Leyl, Osmanlıca yazılışı  : ليل 

Leyli ليلى  ve Leylâ   ليلى Sözcükleri ve özel ismi de  leyl  kelimesinden gelmiştir. Leylî geceye mensup manasına gelirken, Leylâ ise sözlüklerdeki gece ile alakalı anlamı yansıra edebiyatta Mecnun’un sevgilisi özel bir isim olmuştur.

Leyl, Leylî sözcüğünün kökeni Arapçadır. Sözlüklerdeki anlamı:  Gececi. Geceleyin kalan. Yatılı. Geceye âit. Geceye mensub. Gece renkli. Gece gibi karanlık, hüzünlü  Şekillerindedir.

Leyl suresi Kuran’da Mushaftaki sıralamada doksan ikinci, iniş sırasına göre dokuzuncu sûredir. Bu sure A‘lâ sûresinden sonra, Fecr sûresinden önce Mekke’de inmiştir. Leyk suresi adını “ ilk âyette geçen ve “gece” anlamına gelen leyl kelimesinden almıştır. Ayrıca “Ve’l-Leyli izâ yağşâ” diye de anılmaktadır (Buhârî, “Tefsîr”, 92; İbn Âşûr, XXX, 377).[1]

Leyl kelimesi Kuran’da Duha suresinde de geçmiştir. “Âlemi karanlığı ile bürüyen geceye (Leyl/1)" ve "Kuşluk vaktine / Karanlığı ile âlemi kaplayan geceye yemin ederim ki: (Duha/1-2)"

Leylâ, pek meşhur Leyla ile Mecnun Hikâyesindeki kadın kahramanın ismidir. Arap Edebiyatında oluşan bu hikâye Acem ve Türk edebiyatlarına da geçmiş, İslam edebiyatının en çok tanına  halk hikâyesi ve kadın kahramanlarından biri olmuştur.

Leyla ile Mecnun Hikayesi Mesnevileri Varyantları Epizotları ve Özeti
Leyla ile Mecnun’un Kökeni ve Mesnevileri
Genceli Nizami Leyla İle Mecnun Mesnevisi
FUZULİ LEYLA İLE MECNUN MESNEVİSİ


Arap Edebiyatındaki anlatılara göre Leyla İle Mecnun Hikâyesi yaşanmış bir öyküdür. Bu anlatılara göre Leyla, Beni Âm ir kabilesinden bir kızdır. Hatta sevgilisi Mecnun ile de aynı kabileden olup aynı zamanda da akrabadır. ( Detaylı bilgi için :  Leyla ile Mecnun’un Kökeni ve Mesnevileri )


Şiirlerde ve Türkülerde Leyla

Sanma haletin Mecnun’e bir divanedir.
Açma aşkın sırrını Ferhade  kim efsanedir.  Muhibbi- Kanûnî Sultan Süleyman Şiirleri

Ser-i Mecnun’da fikr-i kâkül-i Leylî karâr itmez
O viran âşiyâna mürg-i devlet i’tibâr itmez          Keçecizade İzzet Molla Şiirleri

Mecnun'um Leyla'mı gördüm
Bir kerece baktı geçti
Ne sordum ne de söyledi
Kaşlarını yıktı geçti               Ali İzzet Özkan- Şarkışlalı Aşık- Şiirleri

Ey adımı Mecnun andıran Leyla
Gam yemezdim olsa senin idrakin
Etmem nefsim için ah u vaveyla
Çekmem kasavetin bir avuç hakin          Seyrani ( Everekli ) Şiirleri

Ben Mecnun'um bir Leyla'ya vurgunum
Bu çölleri geze geze gelmişem           Erzurumlu Aşık Nihani ( 1884- 1967) Şiirleri

Aşkın tüfengini taktım boynuma
Avcıyım peşinde gezerim leylam
Bir gece üryan ol gel gir koynuma
Leblerinden bade süzerim leylam        Tercanlı Âşık Daimi Şiirleri

Ben de döndüm Mecnun ile Leyla'ya
Gelsin sağ yar ile gidek yaylaya
Şükrolsun bizi yaradan Mevla'ya
Cemi toplamanın zamanı geldi          Erzincan Türküleri

Mecnun isen ey dil sana Leyla mı bulunmaz
Bu goncaya bir bülbül-ü şeyda mı bulunmaz         Urfa Türküleri

KAYNAKÇA

[1] Kur'an Yolu Tefsiri Cilt:5 Sayfa:638