Menhul Nedir Edebiyatta İntihal

 Menhul – İntihal Nedir

Osmanlıca yazılışı İntihal  : انتحال

 İntihal Arapça kökenli bir sözcüktür. Menhul kelimesi ile aynı kökten gelmektedir.  İntihal kelimesinin sözlüklerdeki anlamları  “aşırma, aparma, sahip çıkma, kendine mal etme,  hırsızlık yapma”,  [1] çalma, başkasının malını benimdir diye iddia etme.[2]  Anlamlardadır.
Edebiyatta İntihal

İntihal edebiyatta genel olarak şu şekilde tarif edilir. Bir yazar veya şairin kendisine ait olmayan sözü, düşünceyi, fikri, ifadeyi veya buluşu kaynak göstermeksizin kendisine aitmiş gibi kullanması, başkasının yazısını kendisinin yazısı gibi göstermesidir.

İntihal kimi zaman bilinçsiz olarak da yapılmış olabilir. Kimi zaman da bile bile kaynak da gösterilmeden başkasının fikri, ifadesi buluşu vb kullanılabilir.  İntihali bilerek, isteyerek yapmaya da imlam denilir.  ( bkz : İntihal Nedir İlmam Nazire ve Etkilenme İle Farkları )

Bir şairin şiiri veya şiirinin bir kısmını çalmak ve sahiplenmek de intihal veya ilmamdır. Lakin  eski devirdekiler çalıntı şiire “sirkatî şiir “ de demişlerdir.

İntihal yapan şairlere bu nedenle şair geçinen şair denmektedir.  Bu tip şairlere müteşair,  “ düzd-i Sühan” yani söz hırsızı, yaptığı işse de  “ sirkat-i şiir” yani şiir çalmak da denir.[3]

Sirkat-i şiir edene kat’i zeban lazımdır
Böyledir şer’i belagatte fetevâyı sühan   Sünbüzzade Vehbi
(Şiir çalanın dilini kesmek lazımdır. Çünkü belagat  hukukunda  böyle bir fetva verilmiştir. )

Ortak mazmun, ayak kafiye ve redifleri kullanan veya bir birlerine nazire yazan şairlerin şiirlerinde benzerlikler bulunur.   Ancak nazire olarak yazılan şiirler zaten etkilenilen şairi ve şiirini işaret ederek onun benzerin hatta daha güzelini yazma amacı taşır. Bu nedenle nazireleri ilmâm veya intihal ile suçlamak çok da doğru bir yaklaşım değildir.  Üstelik pek çok şair veya yazarın bir diğer şair veya yazarın hayalini, fikrini kullanıp üzerinde değişiklikler yaparak  daha farklı bir şöyleme ulaştıkları da ortadadır.

Ezel kâtipleri uşşâk bahtın kare yazmışlar
Bu mazmûn ile hat ol safha-i ruhsâre yazmışlar  Fuzuli

Yazanlar peykerim destimde bir peymâne yazmışlar 
Görüp mest-i mey-i aşk olduğum mestâne yazmışlar  Nefi

İntihale düşmemek için alıntı ifadeler ve fikirler sahibini ve eserini belli edecek şekilde atıfta bulunulmalı kaynak gösterilmelidir.  Fakat genel ifadelerde veya yaygınlaşmış bilgilerde alıntı veya kaynak  gösterilmemesi intihal sayılmaz.   Örneğin “ Âşık Vesyel Sivas’ın Sivrialan köyünde doğdu” , Birinci Dünya Savaşı 1918 de  bitti” gibi   herkesin bildiği, keşif özelliği taşımayan bilgilere intihal denilemez bu tip bilgilere kaynak göstermek de gerekmez.

İntihal Nedir İlmam Nazire ve Etkilenme İle Farkları

Menhul Nedir Edebiyatta İntihal

Selh Nedir Beyit Çalmak İntihal İlmam Sirkat

 KAYNAKÇA

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/intihal-nedir-ilmam-nazire-ve-etkilenme-ile-farklari/112599

[2] https://www.osmanice.com/osmanlica-13395-nedir-ne-demek.html

[3] Tahir Ül Mevlevi, Edebiyat lügati, Enderun yayınları, İst. 1996. Shf. 62