Edebiyatta İntihal

İntihal edebiyatta genel olarak şu şekilde tarif edilir. Bir yazar veya şairin kendisine ait olmayan sözü, düşünceyi, fikri, ifadeyi veya buluşu kaynak göstermeksizin kendisine aitmiş gibi kullanması, başkasının yazısını kendisinin yazısı gibi göstermesidir.

İntihal kimi zaman bilinçsiz olarak da yapılmış olabilir. Kimi zaman da bile bile kaynak da gösterilmeden başkasının fikri, ifadesi buluşu vb kullanılabilir.  İntihali bilerek, isteyerek yapmaya da imlam denilir.  ( bkz : İNTİHAL NEDİR İLMAM NAZİRE VE ETKİLENME İLE FARKLARI)

Bir şairin şiiri veya şiirinin bir kısmını çalmak ve sahiplenmek de intihal veya ilmamdır. Lakin  eski devirdekiler çalıntı şiire “sirkatî şiir “ de demişlerdir.

İntihal yapan şairlere bu nedenle şair geçinen şair denmektedir.  Bu tip şairlere müteşair,  “ düzd-i Sühan” yani söz hırsızı, yaptığı işse de  “ sirkat-i şiir” yani şiir çalmak da denir.[3]

Sirkat-i şiir edene kat’i zeban lazımdır
Böyledir şer’i belagatte fetevâyı sühan   Sünbüzzade Vehbi
(Şiir çalanın dilini kesmek lazımdır. Çünkü belagat  hukukunda  böyle bir fetva verilmiştir. )

Ortak mazmun, ayak kafiye ve redifleri kullanan veya bir birlerine nazire yazan şairlerin şiirlerinde benzerlikler bulunur.   Ancak nazire olarak yazılan şiirler zaten etkilenilen şairi ve şiirini işaret ederek onun benzerin hatta daha güzelini yazma amacı taşır. Bu nedenle nazireleri ilmâm veya intihal ile suçlamak çok da doğru bir yaklaşım değildir.  Üstelik pek çok şair veya yazarın bir diğer şair veya yazarın hayalini, fikrini kullanıp üzerinde değişiklikler yaparak  daha farklı bir şöyleme ulaştıkları da ortadadır.

Ezel kâtipleri uşşâk bahtın kare yazmışlar
Bu mazmûn ile hat ol safha-i ruhsâre yazmışlar  Fuzuli

Yazanlar peykerim destimde bir peymâne yazmışlar 
Görüp mest-i mey-i aşk olduğum mestâne yazmışlar  Nefi

İntihale düşmemek için alıntı ifadeler ve fikirler sahibini ve eserini belli edecek şekilde atıfta bulunulmalı kaynak gösterilmelidir.  Fakat genel ifadelerde veya yaygınlaşmış bilgilerde alıntı veya kaynak  gösterilmemesi intihal sayılmaz.   Örneğin “ Âşık Vesyel Sivas’ın Sivrialan köyünde doğdu” , Birinci Dünya Savaşı 1918 de  bitti” gibi   herkesin bildiği, keşif özelliği taşımayan bilgilere intihal denilemez bu tip bilgilere kaynak göstermek de gerekmez.

 KAYNAKÇA

• [1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/intihal-nedir-ne-degildir/46182
• [2] https://www.osmanice.com/osmanlica-13395-nedir-ne-demek.html
• [3] Tahir Ül Mevlevi, Edebiyat lügati, Enderun yayınları, İst. 1996. Shf. 62