 

İranlı azeri yazar (Tebriz 1939 - Aras 1968). 1939'da İran Azerbaycan'ı Tebriz kentinde Çerendab mahallesinde dünyaya gelen  Babasının adı İzzet, annesinin adı Sâra olan bir Azerbaycan Türküdür. İlk okulu bitirdikten sonra Tebriz'deki "Debîristân-i Terbiyet" ve "Dânişserâ-yi âlî" adlı öğretmen okullarında okumuş İlkokul öğretmenidir. [9] Öğretmenlik yaparken Tebriz Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünde gece derslerine devam etmiş,   Azeri halk edebiyatını inceleyerek derlemeler yapmıştır. Alegorik masal ve öyküler yazdı.  Halk masallarını toplayarak Azerî Türkçesi ve Farsça yeniden kaleme almış eserlerinde toplumsal  ve siyasi  eleştiriye ağırlık vermesi nedeniyle İran gizli polisi Savak'ça izlenmiş, 29 yaşında iken Aras  ırmağında boğlarak öldürülmesinden dolayı  Şahlık idaresinin İstihbarat örgütü olan Savak sorumlu tutulmuştur.
Mezarı Tebriz'dedir.[10]

Kaynaklar

 

---