Malkaralı Nev'i Divanı ve Diğer Eserleri

Nevi Dîvanı

Nevi divanının ikisi üniversite, birisi Nuruosmaniye, Lala İsmail ve Revan kütüphanelerinde olmak üzere beş yazma nüshası vardır. Bu nüshalarındaki şiirlerin sayısı ihtiva ettikleri gazel, kaside vs. Adetleri bakımlarından birbirine uymamaktadır. Bu yazma divanlar arasında en iyisi sandığımız nüsha, şimdi Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan Lâlâ İsmail Kitapları arasında 447 numaralı mecmua içindeki nüshadır. Bu nüshanın içinde 16 kasîde, 1 terci’-i bend, 2 müsemmen, 2 müseddes, 5 muhammes, 1 murabba, 5 tahmis ve 421 gazel vardır.

Süleymaniye Kütüphanesinde ve Lâlâ İsmail Kitapları arasında bulunna nüshanın başındaki mensur mukaddimeden anlaşıldığına göre Nevi bu mecmuasını “ Mecmu’a ’i eş’ar” III. Sultan Murada takdim etmek maksadıyla divanındaki şiirleri yeniden bir araya toplamıştır.
Divanda bulunan 16 kasideden 3 ü III. Murad’a , birisi II. Selim’e , bir tanesi de Kanuni Sultan Süleyman’a, diğerleri ise önemli devlet adamlarına ithaf edilmiştir.

Nev’i divanı sağlam nüshalarının gözden geçirilmesi ile tenkitli metnini Mertol Tulum ile M. A. Tanyeri hazırlamış Nev’i divanı 1977′de İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları arasında çıkmıştır.

2. Hasb-ı Hâl 
(800 beyitlik tasavvufi mesnevi), Bilinen iki nüshası İstanbul Üniversitesi, Türkçe Yazmaları arasındadır. Bu eseri şairin şeyhi olan Sarhoş Bali’nin işareti ile yazmış ve eserini II. Murad’a takdim etmiştir. Şair bu mesnevisini “fe ila tün, me fa ilün fei lün “ vezniyle yazmıştır. Eser otuz altı başlık altındadır ve eserde seyir ile suluk konuları bu başlıklar altında incelenmiştir. Eser dini tasavvufi konuları işleyen bir mesnevidir. Tasavvufun belli başlı esaslarını anlatan eser şu münacatla biter.

Yâ İlâhî zebûn u nâ-çârem
Yüzüm ağ eyle bir siyeh-kârem
Bana tesvide nâme virmedi sûd
Mededün riştesini kıl memdûd
Dimem âm ki eyle fabd-i şekûr
Kıl cemic-i günâhını mağfur
Dimezin sânâ cabd-i j^âş olayın
Dükeli kayddan halâş olayın
Dimem elbette gösterüb dîdâr
Bağ-ı vaşlından eyle ber-hur-dâr
Ne ducâya liyâkatüm vardur
Ne temennâya kudretüm vardur
Bana yokdur rızâdan özge murâd
Şerr eğer hayr herçi bâd-â-bâd
Yâ İlâhî kemâl-i Zâtun içiin
Sırr-ı esmâ vü hem Şıfâtun içün
‘Âbide virdügün tecellî içün
Zâhide virdügün teselli içün
Şeref-i Hazret-i Risâlet içün
Ana rûzî olan hidâyet içün
Nevcî’ye kıl naşîb îmânı
Kâbil-i kabz-ı rahmet it ânı
Nazar-ı lutfunı müdâm eyle
Âhirin hayr ile temâm eyle

3. Tercüme-i Hadîs-i Erbain (Kırk hadisin kırk kit’a hâlinde tercümesi).

Nev’î’nin 977 (1569-1570) da Gelibolu’da Mesih Paşa müderrisi iken yazdığı bir eserdir. Bildiğimiz tek nüshası, Selîm, Ağa Kütüphanesindedir. Tercümesi yapılan Kırk Hadisin bir kısmı, Câmî’-den, bir kısmı da o zamanın Osmanlı ülkesinde hemen her münevverin bildiği yaygın hadislerden alınmıştır. Bu hadisler, mevzuları itibariyle 4 bölümde toplanmıştır. Her hadis, bir kıt’ayla tercüme edilmiştir. Her kıt’a “Fe’ilâtün, fe’ilâtün, fe’ilâtün, fe’ilün” vezni ile kaleme alınmıştır.

ESERLERİ

Vasfi Mahir Kocatürk, Türk Edebiyatı tarihi adlı eserinin Nevi maddesinde ( shf.373, Ankara 1970) Nevi’nin otuz kadar eser yazmış olduğunu söyler fakat bu eserlerinin isimlerini ve yerlerini yazmamıştır.


Mensur eserleri: 

1. Keşfü’l-hicâb min vechl’l-kltâb (İbni Arabî’nin Füsuslü’l-hikem’inin tercü¬mesi), “Keşfü’l-Hicâb min Vechi’l-Kitâb” adlı eseri, Müeyyedüddîn el-Cendî, Dâvûd el-Kayserî ve Molla Abdurrahmân Câmî -kuddise sırruhum- gibi zevât-ı kirâm’ın şerhlerindeki bilgileri de içeren bir eserdir. Eser, Âdem’den Hazret-i Muhammed’e kadar gelen ve her birisinin temiz kalpleri, sıfât-i İlâhiyeden bir sıfâta mazhar olan 27 peygamberden ötürü, 27 fasıl olarak tertib edilmiştir.
2. Netâyicü’l-fünûn ve Mahâsinü’l-mütûn (Ansiklope¬dik bir eser), Netayicü’l-Fünûn” Nevi’nin en çok tanınmış te’liflerinden biridir. İçinde ilim sınıflarını on iki fen halinde sınıflandırarak, bu ilim sınıfları hakkında yazılan eserleri tasvir etmiştir. Bu eserin Uslubu Sinan Paşa’nın”Tazarrû’ât”ına benzemektedir. Padişah III. Murad’a takdim etmiştir. 82 yapraktır, bahis konusu edilen fenler, Tarih – hikmet – hey’et – kelâm ve usûl-i fıkh – hilâf gibi ilimlerdir.
3. Fazâilü’l-vüzerâ, Eser Koca Sinan Paşaya yazılmıştır. Bir nüshası Ayasofya kütüphanesindedir. Eserin içinde mukaddime risale ve kasideler de vardır. “Padışahlara bir vezir lazımdır ana düşüncesi “ etrafında yazılmıştır.
4. Risale-i Şikâyeti Rüzigâr, Dört sayfalaık küçünk bir eserdir. Koca Sinan Paşaya yazılmış olması muhtemeledir.
5. Sinan Paşa’ya Mektup, “Şâir, ehl-i ilm olmaz.” demesi üzerine, şiirin ilim olduğunu, gerçek şâirlerin ayni zamanda ilim sahibi bulunduklarını, şiirin derecesinin çok yüksek olduğunu ve Hazret-i Peygamber’in şiiri ve şâirleri çok sevdiğini anlatan bir eserdir. Oğlu Nevizade Atayi bu eserini Hadikat’ü t Hakaık adlı eserine larak babasının hayat hikayesinin yanına not etmiştir.
6. Nevâ-yı Uşşak, Sinan Paşa’nın Tazarruat adlı eserindekine benzer sanatkârane bir üslûpla yazdığı tanınmış bir eseridir.Münacaat ve dualardan oluşan 38 sahifleik küçük bir eseridir.
7. Faslün fî fazî-leti’l-ışk, Neva-i Uşşak’ın sonunda eklenmiş olan 13 sayfalık küçük bir eserdir. Eserde hikayeler ve şiirler vardır.
8. Terceme-i Münşeât-ı Hâce Cİhân. Tek Nüshası Bırıstısh Museum dadır.

İLGİLİ LİNKLER :

 Malkaralı Nev'i Hayatı Edebi Kişiliği

Malkaralı Nevi Divanı ve Diğer Eserleri